Nga Jonas Parello-Plesner, euobserver
Kohët e fundit, disa anije kineze bllokuan anijet e furnizimit të Filipineve gjatë rrugës për në Detin e Kinës Jugore. Ambasadorët francezë dhe gjermanë në Filipine shprehën zemërimin e tyre në Twitter. Por duhet më bërë më shumë sesa thjesht disa mesazhe zemërimi në Twitter pasi rrezikohet e ardhmja e multilateralizmit detar.
Fatkeqësisht, tani për tani mosmarrëveshjet detare të Detit të Kinës Jugore perceptohen nga shumica e europianëve si pjesë e një loje të komplikuar pushteti midis Kinës dhe SHBA-së, nga e cila është më mirë të qëndroni jashtë saj.
Ky mendim i vetëkënaqur shpërfill faktin se Deti i Kinës Jugore do të jetë një ndryshim për multilateralizmin detar global; një nga shtyllat bazë të BE-së. Republika Popullore e Kinës pretendon të gjithë zonën detare, bazuar në të ashtuquajturat të drejta historike në një hartë të vitit 1947, raporton abcnews.al
Harta tregon disa pika të kuqe që mbulojnë të gjithë shtrirjen e Detit të Kinës Jugore. Në Detin e Kinës Jugore, ka brigje dhe shkëmbinj nënujorë të diskutueshëm si Spratly, Paracels dhe Pratas. Kina i pretendon të gjitha, duke përfshirë shkëmbinj nënujorë qindra milje detare larg nga çdo vijë bregdetare kineze. Vietnami dhe Filipinet kanë pretendime të qarta. Malajzia, Brunei dhe Indonezia janë gjithashtu të prekura, por në një shkallë më të vogël.
Gjykata e Përhershme e Arbitrazhit në Hagë ka deklaruar më 12 korrik 2016 se nuk kishte prova se Kina kishte ushtruar kontroll ekskluziv. Kështu, ajo vendosi se pretendimet e Kinës për të drejtat historike nuk mund të zëvendësonin ligjin ndërkombëtar, pasi Kina nënshkroi Ligjin e Detit (UNCLOS).
Qeveria e Filipineve bëri të njëjtin gabim ligjor nën drejtimin e Dutertes, i cili ndjek një qasje dypalëshe ndaj Pekinit. Megjithatë, për shkak të kufizimeve juridiksionale, tribunali i arbitrazhit nuk u mor me çështje që lidhen me sovranitetin territorial mbi veçoritë detare të diskutueshme ndërmjet palëve. Do të thotë se ka shumë më tepër për të ndjekur ligjërisht.
Veçanërisht, BE-ja ka legjitimitetin për të luftuar këtë betejë ligjore. SHBA-ja, për fat të keq nuk e ratifikoi kurrë Ligjin mbi të drejtat e Detit, megjithëse e respekton atë në praktikë në ndryshim nga Kina.
Çfarë duhet bërë? BE-ja duhet të bashkëpunojë me vendet fqinje si Filipinet, Vietnami, Malajzia, Brunei dhe Indonezia.
BE-ja duhet të rifillojë paditë si Amicus curiae, pasi ajo ka një interes të madh për të zbatimin e ligjit ndërkombëtar dhe që fqinjët më të vegjël të mos ngacmohen në vendbanime de fakto. Ajo duhet të bashkëpunojë me Tajvanin për të bërë publike dhe analizuar arkivat e ekspeditës detare të vitit 1947, në të cilën pretendon Detin e Kinës Jugore. Tajvani mban arkivat në Taipei. Kjo do të siguronte një bazë faktike shumë të nevojshme për të diskutuar pretendimet e Kinës, raporton abcnews.al
BE-ja duhet ta diskutojë këtë çështje me Kinën gjatë të gjitha konsultimeve BE-Kinë. Përfundimi është se BE-ja pranon vetëm zgjidhje të bazuara në të drejtën ndërkombëtare në Detin e Kinës Jugore. Kjo duhet të bëhet në mënyrë konsistente dhe metodike duke gjetur të dhëna në argumentet e Kinës dhe duke përdorur jurisprudencën tashmë ekzistuese. Nuk ka të drejta historike deri më tani.
Kjo është një zonë e përkryer për të treguar autonominë strategjike europiane në praktikë mbi të drejtën detare. Nëse Kina lejohet pa pengesa të shkelë ligjin detar në Detin e Kinës Jugore, mendoni për pasojat diku tjetër, për shembull në veriun e Europës.
Në Arktik, vendet nordike kanë pretendime të mbivendosura me Rusinë, të cilat deri më tani janë dorëzuar për zgjidhje ligjore. Nuk do të ishte hera e parë ku duopoli autoritar frymëzon njëri-tjetrin. Ky do të ishte një rend botëror, që askush nuk e dëshiron./abcnews.al
