Gjatë sulmeve ruse në Ukrainë, disa video kanë qarkulluar ku tregohet droni turk Bayraktar TB2 duke goditur me sukses objektivat e ushtrisë ruse.
Megjithatë, siç ndodh shpesh në konflikte të tilla, është e vështirë të dallosh ngjarjet reale nga dezinformatat – disa video të sulmeve me dron mund të jenë dhe false.
Duke pasur parasysh ngjarjet kaotike në terren, është pothuajse e pamundur të vlerësohet se sa shpesh dhe sa me sukses ka përdorur Ukraina dronët turq, tha për Al Jazeera Mauro Gilli, një studiues në teknologjinë ushtarake dhe sigurinë ndërkombëtare në Universitetin ETH në Zyrih.
“Ka pamje që tregojnë efektet e TB2. Sigurisht, informacioni është i fragmentuar në këtë pikë dhe duhet të merret me kujdes. Ne e dimë që Ukraina ka blerë drone TB2 në vitet e fundit dhe se Turqia dhe Ukraina kanë nënshkruar një marrëveshje për prodhimin brenda kufijve të Ukrainës, por me sa di unë, ai prodhim nuk ka filluar ende”.
Duhet të përdoret në një “mënyrë inteligjente”
“Raportohet se disa dronë janë dorëzuar me aeroplan transporti pak para fillimit të armiqësive me Rusinë”, tha Gilli.
Që nga viti 2019, Kievi ka blerë dhjetëra dronë nga Ankaraja.
Ato u përdorën gjithashtu në Libi dhe në luftimet e vitit të kaluar midis Azerbajxhanit, një aleat i Turqisë, dhe Armenisë në Nagorno-Karabak.
“Droni TB2, i prodhuar nga Bayraktar, është një nga dy dronët kryesorë të armatosur të prodhuar nga Turqia (tjetri është Anka, i prodhuar nga industria turke e hapësirës ajrore). Është më i lirë se modelet e tjera perëndimore, por ka performancë të mirë në parametrat kryesorë, si diapazoni dhe lartësia, por edhe në sensorë dhe komunikim”, shpjegon Gilli.
Megjithatë, duke pasur parasysh fuqinë e forcave ruse, çfarë ndikimi mund të kenë dronët në Ukrainë?
“Kjo do të varet nga mbrojtja ajrore ruse. Dronët si TB2 janë të prekshëm kur bëhet fjalë për sistemet e mbrojtjes ajrore. Për të qenë efektive, ato duhet të përdoren në një mënyrë ‘inteligjente”, në koordinim me sistemet e tjera të luftës elektronike, të cilat mund të ‘verbojnë’ radarët e armikut dhe përmes taktikave të përshtatshme”, tha Gilli.
Dronët po e vënë Turqinë në qendër të vëmendjes
“Megjithatë, kundër armiqve të aftë, kjo teknologji dhe taktikë mund të mos jenë të mjaftueshme. Në Libi, forcat ruse kanë gjetur mënyra efektive për të kundërshtuar taktikat turke dhe për të rrëzuar dronët e tyre. E njëjta gjë ndodhi në Siri dhe Nagorno Karabak”, pretendon Gilli.
“Fakti që forcat ukrainase kanë sulmuar disa forca ruse në terren me një dron TB2 tregon se ose forcat ruse po përparojnë pa mbrojtje ajrore, gjë që është shumë e mundur në dritën e problemeve logjistike dhe organizative me të cilat përballet Rusia – ose që forcat ukrainase po zotërojnë dhe sistemet e avancuara të luftës elektronike. Është e vështirë të thuhet nëse do të kenë një efekt sistematik në përfundimin e luftës, por jam skeptik”, thekson Gilli.
Sidoqoftë, përdorimi i dronëve në mënyrë të pashmangshme e vendos Turqinë në qendër të vëmendjes.
Presidenti Erdogan ka mbajtur marrëdhënie të mira me Rusinë dhe Ukrainën prej vitesh, por pushtimi rus e ka bërë këtë të komplikuar.
“Turqia dhe Ukraina kishin marrëdhënie të mira dhe miqësore përpara luftës”, tha për Al Jazeera Erdi Ozturk, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Metropolitan të Londrës.
“Turqia e mbështeti fuqishëm pavarësinë e Ukrainës në vitet 1990. Pas fitimit të pavarësisë, ata punuan për të krijuar një situatë të qëndrueshme në Detin e Zi përmes bashkëpunimit ekonomik dhe ushtarak”.
Erdogan po përpiqet të ndjekë një politikë të ekuilibruar
Sa i përket Ankarasë, Rusia nuk do ta ndryshojë këtë lloj marrëdhënieje.
“Turqia ka një rol aktiv me dronët e saj dhe tetë kamionë me ndihma humanitare u janë dorëzuar autoriteteve lokale në Ukrainë dhe Moldavinë fqinje. Përveç kësaj, në një telefonatë njëorëshe me Moskën javën e kaluar, Erdogan bëri thirrje për një armëpushim urgjent”, tha Ozturk.
Megjithatë, Erdogani duhet të jetë sërish i kujdesshëm; nuk mund ta lejojë veten të favorizojë asnjërën palë, sepse kjo do të kishte pasoja sigurie dhe ekonomike.
“Në ditën e pestë të pushtimit rus të Ukrainës, Erdogan përsëriti se Rusia nuk mund të braktisë lidhjet e saj me Rusinë dhe Ukrainën”, shpjegoi Ozturk.
Turqia ende po përpiqet të ndjekë një politikë të balancuar, që nuk do të thotë se nuk po funksionon pa dilema. Në vend të kësaj, Ankaraja është mbërthyer në një pozicion midis Rusisë dhe Perëndimit për sa i përket sigurisë, ekonomisë dhe energjisë.
Cristian Nitoiu, një pedagog në diplomacinë dhe qeverisjen ndërkombëtare në Universitetin Loughborough në Londër, i tha Al Jazeera-s se nuk ka gjasa që marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Moskës të dëmtohen për shkak të përdorimit të dronëve turq në Ukrainë.
Mbështetja turke për komunitetin tatar në Krime
“Jam i sigurt se ka pasur diskutime jozyrtare midis Erdogan dhe Putin rreth mbështetjes së mundshme ushtarake të Turqisë për Ukrainën, duke përfshirë dronët,” tha ai.
“Ankara ka një qasje të dyfishtë, duke kritikuar Rusinë për shkeljen e integritetit territorial të Ukrainës dhe duke shprehur mbështetje për komunitetin tatar të Krimesë. Turqia gjithashtu ka mbyllur Bosforin dhe Dardanelet për anijet luftarake, një veprim që i përshtatet Rusisë, pasi nuk lejon që luftanijet e NATO-s të hyjnë në Detin e Zi për të ndihmuar Ukrainën”.
Gjithashtu, pasi forcat ajrore turke rrëzuan një aeroplan rus në vitin 2015, të dy vendet zhvilluan strategji dhe metoda paralajmëruese të hershme për të menaxhuar tensionet e mundshme ushtarake.
“Erdogan ka të ngjarë të informojë apo edhe të konsultohet me Putinin përpara se të dërgojë mbështetje ushtarake në Ukrainë,” tha Nitoiu.
