Nga Paolo Brera, La Repubblica
Vladislav Duda, një reporter i vijës së parë që po përpiqej të largohej nga vendi me macen e tij Persik, ra në një greminë 1800 metra në kufirin me Rumaninë. I mbetur në akull për 23 orë, ai mbijetoi falë nxehtësisë që transmetonte macja. “Ajo është si vajza ime,” u tha ai shpëtimtarëve.
Vladislav, gazetari që gjurmoi të korruptuarit dhe u dërgua në vijën e parë si ndëshkim, u shpëtua falë një mace katër muajshe pa të cilën nuk do të kishte mundur të mbijetonte kurrë.
Duke përfituar nga leja pasi u plagos, ai tentoi të arratisej në Rumani por ra në një grykë të akullt në malet Maramures. Kur shpëtimtarët rumunë e gjetën më në fund, pasi shpëtoi dy shokë të tjerë të arratisjes, ai ishte në hipotermi: temperatura në zonë ishte 10 gradë nën zero dhe ai kishte ngecur aty për orë të tëra. Prej ditësh nuk kishte ngrënë asgjë, shpëtimtarët menduan se ishte një mrekulli. Kur ia zhveshën kostumin, e kuptuan se çfarë mrekullie ishte: gjetën brenda kotelen e tij, e cila me ngrohtësinë e saj e lejoi të mbijetonte.
Vladislav Duda është një gazetar i papërshtatshëm, një nga ata që në Ukrainë nuk u shndërruan në propagandistë, por vazhduan të bënin pyetje edhe gjatë gjendjes ushtarake. Për të gërmuar në korrupsion, për të gjetur ata që kënaqen me të. Ka aq shumë dhe aq të fuqishëm, në një vend ku është një e keqe endemike, sa në fund dikush e ka hequr qafe në mënyrën më të thjeshtë: me një biletë me një drejtim për në frontin e linjës. Vladislav, i cili nuk kishte ndërmend të luftonte luftën, qëndroi aty për një vit midis llogoreve dhe zjarrit të topave. Më pas e plagosën dhe më në fund fitoi shërimin në shtëpi, në Kharkiv.
Në atë moment ai vendosi të ikte. Të dezertohesh dhe të arratisesh jashtë vendit si mijëra ukrainas të tjerë që nuk tërhiqen nga bujaria e luftës. Por është një përpjekje e dëshpëruar në të cilën shumë njerëz gjejnë epilogun nga i cili u përpoqën të shpëtonin: ata vdesin nga të ftohtit ose uria, u mbytën ose ranë në natyrën e mrekullueshme dhe ekstreme të Karpateve. Shërbimi i Shpëtimit të Minierave të Maramures, rajoni rumun ku u arratis Vladislav, thotë se ka shpëtuar 160 ukrainas të arratisur që nga viti 2022; por ai gjeti 16 të vdekur dhe kushedi sa të tjerë u zhdukën në ajër.
Shërbimi Kufitar Shtetëror i Ukrainës thotë se ka regjistruar rreth pesëdhjetë raste të vdekjeve për shkak të tentativës për kalim të paligjshëm të kufirit: tre të fundit u shpëtuan për pak nga ujërat e akullta të Tizës, të cilat ata kishin guxuar ta kalonin sepse uji ishte “vetëm në gju- thellë.” Rryma e shpejtë i tërhoqi zvarrë, ata qëndruan të kapur pas një trungu derisa rojet i kapën sërish.
Por le të kthehemi te Vladislav dhe Persiku i tij, “pjeshkë”, emri që i është vënë për ngjyrën e leshit të saj. Kur i thanë se e vetmja mundësi për të mos u kthyer në front pas largimit të tij ishte të ikte në Rumani, ai studioi rrugët dhe u pajtua në një kanal ukrainas nga i cili mund të shkarkohen hartat e zonës kufitare. E vetmja siguri: duke marrë me vete Persikun e vogël: “Ajo është si vajza ime”, u tha ai shpëtuesve. Ajo ishte këlyshi i porsalindur i vajzës me të cilën ishte: kur ajo e la dhe vendosi të shkonte e sigurt në Poloni, ajo ia kishte besuar të vogël Persikun dhe ai nuk donte ta braktiste as përballë atij udhëtimi që. ai e dinte se ishte jashtëzakonisht e vështirë.
Përpjekja e parë u bë në tetor, por kishte shumë roje në kufi. Në nëntor ai u kthye në zonë dhe filloi të ngjitej në male së bashku me dy shokë dezertues. Më 28 nëntor ai u largua nga Bucha, ku ishte izoluar: ai kishte planifikuar një udhëtim katër-ditor, por iu deshën 11 para se të shpëtohej. Me të mbërritur pranë kufirit, tre burrat dhe kotelja ranë në gjumë në një strehë për natën. Të nesërmen në mëngjes ata donin të vazhdonin udhëtimin, por një moment i pavëmendjes i kushtoi shtrenjtë Vladislavit: ai ra në një përroskë të thellë 400 metra në një zonë të paarritshme në 1800 metra mbi nivelin e detit, në dëborë të thellë e cila e zbuti rënien e tij, por u bë kurth.
Për fatin e tij, dy të tjerët vazhduan dhe kërkuan ndihmë sa më shpejt: u deshën 23 orë para se shpëtimtarët të arrinin t’i shpëtonin duke i rikuperuar me helikopter, më pas ekipet zbritën në këmbë në kushte jashtëzakonisht të vështira drejt greminës për arrijnë në Vladislav. “Ishte aq shumë borë saqë këmbët më fundoseshin në çdo hap. Ishte një mision shumë i vështirë – u tha Dan Benga, kreu i ekipit, gazetarëve rumunë – dhe ajo mace sigurisht i shpëtoi jetën”.
“Ishte ngrirë – thotë Vladislav – rrëshqita dhe rashë. Ishte e pamundur të ngrihesha, mbeta aty dhe e mbajta kotelen në gjoks për të na ngrohur. Nëse do ta kisha lënë në shtëpi, do të kishim vdekur të dy sot”. Për tetë ditë ata qëndruan në male në një vendkalim edhe më të ndërlikuar nga sa e priste ai, dhe katër ditët e fundit furnizimet ushqimore për të dy u mbaruan. I uritur dhe gati i vdekur, Vladislav u trajtua për hipotermi në një spital në Valea Višeului, Persik mori kujdes veterinar: tani që të dy janë të sigurt: “Unë e çlem kotelen – thotë Mihai Mulea, veterineri që u kujdes për të ndërsa Vladislav ishte në spital – dhe e bëra mikroçip. i dha asaj një pasaportë dhe tani ajo do të jetë në gjendje të shoqërojë Vladislav në jetën e tij të re. Ata e ndihmuan njëri-tjetrin, nëse nuk do të kishin qenë bashkë do të ishte nata e tij e fundit”. Historia e tyre madje i emocionoi shpëtuesit: jo vetëm që i shpëtuan, por mblodhën edhe disa para për t’i ndihmuar të rifillonin.
