Nga Federico Fubini
Amerika e Donald Trump ka një thembër Akili. Është aty për ta parë të gjithë, por diskutohet rrallë. Kjo është arsyeja themelore që e shtyn presidentin të përpiqet të frikësojë vendet e tjera – aleate ose jo – me kërcënime dhe masa tarifore.
Është gjithashtu arsyeja që e shtyn atë të përshpejtojë në monedhat digjitale, jo vetëm dhe jo aq shumë kriptomonedha, por mbi të gjitha stabilcoins (“valutat” digjitale private të mbështetura nga depozita, kryesisht në dollarë, me vlerë ekuivalente).
Të dy strategjitë së bashku konvergojnë në një sulm ndaj Evropës dhe euros dhe ndihmojnë në shpjegimin e shumë prej lëvizjeve të administratës amerikane. E di që tingëllon si fantazi politike, por nuk duhet ta pranoni fjalën time: e gjitha është në urdhrat ekzekutivë dhe deklaratat zyrtare të administratës amerikane në javët e fundit. Sot, do të përpiqem të lidh pikat për të treguar një prirje themelore: dobësia e vetë Trump-it po e shtyn atë drejt një sulmi ndaj sovranitetit evropian.
Për fat të mirë, disa nga politikëbërësit kryesorë ekonomikë në zonën e euros janë të vetëdijshëm për këtë. Shpresa është që sistemi politik evropian të reagojë, sepse i ka mjetet: duke filluar me projektin e euros digjitale. Le të shohim pse.
Premtimi për taksat
Cila është thembra e Akilit e Trump? Ai prodhohet nga deficiti publik enorm dhe në rritje, i cili i detyron Shtetet e Bashkuara të gjejnë blerës të letrave me vlerë të Thesarit për të paktën 2 trilion dollarë më shumë çdo vit – krahasuar me një vit më parë – duke shpresuar se nuk do të duhet të rrisin interesin e ofruar për të tërhequr investime.
Nëse Trump dështon në këtë mision, nëse nuk arrin të mbajë barrën e borxhit publik dhe të sigurojë financimin e tij pa probleme, atëherë do të ishte i destinuar të dështojë edhe në premtimin e tij më të rëndësishëm ndaj votuesve: të konfirmojë në vitin 2026 uljet e taksave e futura tashmë për kompanitë në mandatin e tij të parë (nga 35% në 21%) dhe t’i forcojë ato deri në 15%.
Këtu hyjmë ne evropianët, në dy mënyra.
Së pari, sepse tundja e kërcënimit të tarifave ndëshkuese ndaj Trump dhe ekipit të tij është një mënyrë për të detyruar vendet e tjera të blejnë dhe të mbajnë më shumë bono qeveritare të SHBA-ve. Në këtë mënyrë, Shtetet e Bashkuara mund të financojnë deficitin publik në rritje, duke mbajtur nën kontroll normat e interesit të borxhit të tyre. Në thelb, Trump po përpiqet t’i paraqesë Evropës një zgjedhje brutale: të blejë më shumë borxhe të SHBA-ve ashtu siç emetohet – dhe ta blejë atë pavarësisht rendimenteve të ulëta – ose të rrezikojë të humbasë aksesin në tregun e konsumit të SHBA-ve dhe atë që mbetet nga ombrella e sigurisë së Pentagonit.
Së dyti, ne evropianët vihemi në pikëpyetje sepse “stablecoins” të emetuar në Amerikë mund të bëhen mjete alternative pagese ndaj euros në Itali dhe vende të tjera të zonës. Vetëm zbatimi i planit për të zëvendësuar pjesërisht euron në Evropë me “stablecoins” amerikanë – në thelb, me dollarë digjitalë – do të ndihmonte ndjeshëm drejt të njëjtit qëllim: financimin e pabarazive financiare të mëdha dhe në rritje të qeverisë së Shteteve të Bashkuara.
Deri më tani, nuk do ta mohoj, e gjitha tingëllon si një teori konspirative. Ju mund të mendoni se jam pak paranojak. Ndoshta! Por tani e tutje do të flas për të dhënat, deklaratat dhe dokumentet zyrtare që – drejtpërdrejt – i japin përmbajtje interpretimit tim.
2 mijë miliardë vetëm në vitin 2024
Problemi i Trump është se deficiti federal i SHBA-ve është aq i madh sa që krijon një nevojë të tepruar jo vetëm për Shtetet e Bashkuara, por edhe për botën. Sipas të dhënave nga Rezerva Federale e St. Louis, dizavanci i qeverisë në 2024 është në 6,3 përqind të PBB-së dhe borxhi në 120,7 përqind.
Të dyja do të rriten në vitet e ardhshme, edhe më shpejt pasi Trump konfirmon dhe forcon shkurtimet e taksave që skadojnë në vitin 2026. Por këto shifra në vetvete nuk janë të paqëndrueshme apriori. Japonia ka për dekada me deficite të ngjashme dhe borxh publik më të lartë se Amerika. Ajo që e bën Amerikën të veçantë është madhësia e saj: me një prodhim të brendshëm bruto prej mbi 29 trilion dollarë në 2024, ajo përbën 27 përqind të PBB-së së Tokës prej rreth 109 trilion dollarë.
Tashmë, kërkesa për financimin e deficitit dhe rrjedhimisht letrat me vlerë shtesë që Thesari i Uashingtonit duhet t’i vendosë çdo vit investitorëve publikë dhe privatë, janë një shumë tejet e madhe për botën: siç shihet nga të dhënat zyrtare, 1 mijë e 958 miliardë dollarë vetëm në vitin 2024, e barabartë me 1.8 përqind të PBB-së botërore. Dhe kjo është vetëm emetim i ri neto, përveç borxhit prej 40 trilion dollarësh – pak më pak se gjysma e PBB-së së botës, tashmë të pranishme në portofolet e individëve, fondeve, bankave dhe bankave qendrore anembanë botës, disa prej të cilave duhet të rinovohen çdo vit (shifra këtu përfshin borxhin e garantuar nga qeveria për agjenci si Freddie Mac dhe Fannie Mae).
2 trilion dollarë shtesë në vit që Thesari i SHBA-ve duhet të tërheqë nga investitorët e rinj çdo vit i shtohen borxhit të ri nga agjencitë pothuajse publike dhe planeve për uljen e taksave që do të kushtojnë qindra miliarda më shumë në vit.
Në thelb, qeveria amerikane duhet të mbledhë gati 3 trilion dollarë më shumë çdo vit nga tregu botëror dhe nga bankat qendrore të vendeve të tjera. Dhe duhet ta bëjë këtë me rendimentet aktuale. Nëse ato do të rriteshin, normat e borxhit publik dhe privat në Amerikë do të bëheshin të rënda; vendi do të rrezikonte një recesion të rëndë, me pasoja potencialisht të dëmshme për dollarin, për statusin e tij si monedha rezervë kryesore në botë dhe për një bursë tashmë shumë të brishtë dhe të pabalancuar të Wall Street.
Por 3 trilionë obligacione të reja qeveritare dhe gjysmë-qeveritare që do të vendosen çdo vit nuk janë shaka. Ato janë pothuajse të barabarta me rritjen ekonomike neto të botës në një vit, që është rreth 3%: që do të thotë se pothuajse të gjitha flukset e reja të kursimeve të pothuajse të gjitha vendeve të planetit duhet të rekrutohen dhe të shkojnë – çdo vit – për të financuar mega-deficitin amerikan.
Në këtë mënyrë, Trump do të ishte në gjendje të ulë taksat edhe më tej për kompanitë multimilionare dhe amerikanëve të pasur të vendit të tij.
Siç dihet, njerëzit më të pasur në botë – Elon Musk, Mark Zuckerberg i Meta-Facebook, Jeff Bezos i Amazon – tashmë nuk paguajnë pothuajse asnjë taksë mbi të ardhurat e tyre personale, dhe kompanitë e tyre gjithashtu paguajnë relativisht pak.
Në të vërtetë, Trump tashmë po urdhëron vendet evropiane të heqin dorë nga marrëveshjet ndërkombëtare në OECD që rrisin pak taksën për grupet e teknologjisë së madhe amerikane.
Detyrimi me forcë
Por a është e besueshme që Kina do të vazhdojë të financojë deficitin publik të ri dhe në rritje të rivalit të saj të madh – Pekini tashmë ka bono amerikane me vlerë pothuajse 800 miliardë – në mënyrë që ta lejojë atë të vazhdojë të jetojë përtej mundësive të saj dhe ndërkohë të forcojë mbrojtjen e saj?
A është e besueshme që Japonia do ta bënte këtë – ajo tashmë ka të paktën 1.1 trilion borxhe amerikane – kur ka prioritete të tjera të brendshme?
A është e besueshme që Eurozona ta bëjë këtë, duke rrezikuar kostot e një zhvlerësimi të mundshëm të dollarit në të ardhmen pikërisht për shkak të disbalancave amerikane?
Asnjë nga bankat qendrore kryesore në planet nuk do të dëshirojë të rrisë ndjeshëm ekspozimin e tyre neto ndaj borxhit të SHBA-ve në këtë fazë. Jo spontanisht, të paktën. Prandaj strategjia e Trump-it dhe njerëzve të tij për ta bërë atë përmes detyrimit me forcë.
“Plani Miran”
Si e them këtë? Sepse kështu thonë. Kështu shkruan kryetari i ri i Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Shtëpisë së Bardhë, Stephen Miran.
Miran është një nga njerëzit më të afërt me presidentin dhe më me ndikim në strategjinë tarifore. Një doktoraturë në Harvard, një karrierë si investitor i madh në Hudson Bay Capital, pranë Sekretarit të Thesarit Scott Bessent, Miran publikoi një dokument të gjatë strategjie për administratën e re pas triumfit të Trump në nëntor.
Atje ngrihet problemi i pajtimit të tre objektivave që janë të ndërlikuara për t’u mbajtur së bashku:
të gjehen mbështetësit për gati 5 trilion dollarë borxh të ri shtesë (nga shkurtimet e taksave) gjatë dhjetë viteve të ardhshme, përveç 2 trilion dollarëve në vit të planifikuar më parë; të zhvlerësohet dollari në mënyrë që Amerika t’i shesë më shumë mallra pjesës tjetër të botës duke blerë më pak prej saj; të mbajë të përmbajtur rendimentin e borxhit të SHBA-ve dhe në këtë mënyrë normat e interesit të tregut të ulëta, duke ruajtur statusin e dollarit si monedha rezervë dominuese në botë.
Ku qëndron kontradikta?
Investitorët e huaj do të pranonin të blinin borxhin e zhvlerësuar të dollarit amerikan, duke financuar deficitin e ri të madh federal, vetëm me rendimente (norma) më të larta. Miran e zgjidh duke propozuar të kërcënojë vendet e tjera: “Është më e lehtë të imagjinohet që pas një sërë tarifash ndëshkuese, partnerët tregtarë si Evropa dhe Kina bëhen më të hapur ndaj një lloj marrëveshjeje monetare në këmbim të një uljeje të vetë tarifave”.
Dhe përsëri: “Çdo marrëveshje duhet të përfshijë një marrëveshje mbi skadencat”, domethënë, qeveritë e tjera dhe bankat qendrore duhet të angazhohen për blerjen e obligacioneve afatgjata amerikane më të paqëndrueshme dhe të rrezikshme – Miran propozon obligacione me maturim (që skadojnë) pas një shekulli, me norma të ulëta – për të shmangur luftërat tregtare nga Trump dhe tërheqjen e tutelës nga mbrojtja amerikane.
Miran flet për “zonat e sigurta dhe vendet brenda tyre që duhet t’i financojnë ato duke blerë bono të thesarit të SHBA-ve (…) që maturohen pas një shekulli (…): nëse nuk shkëmbeni obligacione afatshkurtra për obligacione afatgjata, tarifat do t’ju mbajnë jashtë”.
Miran shpjegon këmbënguljen për të detyruar Evropën ose Kinën të blejnë obligacione afatgjata të SHBA-ve, “duke zhvendosur rrezikun (e borxhit amerikan, red.) nga taksapaguesit amerikanë te taksapaguesit e huaj”, me synimin për të mbajtur normat e tregut të ulëta në Amerikë.
Dhe ai shton: “Si mund t’i bëjnë Shtetet e Bashkuara partnerët e tyre të pranojnë një marrëveshje të tillë? Së pari, ekziston shkopi i tarifave doganore. Së dyti, është karota e ombrellës mbrojtëse dhe rreziku për ta humbur atë”.
Nëse ky nuk është një komplot shantazhi, nuk di si ta quaj tjetër.
Qëllimi është një konfiskim i pjesshëm i rezervave të Evropës, në mënyrë që të na bëjë të paguajmë një pjesë të borxhit amerikan përmes një zhvlerësimi të dollarit dhe përmes rendimenteve të pamjaftueshme të bonove të thesarit amerikan.
Miran shkon aq larg sa propozon përdorimin e kompetencave të veçanta nga Shtëpia e Bardhë për të shkurtuar kuponin e bonove amerikane në dëm të bankave qendrore të huaja që nuk pranojnë të rivlerësojnë monedhën e tyre kundrejt monedhës së gjelbër. Në fakt, një default ndëshkues. Bazuar në këto ide, Miran u bë kreu i Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Trump.
Euro digjitale ose stablecoin
Por kjo nuk është e gjitha, sepse lëvizjet e Trump për monedhat e qëndrueshme synojnë gjithashtu të mbulojnë thembrën e Akilit të Amerikës. Më 23 janar, Presidenti nënshkroi një urdhër ekzekutiv që parashikon: “Për të promovuar dhe mbrojtur sovranitetin e dollarit amerikan, përfshirë nëpërmjet veprimeve për të promovuar zhvillimin dhe rritjen e monedhave të qëndrueshme (stablecoin) të bazuara në dollarë legale dhe legjitime në mbarë botën (worldwide)”. Tashmë në Kongres ka nisur puna për sigurimin e legjislacionit përkatës brenda 100 ditëve.
Për çfarë bëhet fjalë?
Një stabilcoin i bazuar në dollarë është një mjet digjital pagese – i përdorshëm nëpërmjet një aplikacioni smartphone – që korrespondon me depozitat në dollarë të menaxhuara nga emetuesi i “monedhës”.
Në teori, depozitat duhet të lejojnë përdoruesin të shkëmbejë monedhat e tij të qëndrueshme në dollarë në platformë me një normë (saktësisht) të qëndrueshme. Me rritjen e përdorimit të monedhave të qëndrueshme, ka një rritje korresponduese të depozitave në dollarë nga platforma emetuese dhe këto depozita investohen nga emetuesi pothuajse tërësisht në letrat me vlerë të Thesarit të SHBA-ve.
Kështu, rritja e përdorimit të këtij lloji bitcoin “në mbarë botën” (përfshirë Eurozonën) nënkupton rritjen e depozitave në dollarë në kurriz të depozitave në monedha të tjera (përfshirë euron).
Këto depozita, siç u përmend, shkojnë për të financuar borxhin amerikan. “Stablecoins kanë potencialin të sigurojnë që dominimi ndërkombëtar i dollarit amerikan të rritet dhe potencialisht të krijojnë triliona dollarë kërkesë për letrat me vlerë të Thesarit të SHBA-ve”, tha më 4 shkurt këshilltari special i administratës Trump për kriptomonedhën, David Sacks.
Shembuj të monedhave të qëndrueshme të bazuara në dollarë janë Tether, e cila ka një kapitalizim tregu prej 142 miliardë dollarësh dhe menaxhohet nga Giancarlo Devasini (njeriu që sapo bleu një aksion të Juventusit); ose Circle (56 miliardë). Ata tashmë kanë po aq borxh të SHBA-ve sa disa nga bankat qendrore kryesore të botës.
Si funksionon?
Kjo “monedhë” digjitale mund t’i ofrojë një restoranti ose dikujt që merr me qira në AirB&B komisione më të ulëta se Mastercard ose Amex. Mund të bëjë marrëveshje me rrjetet e makinave me qira për të premtuar zbritje nëse paguani me një monedhë të caktuar të qëndrueshme. Kështu që disa njerëz – ndoshta turistë së pari – do të fillonin ta përdornin atë në Evropë në vend të euros në Itali, Francë apo Gjermani, duke lëvizur depozitat nga euro në dollar dhe duke financuar borxhin amerikan.
Sigurisht që ka edhe konflikte interesi. Howard Lutnick, Sekretari i Tregtisë i Trump, kontrollon platformën kryesore të monedhës digjitale Cantor Fitzgerald dhe ka 5 përqind të Tether. Elon Musk, pesë ditë pas urdhrit ekzekutiv për monedhat e qëndrueshme, njoftoi një marrëveshje me Visa-n për të mundësuar pagesat digjitale përmes faqes së tij të mediave sociale X (ish Twitter).
Thelbi mbetet: kjo është një sfidë për statusin e monedhës rezervë të euros, të sjellë në shtëpinë tonë, për të mbuluar financimin e disbalancave amerikane. Evropa mund të përgjigjet vetëm duke përshpejtuar lançimin e metodës së saj të pagesës elektronike falas, euros digjitale: rregullat për ta bërë këtë kanë ngecur në Parlamentin Evropian për gati dy vjet, por tani koha po mbaron.
Unë mbetem i bindur se plani i Trump për shtrëngim ekonomik ndaj pjesës tjetër të botës nuk ka gjasa të funksionojë. Duket si një pararojë e rënies amerikane, jo e perandorisë. Rezultati më i mundshëm është një zhvlerësim i pakontrolluar i dollarit, një rritje e interesit në borxhin e SHBA-ve dhe një detyrim me forcë ndaj Rezervës Federale për ta monetizuar.
Por kjo nuk do të thotë që ne evropianët duhet të rrimë dhe të shikojmë ndërsa dikush përpiqet të na rrëmbejë nga hunda sovranitetin monetar.
