MEDLIN OLBRAJT (ME RASTIN E 3-VJETORIT TË VDEKJES)

Nga Xhelal Zejneli

Medlin, Ti e dije se shqiptarët nuk kërkonin kurrfarë drejtësi të posaçme, ngase ndaj tyre s’ishte bërë dot, kurrfarë padrejtësie e veçantë, por padrejtësi e përgjithshme, padrejtësi historike. Ti luftove, për liri dhe drejtësi njerëzore. Prehu në shkëlqimin e dritës së amshueshme, në parajsën qiellore, aty pranë Beatriçes. Për kombin shqiptar Medlin, Ti je e pavdekshme.

* * *

Medlin Olbrajt (Madeleine Jana Korbel Albright, Pragë, 15 maj 1937 – 23 mars 2022) ishte politikane dhe diplomate amerikane. Lindi në një familje hebraike të Çekosllovakisë. E ëma Mandula (Anna Korbel, e lindur Spieglova, 1910-1989) dhe babai Jozef Korbel (Josef Korbel, 1909-1977), gazetar dhe nëpunës në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Çekosllovakisë, ia dhënë emrin Madlenka Jana (Mari Jana Kerbelova). Për t’u shpëtuar përndjekjeve të nazistëve, familja e saj kaloi në katolicizëm. Madlenka u edukua si katolike. Në fillim të qershorit të vitit 1937 familja u vendos në Beograd, ku Jozef Korbel ishte caktuar zëdhënës në ambasadën e Çekosllovakisë. Në vitin 1937, Madlenka Jana Kerbelova, si foshnjë tremuajshe, bashkë me prindërit erdhi për pushime në Jelsi të ishullit Hvar në Kroaci.

Familja qëndroi në Beograd vetëm një vit, deri atëherë kur trupat e Hitlerit (Adolf Hitler, 1889-1945) hynë në Çekosllovaki. Vermahti gjerman invadoi Pragën. Për këtë arsye Jozef Korbeli u shpërngul në Londër ku mori strehim politik. Aty qëndruan gjatë gjithë Luftës së Dytë Botërore. Pas kapitullimit të nazizmit, familja u kthye në Pragë.

Ndërkohë, Jozef Korbeli caktohet ambasador i Çekosllovakisë në Beograd, ku vendoset e tërë familja. Në shkurt të viti 1948, me rënien e kryetarit të Çekosllovakisë Eduard Benesh (Edward Benesh, 1884-1948), karriera e Jozef Korbelit si ambasador – përfundon. Pas kësaj, si përfaqësues i Çekosllovakisë, ai dërgohet në misionin paqësor të OKB-së, në Indi. Pas konfliktit midis Josip Broz Titos (1892-1980) dhe Josip Stalinit (1879-1924), Mandula Korbel me të dyja vajzat – Madlenkën dhe Katarinën, prej Beogradi shkojnë në Nju-Delhi, te babai. Përvojat e veta si ambasador në Beograd, Jozef Korbeli i paraqet në libër. Në vitin 1951 libri botohet edhe në Beograd.

Kur pushtetin në Çekosllovaki e morën komunistët, familja e saj përsëri u largua nga vendi. Tani vajtën në ShBA dhe u vendosën në Denver të shtetit federal të Kolorados (Colorado).

Në vitin 1955, Madlenka kryen në Denver shkollën e mesme. Në vitin 1959, diplomoi në Wellesley Collegeu. Studimet e doktoratës i kreu në vitin 1975 në Universitetin Columbia. Punoi si asistente e senatorit Edmund Buskie (1914-1996). Ndjek studimet ndërkombëtare në Johns Hopkins University në Baltimor. Magjistron në Boston. Specializohet në temën e çështjeve politike të Evropës Lindore dhe bëhet profesoreshë e marrëdhënieve ndërkombëtare në shkollën diplomatike të Universitetit në Xhoxhtaun (Georgetown). Doktoron në lëmin e të drejtës shtetërore dhe të administratës në Universitetin Kolumbia (Columbia).

Në vitin 1959 Madlenka martohet me të dashurin e ditëve studentore Jozef Olbrajt (Joseph Medill Patterson Albright, 1937-). Tani e tutje ajo do të quhet Medlin Olbrajt (Madeline Albright). Burri i saj ishte një prej bashkëpronarëve të gazetës Washington Post. Nga kjo martesë lindën tri vajza: Alice Patterson Albright, Katherine Medill Albright dhe Anne Korbel Albright. Martesa e tyre zgjati 23 vjet. U ndanë në vitin 1982. Pas ndarjes nga Medlin Olbrajti, Jozef Olbrajti (Joseph Albright) u martua me autoren Marcia Kunstel (1947).

Karriera politike – Në vitet 1976-1981 Olbrajti bëhet këshilltare apo asistente e profesorit të vet të Universitetit Kolumbia, dijetarit politik dhe gjeostrategut polak-amerikan Zbignjev Bzhezhinski (Zbigniew Brzezinski, 1928-2017), i cili në atë kohë ushtronte detyrën e shefit të Këshillit për Siguri Kombëtare të ShBA-së. Bzhezhinski ishte strateg i gjeopolitikës. Në vitet 1977-1981 ishte këshilltar për Siguri kombëtare i ShBA-së, në administratën e presidentit Xhimi Karter (James Earl “Jimmi” Carter, 1924-).

Pasi e la Këshillin e Sigurisë, Olbrajt u angazhua në Universitetin e Xhorxhtaunit (Georgetown), ku i këshillonte anëtarët e Partisë Demokratike për çështjet e punëve të jashtme.

Në vitin 1980 presidenti Xhimi Karter (Jimmy Carter) i humbi zgjedhjet presidenciale nga Ronald Regani (Ronald Wilson Reagan, 1911-2004). Olbrajti mbeti pa punë. Pas dy vjetëve, më 1982, u nda nga burri. Duke qenë vetë në Uashington, i përkushtohet Partisë Demokratike. Në vitin 1992, gjatë presidencës së Xhorxh H. Bushit, plakut (George Herbert Walker Bush, 1924-2018), u mbajt mbrëmja vjetore guvernatore e demokratëve. Këtu Olbrajt takohet me guvernatorin Bill Klinton (William Jefferson Clinton, 1964 -), i cili po atë mbrëmje i ofron vend në shtabin zgjedhor të vet.

Pas fitores së Klintonit në zgjedhjet presidenciale të vitit 1992, Olbrajt ndihmoi në formimin e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të tij. Në vitin 1993, Klintoni e emëroi ambasadore të ShBA-së në Kombet e Bashkuara. Në atë kohë, mbështeti ndërhyrjen ushtarake të ShBA-së në Somali.

Në vitet 1997-2001, pas fitores së dytë të Klintonit, emërohet sekretare e Departamentit të Shtetit (State Department). Në këtë detyrë e trashëgoi sekretarin e deriatëhershëm të Shtetit, Uorën Kristofer (Warren Christopher, 1925-2011). Ishte e para femër në ShBA në këtë detyrë. Me këtë rast, gazeta Time shkruan: “Emërimi i saj sekretare Shteti, rrënon bastionin mashkullor shekullor në State Department”.

Me t’u zgjedhur sekretare e Shtetit në vitin 1997, nga Çekosllovakia vërshuan komente që u përhapën në publik. Vetëm tani Olbrajti mësoi se ka prejardhje hebraike. Një gjë të tillë prindërit nuk ia kishin bërë me dije. Historinë e familjes së vet Olbrajti e ka shkruar në librin “Dimri në Pragë”.

* * *

Në politikën e jashtme iu përkushtua procesit të paqes në Lindje të Afërt, zhvillimit të marrëdhënieve dypalëshe me Kinën dhe me Rusinë. U angazhua për shtrirjen e NATO-s në lindje, për mospërhapjen e armëve bërthamore, për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe për zhvillimin e demokracisë në shkallë globale.

Mori qëndrim të fortë ndaj Sadam Huseinit (Saddam Hussein, 1937-2006) në Irak dhe ndaj Sllobodan Millosheviqit (Slobodan Milošević, 1941-2006) në Serbi.

Gjatë luftës në Kroaci kundër pushtuesve serbë, Medlin Olbrajt mbrojti tërësinë e tokave apo integritetin territorial të saj. U angazhua për heqjen e embargos për importin e armëve, por në vitin 1994, gjatë luftës midis kroatëve dhe boshnjakëve (myslimanëve) në Bosnjë dhe Hercegovinë, Olbrajti shkoi në Zagreb dhe kryetarit të Kroacisë, Franjo Tugjman (Franjo Tuđman, 1922-1999) iu kanos me sanksione.

Në një takim me kryetarin e Rusisë, Vladimir Putin (1952-), midis tjerash Olbrajti kritikoi politikën ruse në Çeçeni. Më 7 tetor 1998, u takua me kryeministrin e Izraelit Benjamin Netanjahu (Benjamin Netanyahu, 1949-) dhe me liderin apo kryetarin palestinez Jaser Arafat (1929-2004).

Për ta parandaluar dhe për t’i dhënë fund masakrës dhe gjenocidit serb ndaj shqiptarëve, në vitin 1999 Medlin Olbrajt u angazhua për operacionin e NATO-s kundër forcave pushtuese serbe në Kosovë dhe në Serbi.

Në vitin 2001, ministri gjerman i Punëve të Jashtme Joshka Fisher (Joschka Fischer, 1948-), për Olbrajtin thotë: “Medlin Olbrajt është një personalitet politik fascinues (ngashënjyes)”

Olbrajti kritikoi Luftën në Irak (2003-2011) duke e cilësuar si: “katastrofë më e madhe e politikës së jashtme të ShBA-së, më e madhe se ajo në Vietnam”. Torturat ndaj ushtarëve irakianë në burgun Abu Graib, thotë Olbarjti, e kanë rrënuar në mënyrë serioze reputacionin dhe demokracinë e ShBA-së.

Medlin Olbrajt ua çeli rrugën femrave në funksionet politike. Me një rast deklaroi: “Në ferr ka vend për ato femra të cilat nuk u ndihmojnë femrave të tjera”. Përkundër dallimeve politike, Medlin Olbrajt kishte raporte të mira me sekretaren e ardhshme të Shtetit Kondoliza Rajs (Condoleezza Rice, 1954).

Në fushatën presidenciale të vitit 2006, Medlin Olbrajti mbështeti Hilari Klintonin (Hillary Diane Rodham Clinton, 1947-). Pas humbjes së zonjës Klinotn, Olbrajti nuk i kurseu kritikat ndaj presidentit Donald Tramp (Donald John Trupm, 1946-). Në prill të vitit 2020 ajo tha se Trampi është i paparashikueshëm. Fitoren e Xho Bajdenit (Joseph Robinette Biden, Jr., 1942-) e priti me kënaqësi.

Për amerikanët, Olbrajt krijoi termin “komb i pazëvendësueshëm”.

Përpos anglishtes dhe çekishtes, Olbrajt fliste edhe frëngjisht, rusisht dhe polonisht. Manipulohet se paskësh ditur edhe serbisht. Si sekretare e Shtetit, udhëtoi në shumë shtete të botës. Emërimi i saj si sekretare Shteti, në Evropë u prit pozitivisht ngase ngjalli shpresa se do të tregojë një interesim të posaçëm për Evropën qendrore dhe Lindore si dhe për vendet e ish-Bashkimit Sovjetik.

Medlin Olbrajt u shpall Doctor honoris causa i Universitetit të Uashingtonit dhe i Universitetit Uinipeg (University of Winnipeg).

Pas pensionimit, e mbështeti presidentin amerikan Barak Obamën (Barack Obama, 1961-). Në ekipin e tij këshillimor për politikë të jashtme, themeloi firmën këshillimore globale “Albright Stonebridge Group” dhe ligjëroi në Universitetin e Xhorxhtaunit (Georgetown University). Më 29 maj 2012, Obama e dekoroi me “Medaljen e lirisë”.

Vdiq nga kanceri, më 23 mars 2022, në moshën 84-vjeçare, e rrethuar prej familjarëve dhe miqve. Lajmin e bëri të ditur CNN-i.

* * *

Shqiptarët dhe Olbrajti – Në cilësinë e sekretares së Shtetit, Olbrajt u zotua për ta parandaluar dhunën serbe në Kosovë. Me përpjekjet e saj të jashtëzakonshme u organizua Konferenca e Rambujesë (Rambouillet) që u mbajt në afërsi të Parisit, më datë 6 deri 23 shkurt 1999. Më 14 shkurt 1999, zonja Olbrajt u takua me delegacionin shqiptar, të kryesuar nga Hashim Thaçi (1968-).

Për ta parandaluar krizën humanitare të shqiptarëve, eksodin e përmasave biblike, vrasjet e fëmijëve, përdhunimet dhe gjenocidin serb mbi shqiptarët, Olbrajt u angazhua për operacionin e NATO-s kundër forcave pushtuese serbe në Kosovë dhe në Serbi. Në saje të luftës heroike të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe falë angazhimit të saj, përkatësisht të Uashingtonit, më 12 qershor 1999, Kosova u çlirua nga kolonializmi serbomadh.

Në luftën e Kosovës, u dëbuan forcërisht prej shtëpive të veta 848.000 shqiptarë, u vranë 10.794 shqiptarë, prej tyre 1.133 fëmijë, prej rreth 5.000 shqiptarëve të zhdukur, 1.227 shqiptarë ende figurojnë si të pagjetur, 529 varreza masive, përfshi edhe varrezat masive në Serbi, rreth 20.000 femra të përdhunuara, përkatësisht viktima të dhunës seksuale, 1200 prej tyre figurojnë me emra e mbiemra. Për dëmet materiale të mos bëjmë fjalë. Kryerës të krimeve të sipërthëna janë: ushtria serbe, policia serbe dhe paramilitarët serbë, përfshi edhe mercenarët që luftuan në radhët e paramilitarëve serbë.

* * *

Më 12 qershor 2004, në 5-vjetorin e Ditës së Lirisë, Kosova e nderoi Olbrajtin me “Medaljen e Artë të Lirisë”. Dekoratën ia dorëzoi kryetari i Kosovës Ibrahim Rugova (1944-2006). Shumë vajza në Kosovë dhe në mbarë botën shqiptare, për dashurinë ndaj saj, e mbajnë emrin e Medlin. Më 11 shtator 2018, një prej shesheve kryesore të Prishtinës u emërtua me emrin e saj. Më 12 qershor 2019, me rastin e 20-vjetorit të çlirimit të Kosovës u përurua në Prishtinë busti i Olbrajtit. Në disa nga këto manifestime ishte e pranishme edhe vetë Olbrajti bashkë me presidentin, përkatësisht ish-presidentin Bill Klinton.

* * *

Medlin, Ti e dije se shqiptarët nuk kërkonin kurrfarë drejtësi të posaçme, ngase ndaj tyre s’ishte bërë dot, kurrfarë padrejtësie e veçantë, por padrejtësi e përgjithshme, padrejtësi historike. Ti luftove, për liri dhe drejtësi historike. Prehu në shkëlqimin e dritës së amshueshme, në parajsën qiellore, aty pranë Beatriçes. Për kombin shqiptar Medlin, Ti je e pavdekshme.

Kosova sot për historinë, “Dardanët” duan Ligën B, ndaj Islandës për të mbrojtur fitoren në Prishtinë

Kosova duhet të mbrojë fitoren në duelin e parë të play-off-it të Ligës së Kombeve kundër Islandës për të shkruar historinë duke u ngjitur në Ligën B.

Suksesi 2 me 1 në Prishtinë 3 ditë më parë ishte i rëndësishëm, sepse i jep një avantazh jo të vogël dardaneve, duke u kombinuar me faktin që takimi i kthimit nuk luhet në Islandë, por në Mursia të Spanjës, në orën 18:00.

Në raport me takimin e parë luajtur në Fadil Vokrri, skuadra e trajnerit Franko Foda do të ketë dy mungesa, Rrudhani dhe portieri Arijanet Muriqi, pa lënë anash edhe lojtarët që nuk u grumbulluan fare për shkak të dëmtimeve, ndërsa spikat më së shumti Edon Zhegrova. Tekniku i Kosovës tha se shanset në këtë duel janë 50 me 50.

“Siç e kam thënë edhe më herët, do të jetë një përballje ku gjasat janë 50 me 50. Kjo u dëshmua edhe në ndeshjen e parë, e cila nuk kishte diferenca të mëdha, ku edhe Islanda kishte mundësi të shënonte në disa situata, por edhe ne kishim mundësi të mira për të shënuar për 3:1. Dhe ndonëse po e zhvillojmë një ndeshje si mysafirë, ne prapë do të mundohemi ta luajmë lojën tonë, të kemi raste dhe të provojmë të shënojmë gola”, tha Franko Foda, trajner i Kosovës.

Golat në Prishtinë në suksesin 2 me 1 u shënuan nga Dellova dhe Rexhbeaj, por forca e Kosovës, veçanërisht, janë eksperienca në mbrojtje e dyshes Amir Rrahmani dhe Megrim Vojvoda, si dhe cilësia përpara e dyshes Rashica dhe Vedat Muriqi.

Suksesi dardaneve ka dy rezultate në favor për të kapërcyer nga Liga C në Ligën B: barazimi ose fitorja. Humbja me një gol diferencë do ta çonte sfidën në shtesë dhe pse jo tek penalltitë.

EMIGRIMI I SHQIPTARËVE PËR NË ITALI

Nga Xhelal Zejneli

Grupe të rralla shqiptarësh kishin marrë rrugën drejt Italisë qysh në vitet 1272, 1388 dhe 1393, por ngulime të dukshme kemi vetëm në mes të shekullit XV kur trupa shqiptare nën komandën e fisnikut shqiptar në Kalabri dhe Sicili

Dhimitër Reres (Demetrius Reres) u thirrën në Itali nga mbreti i Napolit Alfonsi I Aragon (1396-1458),i cili mbretëroi në vitet 1435-1458, për të mposhtur një kryengritje në Kalabri.
Ngulimet masive filluan me pushtimin e Ballkanit nga Turqia, gjë që shpuri në një eksod të madh të shqiptarëve drejt Italisë. Ky eksod u bë edhe më i ndjeshëm pas disfatës së qëndresës shqiptare me vdekjen e Gjergj Kastriotit(1405-1468), i cili kishte gjetur një mbështetje bujare nga Oborri Aragonas. Në vitet 1468-1478 valë refugjatësh braktisën Shqipërinë jugore për t’u ngulur në Basilikatë, Molize, Pulje dhe në Kalabri. Pas shtrirjes së Turqisë në More, në vitet 1532-1533 shumë shqiptarë ikën nga Greqia dhe u vendosën në Sicili. Këto valë refugjatësh formuan bërthamën e kolonizimit shqiptar në Italinë jugore, ndonëse emigrantë të tjerë pasuan në vitet e mëvonshme. Në vitet 1744-1746, një grup nga Piqerasi i krahinës së Himarës të Shqipërisë jugore u vendosën në Badhesë (ital. Villa Badessa) afër Peskarës. Grupi më i fundit u vendos në Brindizi di Montanja (ital. Brindisi di Montagna) afër Potencës, në vitin 1774. Shqiptarët themeluan ose ripopulluan mbi njëqind qytete dhe fshatra në Italinë jugore. Më tepër se gjysma e tyre gjenden në malësinë e Kalabrisë. Kah fundi i shekullit XX ka pasur rreth pesëdhjetë qytete të shpërndara anembanë Mezzogiorno-s, ku ende dëgjohet të flitet shqip. Këto bashkësi, që vlerësohet se përbëjnë një popullsi shqipfolëse prej rreth 90.000 vetëve, ndodhen në shtatë krahina: Abruce, Molize, Kampania, Pulje, Bazilikata, Kalabri dhe Sicili. Ato janë: krahina e Peskarës, krahina Kampobaso, krahina Avelino, krahina Foxhia, krahina Taranto, krahina Potenca, krahina Kozenca, krahina Katanxaro, krahina Palermo.

Edhe pse gjuha shqipe nuk është zhdukur në Itali pas pesëqind vjetësh ekzistence, italishtja po mbisundon edhe në fshatrat e veçuara malore. Në një numër bashkësish të lartpërmendura, shqipja flitet ende nga të gjithë banorët, kurse në ngulime të tjera, vetëm të rriturit janë dygjuhësh, kurse fëmijët flasin vetëm italisht. Në disa bashkësi të tjera, vetëm pleqtë e kuptojnë shqipen. Në komunikim nëpër fshatra është kaluar shkallë-shkallë nga shqipja në italishte dhe kjo për disa arsye: përdorimi i detyrueshëm i italishtes në të gjitha shkollat, mungesa e njohjes zyrtare dhe e mbështetjes nga qeveria italiane, mungesa e një territori të pandarë shqipfolës, mjetet e komunikimit në gjuhën italiane dhe sidomos emigrimi stinor për shkak të papunësisë kronike që ekziston në Italinë e jugut. Për komunikimi me shkrim, shqipja është përdorur vetëm nga një pakicë intelektualësh përderisa shkollimi dhe nxitjet kulturore të jashtme kanë qenë gjithmonë në gjuhën italiane. Dallimet ndemjet dialekteve të shqipes që fliten në Italinë e jugut dhe gjuhës letrare shqipe në Shqipëri, në Kosovë etj., e kanë bërë të vështirë për arbëreshët që t’i përshtaten shqipes letrare, për të komunikuar me shkrim.
Një degë e fuqishme e letërsisë që do të zhvillohej më vete jashtë Ballkanit ishte letërsia e italo-shqiptarëve apo e arbëreshëve të Italisë jugore.
* * *
Arbëreshë të Italisë quhen banorët e ngulimeve shqiptare që u vendosën në Italinë e jugut në shekullin XV e më vonë. Pas pushtimit osman, valë të popullsisë shqiptare, për të mos rënë në robëri, braktisën atdheun. Llogaritet të jenë shpërngulur rreth 200 mijë vetë. Një pjesë e vendosur në veri të Italisë në zotërimet venedikase, me kalimin e kohës u shkri. Të mërguarit nga Shqipëria qendrore dhe jugore u vendosën në tokat e mbretërisë së Napolit, ku iu caktuan vendbanime në Sicili, në Kalabri, në krahinat e Bazilikatës, Kapitanatës, Puljes, Molizes etj. Pas vitit 1532, këtyre iu shtuan të mërguar arbëreshë të ardhur nga Moreja. Valët e fundit të dyndjeve shqiptare arritën deri në fund të shekullit XVII. Tokat në përgjithësi të ashpra dhe shterpe që iu dhanë të mërguarve, këta me punë të palodhur i kthyen në toka buke, të ardhurat kryesore të të cilave shkonin në dobi të pronarëve. U krijuan rreth 80 fshatra arbëreshe. Ngulimet arbëreshe sot ndodhen në tri zona: në afërsi të Palermos fshatrat Hora e arbëreshëve (Piana degli albanesi) me dhjetë mijë banorë dhe Palazzo Adriano; në Kalabri fshatrat rreth Kozencës: Ungër (Lungro), Frashnit (Frascineto), Specano albaneze, Shën Mitër i Koronës etj. Fshatrat rreth qytetit Katanxaro dhe ato të krahinave të tjera përbëjnë ishuj të shpërndarë dhe të veçuar.

Arbëreshët bashkë me emrin e tyre të vjetër etnik që e morën nga mëmëdheu, ruajtën deri në ditët tona gjuhën dhe kulturën e vet, si dhe kultin e heroit Gjergj Kastriotit. Rol të rëndësishëm në këtë luajtën traditat e tyre luftarake si dhe kontradiktat e thella që kishin ata me banorët feudalë italianë dhe me kishën latine të Romës që synonte t’i nënshtronte nën juridiksionin e vet. Në ruajtjen e traditave kombëtare luajtën rol edhe shkollat si Kolegji italo-shqiptar i Palermos dhe Kolegji i Shën Adrianitnë Kalabri, të themeluar në gjysmën e parë të shekullit XVIII. Nga gjiri i tyre dolën një varg shkrimtarësh dhe njerëzish të ditur, të cilët dhanë ndihmesë të madhe për lëvrimin e gjuhës së popullit dhe për njohjen e historisë së tij. Sidomos Kolegji i Shën Adrianit me qendër në Shën Mitër të Korones u bë një vatër ku u rritën breza të tërë të inteligjencies patriotike arbëreshe që u shquan edhe në lëvizjen revolucionare të Risorxhimetos për bashkimin e Italisë, por edhe si mendimtarë dhe shkrimtarë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, si zëdhënës të saj në botën e jashtme nëpërmjet organeve të shtypit të tyre.

Figura e shquar e luftës për çlirimin dhe bashkimin e Italisë, gjenerali XhuzepeGaribaldi (GiuseppeGaribaldi, 1807-1882) në një letër drejtuar shkrimtares dhe publicistesDora d’Istria(Elena Gjika, 1829-1888) vlerësonte vetëmohimin e arbëreshëve të Italisë në luftën për bashkimin e gadishullit italik dhe për krijimin e shtetit të pavarur italian.

Edhe pse ndryshimet e mëdha ekonomiko-shoqërore bashkëkohore dhe shpërnguljet për punë jashtë vendit i kanë gërryer, kolonitë arbëreshe po përjetojnë sot një zgjim të shënuar të ndërgjegjes së tyre dhe një rritje të veprimtarisë në fushën e kulturës. Këtë e dëshmojnë një varg revistash në gjuhën letrare shqipe, në të cilën ata kanë aderuar duke nën shkruar vendimet e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe,të mbajtur në Tiranë në vitin 1972. Arbëreshët po bëjnë sot përpjekje për të siguruar të drejtën për mësimin e gjuhës amtare në shkollat fillore të komunave të tyre. Ata mbajnë lidhje të vazhdueshme me vendin mëmë, Shqipërinë. Bashkë me gjuhën amtare, që ka tipare arkaike, kolonitë arbëreshe ruajnë deri në ditët e sotme doket dhe zakonet, traditat e lashta në fushën e kulturës materiale dhe shpirtërore që bëjnë të mundur që përmes tyre të njihet një pjesë e kulturës popullore shqiptare të shekullit XV. Dallohen sidomos kostumet popullore të grave me bukuritë dhe pasuritë e stolisjeve të tyre, folklori i pasur me poezinë epike heroike, në të cilin ruhet i gjallë deri në ditët e sotme kujtimi i luftërave legjendare të shqiptarëve nën udhëheqjen e Gjergj Kastriotit. Në zakonet e dasmës dhe të lindjes, në festat popullore, në këngët, në lojërat dhe vallet që i shoqërojnë, ende ruhen shumë elemente që janë të ngjashme me ato të atdheut amë. Ato dëshmojnë për njësinë kulturore etnike të trungut të kombësisë shqiptare, nga i cili arbëreshët u shkëputën para shumë shekujsh, pa humbur dashurinë dhe lidhjet gjithmonë të gjalla me mëmëdheun e tyre të lashtë.
* * *
Në mesjetën e hershme gjuha shqipe është quajtur arbërishte. Kështu e quajnë edhe sot arbëreshët e Italisë dhe arbëreshët e Greqisë. Fjalët arbërisht dhe gjuhë arbëreshe apo arbëneshevijnë nga emri i hershëm etnik i popullit shqiptar dhe i vendit të tij, arbër a arbën. Në Shqipëri gjatë dy-tre shekujve të fundit këto fjalë janë zëvendësuar nga fjalët shqip dhe gjuha shqipe. Prej tyre janë formuar edhe emrat e prejardhur shqiptar dhe Shqipëri. Së pari del e dokumentuar ndajfolja shqip e cila haset një herë në “Mesharin” e Gjon Buzukut (shekulli XVI) dhe katër herë në veprat e PjetërBudit(1566-1622).
* * *
Në shekujt XVIII dhe XIX, arbëreshët e Italisë zhvilluan një letërsi me vlera artistike të çmueshme. Por, krijues i parë ishte Lekë Matrënga (1567-1619), i lindur në fshatin Hora e Arbërshëve afër Palermos, në Sicili. I përket shekullit XVI dhe fillimit të shekullit XVII. Është autor i të parës poezi në gjuhën shqipe “Canzonaspirituale”(Kënga e përshpirtshme). Ky është i pari shkrim i shkruar në dialektin e toskërishtes. Pasojnë poetët e parë arbëreshë të shekullit XVIII, si Nikollë Brankati (1675-1741), Nikollë Filja (1682? – 1769), Nikollë Keta (1740? – 1803). Ky është autor i tingëllimës së parë shqiptare. T’u kthehemi maleve të Kalabrisë nga vjen i pari poet arbëresh vërtet i talentuar Jul Variboba (1724-1788). Ky lindi në fshatin Mbuzat në krahinën e Kozencës. Është autor i poemës së parë në gjuhën shqipe “Gjella e Shën Mërisë Virgjër (Jeta e Shën Mërisë Virgjër),Romë, 1762.
Shkrimtar më i njohur i letërsisë arbëreshe dhe figura më e shënuar e lëvizjes kombëtare shqiptare në Italinë e shekullit XIX është Jeronim De Rada (1814-1903). Vjen nga malet e krahinës së Kozencës. Është katalizator i ndërgjegjes kombëtare shqiptare. Mbajti letërkëmbim me figura të njohura të Rilindjes, si Thimi Mitko(1820-1890), ZefJubani(1818-1880), Sami Frashëri (1850-1904) dhe Dora d’Istria (1828-1888) si dhe me studiues e shkrimtarë të huaj, si albanologu francez Ogyst Dozon (Auguste Dozon, 1822-1891), baronesha Jozefinfon Knorr (Josephine von Knorr, 1827-1908) dhe gjuhëtari austriak (Gustav Majer (Gustav Meyer, 1850-1900). De Rada pati edhe inkurajimin e poetit dhe politikanit francez Alfons dë Lamartin (Alphonse de Lamartine, 1790-1869). Poeti provansal Frederik Mistarl (Frédéric Mistral, 1830-1914) e ka shprehur adhurimin e vet për poemën “Këngët e Milosaos” (Napoli, 1836) të De Radës. Më 1856, vargje të De Radës ishin përkthyer në gjermanisht nga Hajnroh Kristof (Heinrich Christoph Gottlieb Stier).
Zgjimi kulturor romantik i arbëreshëve në mesin e shekullit XIX solli një tjetër shkrimtar me talent origjinal. Ky është Françesk Anton Santori (1819-1894). Vjen nga Picilia e krahinës së Kozencës. Është autor i së parës dramë të shkruar në gjuhën shqipe “Emira”. Disa pjesë të saj u botuan në vitin 1887 në revistën “Fiamuri Arbrit” të De Radës.

Pas De Radës dhe Santorit vjen Gavril Dara i Riu (1826-1885) nga Pallac I Sicilisë. Është autor i baladës romantike “Kënka e sprasme e Balës” (Katanxaro 1906). Pason poeti lirik Zef Serembe(1844-1901) i lindur në Strigar të krahinës kalabreze të Kozencës. Shpirt i shqetësuar, i parathënë për të mbajtur barrën e rëndë të vuajtjeve njerëzore. Ishte poet i ndjenjës, i vetmisë dhe i zhgënjimit.

Disa studiues arbëreshë janë marrë edhe me folklorin e tyre, i kanë mbledhur dhe i kanë botuar këngë popullore të tyre dhe thesarin shpirtëror.

Në shekullin XIX ka pasur edhe shkrimtarë të tjerë arbëreshë, si BenjaminFrashini, KostantinoAskuri, Kostantin Beluçi Shalja, Euxhenio peta, Vinçenco Suli, Françesko Parrino, Demetrio Parrino, Gavril Dara Plaku, i biri Andrea Dara (babai i Gavril Dara të Riut), Mose Troiano, Karlo Dulçi, Akil Parapunja, Bonifac Tamburi, Zef Gualiata, Vinçenc Bazile, Vinçenc Stratigo Zef Engjëll Noçiti, Bernard Bilota.

Ndihmesë për kulturën shqiptare kanë dhënë edhe shkrimtarë dhe studiues arbëreshë të cilët kanë shkruar italisht.

Arbëreshët janë marrë me krijimtari letrare artistike edhe në shekullin XX. Ata krijojnë art edhe sot, d.m.th. në shekullin XXI. Ka arbëreshë që merren edhe me studime dhe hulumtime shkencore.

Përplaset i mituri në Tetovë, me plagë të rënda përfundon në spital

Dje, në ora 17 e 55 minuta, në policinë e Tetovës është raportuar një aksident ku një makinë e tipit „Golf“, e drejtuar nga personi me inicialet E.J. (31 vjeç) nga Çellopeku, ka përplasur një të mitur nga Saraqina. Aksidenti ka ndodhur në rrugën „V.S.Bato“, në afërsi të rrethrrotullimit me rrugën „Vëllezërit Miladinovi“.

Në këtë fatkeqësi, me dëmtime të rënda ka përfunduar i mituri, të konstatuara në Spitalin Klinik të Tetovës.

Në vendngjarje ka mbërritur policia dhe grupi hetimor, i cili ka kryer të gjitha veprimet procedurale për të zbardhur shkaqet e aksidentit në fjalë./TetovaNews

Kronika e zezë e Tetovës dhe Gostivarit (Mars 2025)

Britania, Franca dhe Gjermania kërkojnë armëpushim në Gaza

Qeveritë e Gjermanisë, Francës dhe Britanisë përmes një deklarate të përbashkët kërkuan kthim të menjëhershëm të armëpushimit në Gaza.

Gjithashtu i bëri thirrje Izraelit të lejonte ndihmat humanitare.

“Ne i bëjmë thirrje Izraelit të kthejë qasjen e ndihmës humanitare, duke përfshirë ujin dhe energjinë elektrike, dhe të sigurojë qasje në kujdesin mjekësor dhe evakuime të përkohshme mjekësore në përputhje me të drejtën ndërkombëtare humanitare”, thanë në një deklaratë ministrat e Jashtëm të tre vendeve, të njohur si E3.

Ministrat deklaruan se ishin “të tmerruar nga viktimat civile” dhe u bënë thirrje gjithashtu militantëve palestinezë të Hamasit të lirojnë pengjet izraelite.

“Më vdekjeprurësi i historisë”, Amerika nis prodhimin e avionit F-47, të gjeneratës së gjashtë

Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, njoftoi sot vendimin e Pentagonit për të zhvilluar avionin e ri luftarak të gjeneratës së ardhshme, i cili do të quhet F-47. Njoftimi u bë në Shtëpinë e Bardhë, në prani të Sekretarit të Mbrojtjes Pete Hegseth.

“Në drejtimin tim, Forcat Ajrore të Shteteve të Bashkuara po ecin përpara me avionin e parë luftarak të gjeneratës së gjashtë në botë. Gjeneratën e gjashtë, asgjë nuk krahasohet me të dhe do të quhet F-47”, tha Trump.

Presidenti amerikan zbuloi gjithashtu se një prototip eksperimental i F-47 ka qenë tashmë në fluturime testuese për gati pesë vjet.

“Më vdekjeprurësi i historisë”, Amerika nis prodhimin
“Është diçka që askush nuk e ka parë më parë”, theksoi ai, duke shtuar se programi i zhvillimit të avionit ka qenë duke u zhvilluar për një kohë të gjatë.

Zhvillimi i avionit luftarak të ri do t’i caktohet Boeing-ut , pas një procesi konkurrimi “rigoroz” midis kompanive kryesore të hapësirës ajrore amerikane.

Kontrata për fazën e zhvillimit inxhinierik dhe industrial tejkalon 20 miliardë dollarë. Kontraktori pritet të marrë qindra, mijëra porosi gjatë dekadave të ardhshme.

“Pas një konkurrence rigoroze dhe të plotë midis kompanive kryesore amerikane të hapësirës ajrore, Forcat Ajrore do t’i japin kontratën për gjeneratën e ardhshme të epërsisë ajrore Boeing-ut”, tha Trump.

“Më vdekjeprurësi i historisë”, Amerika nis prodhimin
F-47 pritet të përmirësojë në mënyrë drastike aftësitë e Forcave Ajrore të SHBA-së, duke ofruar nivele të paprecedentë të performancës, fleksibilitetit dhe epërsisë teknologjike ndaj çdo kundërshtari ekzistues ose të ardhshëm.

Duke folur për të njëjtin projekt, Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth tha se avioni luftarak do t’i sigurojë SHBA-ve “gjenerata në të ardhmen e dominimit ajror”.

“Më vdekjeprurësi i historisë”, Amerika nis prodhimin
“Ne kishim F-15, kishim F-16, F-18, F-22, F-35, tani kemi F-47, i cili dërgon një mesazh shumë të drejtpërdrejtë dhe të qartë për aleatët tanë se ne nuk do të shkojmë askund dhe për armiqtë tanë, se ne do të jemi në gjendje të projektojmë fuqinë tonë të papenguar në mbarë botën për brezat e ardhshëm”, tha ai.

“F-47 do të jetë avioni i parë luftarak i gjeneratës së 6-të në botë”, tha shefi i shtabit të Forcave Ajrore, gjenerali David Olvin.

LAJM I TRISHTË: Ndahet nga jeta i riu nga Mitrovica, Visar Xhema

Familja mitrovicase Xhema ka marrë lajmin e hidhur për vdekjen e familjarit të tyre.
Visar Xhema nga Mitrovica ka ndërruar jetë, shkruan Jepi zë.
I ndjeri ishte njëri nga zejtarët më të njohur në Mitrovicë, ku merrej me shitjen e arit dhe posedonte disa lokale.
“Jepi zë” merr vesh se Visari kishte kohë që ishte në gjendje kome i shtrirë në shtëpi.
Mitrovicasi ishte prind dhe la pas një fëmijë dhe bashkéshorten e tij.

Të Allahut jemi dhe vetëm tek Ai do të kthehemi! Syri loton e zemra mërzitet, por nuk themi asgjë tjeter veçse asaj çka është Allahu i kënqur.

Të nderuar, ju njoftoj se ka ndëruar jetë djali i axhës Visar (Muhamet) Xhema

Allahu e mëshiroftë dhe na bashkoftë në vendin ku nuk ka ndarje pas ribashkimit!

Varrimi i Visarit është nesër në ditën e shtunë (22/03/2025) nga ora 12:00 në varrezat e Shipolit./Fisnik Xhema

Inna lillahi ve inna ilejhi raxhiun.
(Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi.)
(Sureja El-Bekare, 2:156)

Sot zemra ime është e rënduar nga lajmi për ndarjen nga kjo jetë të shokut tim të dashur, Visar Xhema. Ai ishte njeri i butë, i urtë dhe gjithmonë me fjalë që frymëzonin. Nga Visari kam mësuar shumë për jetën – qetësinë, mençurinë, përulësinë. Ai nuk ishte vetëm shok, por një dritë e heshtur që të ndihmonte të ecje drejt së mirës.

“Allahu është Ai që merr shpirtrat në kohën e vdekjes së tyre…”
(Surja Ez-Zumer, 39:42)

Nuk ka fjalë që mund ta përshkruajnë dhimbjen e humbjes së tij, por kemi shpresë në mëshirën dhe faljen e Allahut të Madhërishëm, që t’i dhurojë Visarit Xhenetin dhe ta bashkojë me të dashurit e tij në botën tjetër – aty ku nuk ka më ndarje.

“Allahu i fortë është në ndëshkim dhe i mëshirshëm në falje.”
(Surja El-Maide, 5:98)

Varrimi i Visarit do të bëhet nesër (e shtunë, 22/03/2025) në ora 12:00, në varrezat e Shipolit.

Lusim Allahun që ta shpërblejë për çdo mirësi që ka lënë pas dhe të na japë durim neve që e deshëm.

VIDEO/Në muajin e Ramazanit, përfshihet nga flakët xhamia në Shupenzë, zjarri u pikas nga besimtarët

BULQIZË- Xhamia e Shupenzës është përfshirë nga flakët në orët e para të mëngjesit të sotëm pas përfundimit të faljes së besimtarëve. Fillimisht flakët janë piksur nga besimtarët në katin e dytë të xhamisë ku falen gratë dhe vajzat.

Fatmirësisht nuk ka të lënduar, ndërsa raportohet për dëme të shumta materiale. Në vendin e ngjarjes ka mbërritur zjarrfikësja për të shuar flakët. Policia po punon për të sqaruar shkaqet e vërteta të rënies së zjarrit. Sipas dyshimeve të para nga policia, shkak mendohet të jetë një defekt në rrjetin e instalimeve elektrike.

Njoftimi i policisë:

Rreth orës 06:30 të mëngjesit të sotëm, dyshohet se si pasojë e amortizimit të rrjetit elektrik të objektit, ka rënë zjarr në xhaminë e Shupenzës. Nga zjarri ka patur vetëm dëme materiale. Grupi hetimor po punon për dokumentimin e shkakut të zjarrit. Materialet procedurale iu referuan Prokurorisë së Dibrës, për veprime të mëtejshme./ZËRI

U përplas nga makina pak ditë më parë, ndërron jetë shqiptarja në Itali

Amela Drini, me origjinë shqiptare ka ndërruar jetë pas një aksidenti të rëndë të ndodhur në Itali, në komunën e Follina-s.

Sipas mediave të huaja, Drini u përplas nga makina më 13 mars. Menjëherë pas aksidentit u dërgua në spital por pavarësisht ndihmës, nuk arriti t’ia dilte dhe ndërroi jetë ditën e djeshme, 20 mars.

Mësohet se shkak i tragjedisë me sa duket ishte fushë-pamja e dobët dhe shiu i rrëmbyeshëm atë mbrëmje, i cili nuk e lejoi shoferin të shmangte përplasjen me 50-vjeçaren, e cila jetonte pak hapa larg vendit ku ndodhi aksidenti, në via Sofia Da Camino.

50-vjeçarja mori një goditje fatale në kokë dhe qëndroi në reanimacion në terapi intensive për një javë, por fatkeqësisht ditën e djeshme mbylli sytë përgjithmonë.

Kronika e zezë e Tetovës dhe Gostivarit (Mars 2025)

Norvegjezi ankohet ndaj ChatGPT, sepse e paraqiti si vrasës të fëmijëve të tij

Një shtetas norvegjez ka paraqitur një ankesë për robotin virtual me inteligjencë artificiale (ChatGPT), pasi që kishte shkruar gabimisht se ai ishte përgjegjës për vrasjen e dy djemve të tij dhe kishte thënë se ai është dënuar me 21 vjet burg, shkruan BBC.

Arve Hjalmar Holmen ka kontaktuar Autoritetin norvegjez për Mbrojtjen e të Dhënave dhe i ka kërkuar që ta padisë Open AI, krijuesin e robotit virtual ChatGPT.

Ky është shembulli më i fundit i të ashtuquajturave “halucinacione”, ku sistemi i inteligjencës artificiale ofron informacione të pavërteta dhe i prezanton ato si fakte.

Holmen ka thënë se ky “halucinacion” e ka dëmtuar shumë atë.

“Disa mendojnë se nuk ka tym pa zjarr – fakti që dikush mund ta lexojë këtë dhe ta besojë si e vërtetë më frikëson shumë”, ka thënë ai.

Holmen kishe pranuar informata të rreme pasi e kishte shfrytëzuar ChatGPT për të bërë pyetjen se “Kush është Arve Hjalmar Holmen?”.

Në këmbim, përgjigjja e robotit për të ishte se “Arve Hjalmar Holmen është një individ norvegjez që ka marrë vëmendje pas një rasti tragjik. Ai kishte qenë babai i dy djemve, 7 dhe 10 vjeç, të cilët u gjetën të vdekur afër shtëpisë së tyre në Trondheim të Norvegjisë në dhjetorin e vitit 2020”.

Grupi për të drejtat digjitale Noyb, i cili ka depozituar ankesën në emër të tij, ka thënë se përgjigja që ChatGPT i dha Holmenit ishte shpifëse dhe shkel rregullat evropiane të mbrojtjes së të dhënave në lidhje me saktësinë e të dhënave personale.

Noyb ka thënë në ankesën e saj se Holmen “nuk është akuzuar dhe as i dënuar për ndonjë krim dhe është një qytetar i ndershëm”.

ChatGPT ka gjithmonë një mesazh ku e pranon se mund të bëjë gabime, prandaj edhe i rekomandon përdoruesit ta kontrollojnë informacionin e rëndësishëm.

Sipas grupit Noyb, kjo është e pamjaftueshme.

“Ju nuk mund të shpërndani informacion të pasaktë dhe në fund të shtoni një mohim të vogël duke thënë që çdo gjë që thoni mund të mos jetë e vërtetë”, ka thënë avokati i Noyb, Joakim Söderberg.

Analiza/ Nuk është në planet e Putinit që të ndalojë pushtimin! Çfarë mund të presim për luftën në Ukrainë?

Nathalie Tocci/ Nuk jemi ende në prag të një armëpushimi të vërtetë dhe të qëndrueshëm në Ukrainë.

Ndoshta do të vijë; ndoshta pas disa muajsh, kush e di. Por për momentin, ashtu si në tre vitet e fundit, presidenti rus Vladimir Putin, i cili është ende larg arritjes së objektivave të tij për të kontrolluar ushtarakisht rajonet e aneksuara dhe politikisht gjithë vendin, nuk ka ndërmend të ndalojë pushtimin. Dhe kjo është edhe më e vërtetë tani, pasi Putini është ndoshta i bindur se tashmë e ka në xhep presidentin amerikan, Donald Trump. Por përfundimi i luftës në Ukrainë nuk duket se është, për momentin, në planet e Kremlinit.

Putini ka refuzuar propozimin e dakordësuar mes presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky dhe Donald Trump, për një armëpushim të plotë 30-ditor.

Në telefonatën e fundit me homologun e tij amerikan, presidenti rus u mjaftua duke dhënë një lloj premtimi të vogël, duke dhënë miratimin për ndalimin e sulmeve ndaj infrastrukturës energjetike të Ukrainës. Por vetëm disa orë pas përfundimit të telefonatës, ai kreu një sulm masiv me dronë dhe raketa ndaj centralit elektrik që furnizon hekurudhat ukrainase dhe dy spitaleve.

Është e qartë se Putini mendon se jo vetëm mund ta injorojë Trumpin, por edhe ta poshtërojë atë, aq i bindur është se e ka nën kontroll.

Deri më sot, presidenti amerikan nuk ka dhënë asnjë shenjë që do të sfidonte këtë interpretim. Pse? Kjo është e vështirë të deshifrohet. Pa rënë në teori konspirative, mund të supozojmë se arsyeja pse Trumpi është kaq i manipulueshëm, është një përzierje e padijes për çështjet në fjalë, mosdurimit ndaj detajeve dhe një egoje të pakufishme që vështirë se do të pranonte një goditje ndaj imazhit narcisist që ka për veten, si një “paqebërës i madh”.

Nga ana tjetër, Putini nuk është i vetmi që luan këtë lojë makabre.

Jo vetëm nuk ka përfundim të luftës në Lindjen e Mesme, siç shumë shpresonin dhe siç ai vetë propagandonte, por tani Trumpi i ka dhënë dritën jeshile Benjamin Netanyahut për të rifilluar bombardimet në Gaza, duke vrarë mbi 400 civilë palestinezë në një ditë të vetme.

Ai gjithashtu ka përshkallëzuar krizën në Detin e Kuq dhe ka afruar skenarin e një përplasjeje të drejtpërdrejtë me Iranin. Dhe thuaj po deshe që meriton Nobelin për Paqe.

Po tani, çfarë mund të presim për luftën në Ukrainë?

Strategjia e Kremlinit duket mjaft e qartë. Duke zvarritur negociatat, Rusia synon tre objektiva kryesore.

Së pari, të përdorë negociatat si një mbulesë për të vazhduar luftën.

Së dyti, të arrijë një marrëveshje me Uashingtonin që nuk lidhet drejtpërdrejt me luftën në Ukrainë. Nëse Putini dëshiron të vazhdojë luftën, i bindur se mund ta fitojë, ai e di se mund ta bëjë këtë vetëm nëse vendet perëndimore i japin frymëmarrje ekonomisë së tij. Vetëm kështu ai mendon se mund të sigurojë më shumë sesa 7-8% të territorit ukrainas, (përveç 14% të pushtuar në vitin 2014), që ka arritur të marrë gjatë tre viteve të luftës me një kosto njerëzore dhe ekonomike marramendëse.

Edhe pse sanksionet nuk janë një arsye e mjaftueshme për ta bërë Moskën të tërhiqet, heqja e tyre do të ishte kushti i domosdoshëm për të lejuar një vazhdim të pushtimit “sine die” (pa afat).

Ky objektiv i dytë nënkupton që Putini të arrijë ta transferojë fajin tek Kievi, një synim që duket i lehtë për t’u arritur duke pasur parasysh mbështetjen totale të Trumpit ndaj Moskës.

Kjo lidhet me objektivin e tretë, i cili synon të konsolidojë përçarjen transatlantike përmes vetë presidentit të SHBA-së.

Putin ka përsëritur shpesh se një armëpushim në Ukrainë do të kërkonte ndalimin e mbështetjes ushtarake për Kievin. Ky është kushti i domosdoshëm që Putini të pranojë të lërë armët – për pak kohë. Kjo do t’i lejonte atij të vazhdonte mobilizimin ushtarak në Rusi, për të rifilluar më pas luftën, në Ukrainë dhe/ose gjetkë, kur Ukraina të jetë e çmilitarizuar dhe e braktisur, dhe forcat ruse të jenë rigjeneruar.

Është e besueshme të imagjinohet se Trumpi, pasi ta ketë hedhur fajin mbi Kievin, do ta pranojë këtë kusht, herët a vonë.

Po aq e mundshme është që presidenti amerikan, përmes Putinit, të ushtrojë presion mbi evropianët që të bëjnë të njëjtën gjë. Propaganda më pas do të paraqiste Putinin dhe Trumpin si dy negociatorët e paqes, ndërsa Evropën luftënxitëse si pengesën për paqen.

Kush e di, ndoshta Trumpi mund të kërcënojë Evropën që të nënshtrohet ndaj dëshirave të Moskës, përmes tarifave tregtare ose një tërheqjeje të pjesshme ushtarake nga kontinenti evropian.

Por skenari i Putinit ka një problem të madh: Ukrainën dhe Evropën.

E vetmja e panjohur e vërtetë është nëse Evropa – ose më saktë, cila Evropë – do të ketë forcën, qëndrueshmërinë, largpamësinë dhe guximin për të vazhduar të mbështesë Kievin, jo vetëm kundër Moskës, por edhe kundër Uashingtonit, duke qenë e vetëdijshme se siguria evropiane tani kalon përmes një Ukraine të lirë. / La Stampa – Bota.al

Kosova nuk fal në “Fadil Vokrri”, dardanët mposhin Islandën dhe i afrohen Ligës B

Kosova ka fituar përballë Islandës ndeshjen e parë “play-off” të Nations League, ku po luftohet për një vend në Ligën B. Sfida e zhvilluar në stadiumin “Fadil Vokrri”, përfundoi 2-1 në favor të dardanëve.

Këta të fundit gjetën rrugën e rrjetës me anë të Lumbardh Dellovës në minutën e 19-të. Por vetëm pas 3 minutave, islandezët barazuar shifrat me Oskarsson. Për golin e fitores, mendoi Rexhbecaj, i cili shënoi në minutën e 58-të.

Një fitore tepër e rendësishme për Kosovën, të cilët afrohen më shumë me ngjitjen në Ligën B. Në krahun tjetë, Islanda deri më tani bie në Ligën C, por janë edhe 90 minuta për t’u luajtur.

Kujtojmë se ndeshja e kthimit në Islandë, do të luhet më 23 mars.

Trump kërkoi që termocentralet bërthamore të jenë në pronësi të SHBA, përgjigjet Zelensky: Ato i përkasin popullit ukrainas

Presidenti i Ukrainës, Volodymir Zelensky, i ka kthyer përgjigje homologut të tij amerikan Donald Trump, një ditë pas bisedës telefonike mes tyre ku ky i fundit i kërkoi që termocentralet ukrainase të jenë në pronësi të SHBA.

Në përgjigjen e tij Zelensky ka thënë se: “Të gjitha termocentralet bërthamore i përkasin popullit të Ukrainës. Këto janë centrale bërthamore në pronësi të shtetit, nuk janë pronë private në Ukrainë”.

I pyetur nëse SHBA mund të kontrollojë termocentralet, Zelensky u shpreh se Trumpit i kishte deklaruar se centrali bërthamor i Zaporizhzhia nuk do të funksionojë nëse nuk është nën kontrollin e Ukrainës.

“Nëse amerikanët duan t’ua marrin stacionin rusëve dhe duan të investojnë atje dhe ta modernizojnë atë, kjo është një çështje krejtësisht tjetër. Ne jemi të hapur për ta diskutuar atë, por çështjen e pronës definitivisht nuk e kemi diskutuar me Presidentin Trump”, u shpreh presidenti ukrainas.

Nga spinaqi te fasulet e kuqe e të bardha, ja 13 ushqime të pasura me magnez për shëndetin e muskujve dhe nervave

Magnezi është një mineral thelbësor për trupin tonë, pasi rregullon funksionin e muskujve dhe nervave, nivelet e sheqerit në gjak dhe presionin e gjakut.

Gjithashtu ndihmon në prodhimin e proteinave dhe është i mirë për kockat. Le të shohim se cilat ushqime e përmbajnë në përqindje të lartë, në mënyrë që t’i vendosim sa më shpesh në pjatën tonë.

Për të marrë një ide për nevojat tuaja ditore, burrat e rritur duhet të marrin rreth 400 deri në 420 mg magnez në ditë, ndërsa gratë e rritura kanë nevojë për rreth 310 deri në 320 mg magnez në ditë.

Kështu,13 ushqimet e mëposhtme do t’ju ndihmojnë të shtoni magnez në dietën tuaj lehtësisht dhe me kënaqësi.

Spinaqi– 156,6 mg magnez, 37% e kërkesës ditore të perimeve me gjethe jeshile njihen si shumë ushqyese dhe spinaqi nuk bën përjashtim.

Sinaqi është i pasur me folate, kalium, kalcium dhe fibra, dhe është gjithashtu një ushqim vegan i pasur me magnez, me një filxhan spinaq të gatuar që mbulon 37% të nevojave ditore.

Farat e kungullit– 156.2 mg magnez, 37% e kërkesës ditore.

Farat e kungullit janë një burim i mirë i fibrave, proteinave me bazë bimore dhe hekurit. Ato ofrojnë 37% të marrjes së rekomanduar ditore të magnezit për racion (28 g) dhe janë të pasura me yndyrna të shëndetshme të pangopura.

Plus, ato janë të lehta për t’u shtuar në çdo pjatë dhe mund të shijohen në kombinim me arra të tjera ose si një garniturë krokante në sallata dhe supa.

Fasulet e bardha– 125,8 mg magnez, 30% e kërkesës ditore.

Pavarësisht nëse i pëlqejnë fasulet apo jo, nëse kërkoni ushqime të pasura me magnez, nuk mund t’i anashkaloni fasulet e bardha. Një filxhan fasule të ziera mjafton për të mbuluar 30% të nevojave ditore të trupit për magnez.

Për më tepër, e njëjta sasi fasule mbulon 37% të nevojave ditore për fibra dhe siguron pothuajse 12 g. proteinat bimore.

Fasulet e zeza– 120,4 mg magnez, 29% e kërkesës ditore

Fasulet e zeza kanë gjithashtu një përmbajtje të lartë magnezi, e cila kombinohet në mënyrë perfekte me orizin, duke dhënë një pjatë të pasur me proteina dhe fibra. Për më tepër, 1 filxhan fasule të zeza të ziera mbulon 29% të nevojave tuaja ditore për magnez.

Vihet re gjithashtu se sipas një studimi të vitit 2016 të publikuar në American Journal of Clinical Nutrition, konsumimi i shpeshtë i bishtajoreve, si fasulet e zeza, mund të ndihmojë në humbjen e peshës.

Kuinoa– 118,4 mg magnez, 28% e kërkesës ditore

Quinoa , pavarësisht ngjyrës së saj, është një burim i mirë proteinash, ideale për vegjetarianët dhe veganët që shmangin produktet shtazore. Në të njëjtën kohë, quinoa është e pasur me fibra, ndërsa 1 filxhan quinoa e gatuar mjafton për të mbuluar 28% të nevojave ditore për magnez.

Falë shkathtësisë së tij, mund të shërbehet si garniturë (madje edhe me patate të skuqura, domethënë) ose të shtohet në sallata.

Fara liri– 111.3 mg magnez , 27% e kërkesës ditore, falë aromës së tij të butë, mund të shtohet lehtësisht në një tas me tërshërë, kos, drithëra ose perime të pjekura.

Në mënyrë ideale, duhet të konsumoni të bluar farën e lirit, pasi kjo e bën më të lehtë për trupin që ta tresë më mirë. Për sa i përket profilit ushqyes, fara e lirit është e pasur me yndyrna të pangopura dhe fibra që janë të mira për shëndetin e zemrës, si dhe magnez me 28 gramë fara liri për të mbuluar 27% të nevojave ditore të trupit.

Kokrrat e sojës (edamame)– 99,2 mg magnez, 24% e kërkesës ditore

Soja jeshile (edamame) janë një meze popullore në restorantet aziatike. Përtej kësaj, megjithatë, ai është gjithashtu një ushqim i shëndetshëm, i pasur me proteina me bazë bimore, fibra, hekur dhe yndyrna të pangopura. Një filxhan edamame i gatuar mbulon 24% të nevojave tuaja ditore për magnez.

Orizi kaf– 85.8 mg magnez, 20% e nevojës ditore,

Orizi kaf përmban shumë lëndë ushqyese, duke përfshirë antioksidantë, vitamina B, fibra dhe proteina. Për më tepër, 1 filxhan oriz kafe të gatuar mbulon 20% të nevojave tuaja ditore për magnez.

Vlen të përmendet se sipas një studimi të marsit 2015 të publikuar në JAMA Internal Medicine, një dietë e pasur me drithëra të plota, si orizi kaf, lidhet me një rrezik më të ulët të vdekjes nga sëmundjet e zemrës.

Thjerrëzat– 71,3 mg magnez, 17% e kërkesës ditore

Thjerrëzat janë një ushqim me pak yndyrë, por i pasur me fibra dhe proteina. Thjerrëzat e gatuara mbulojnë 17% të nevojave ditore për magnez, për filxhan. Vihet re se thjerrëzat vijnë në ngjyra të ndryshme, me përfitime paksa të ndryshme.

Për shembull, thjerrëzat e zeza (të njohura edhe si thjerrëzat beluga) janë të pasura me anthocyanin, fitokimikati që gjendet shpesh në ushqimet vjollcë dhe blu.

Makaronat me grurë integrale– 63,2 mg magnez, 15% e kërkesës ditore

Makaronat me grurë integrale janë më ushqyese se makaronat e bardha, pasi përmbajnë nivele më të larta të fibrave (4,6 g kundrejt 2,2 g) dhe proteinave (8 g kundrejt 7 g). Në fakt, përmbajtja e tyre e fibrave dhe proteinave i bën makaronat e grurit të plotë më të ngopura.

Sa i përket përmbajtjes së tyre të magnezit, 1 filxhan makarona gruri të ziera mbulon 15% të nevojave ditore të trupit.

Çokollata e zezë– 64,8 mg magnez, 15% e kërkesës ditore për çokollatën
e zezë, për sa kohë që ju zgjidhni llojin e duhur.

Një porcion (rreth 25 g-30 g) çokollatë e zezë me një përmbajtje 70% – 85% kakao është e pasur me antioksidantë që janë të mirë për zemrën, ndërsa mbulon gjithashtu 15% të nevojave ditore të trupit për magnez.

Avokado –58.3 mg magnez, 14% e kërkesës ditore

Avokado është i dobishëm për zemrën falë përmbajtjes së saj të lartë të yndyrnave të pangopura dhe gjithashtu përmban vitamina C dhe E, proteina, ndërsa mbulon më shumë se 50% të kërkesës së përditshme të fibrave dhe 14% të Magnesit të përditshëm.

Bananet– 40.5 mg magnez, 10% e kërkesës ditore

Bananet janë një nga ushqimet më të gjithanshme dhe më ushqyese që mund të përfshijmë në dietën tonë të përditshme. Është popullor për ata që ushtrojnë, falë karbohidrateve dhe kaliumit me veprim të shpejtë që përmbajnë, si dhe magnezit që mund të ndihmojë me ngërçet e muskujve, si në parandalimin dhe trajtimin e tyre. Në fakt, bananet janë fruta me përmbajtje të lartë magnezi: 1 filxhan mbulon 10% të nevojave ditore të trupit.

Tetovarin e gjen belaja në Arnaqi të Shkupit, shkoi ta takonte gruan me të cilën po shkëmbente mesazhe në rrjetet sociale, i dalin dy burra, e rrahin dhe ia dëmtojnë makinën

Një 27-vjeçar nga Tetova raportoi në polici se ishte
sulmuar nga dy persona kur kishte mbërritur në fshatin Arnaqi të Komunës së Sarajit, Shkup.

Sipas informacioneve të MPB-së, ai ka mbërritur atje pas marrëveshjes paraprake për t’u takuar me një grua me të cilën kishte shkëmbyer mesazhe në rrjetet sociale.

Pasi mbërriti në vendin e takimit ai është sulmuar dhe rrahur nga dy persona, të cilët e kanë kërcënuar edhe me armë zjarri dhe më pas njëri prej tyre me mjet të fortë i ka dëmtuar makinën e tij të tipit “Volkswagen Golf 5” me targa të Tetovës.

Kronika e zezë e Tetovës dhe Gostivarit (Mars 2025)

E PLOTË/ Shuhen në aksident katër të rinj, 25-vjeçari priti në aeroport të vëllanë që u kthye nga Gjermania, shpejtësia u mori jetën

E mërkura e 19 marsit do të ishte tragjike për katër të rinj, të cilët po ktheheshin nga Rinasi kur u përplasën me një betoniere në Fushë-Prezë.

Makina tip “Benz” e cila drejtohej nga 25-vjeçari Enejd Laçi u përfshi nga flakët pas përplasjes. Si pasojë, 25-vjeçari Enejd Laçi, vëllai i tij Erild Laçi, 20 vjeç dhe dy të rinjtë e tjerë Andi Laçi, 22 vjeç dhe Enrikejd Kurti, 24 vjeç humbën jetën. Ata u dogjën brenda makinës dhe pavarësisht ndërhyrjes së zjarrfikësve, flakët rezultuan falate.

Mësohet se të rinjtë po ktheheshin nga Rinasi pasi kishin pritur Erild Laçin, i cili kishte ardhur nga Gjermania.

Si ndodhi aksidenti

Pranë vendit të aksidentit, në afërsi të një karburanti ndodhet një biznes që prodhon beton.

Betonierja e drejtuar nga 24-vjeçari, Aleksandër Krrashi, pasi ishte mbushur, ka dalë në rrugë dhe është nisur në drejtim të Fushë Krujës.

Nuk ka lëvizur më shumë se 20 metra kur ka ndodhur përplasja fatale.

Të rinjtë lëviznin me shpejtësi

Makina me 4 të rinjtë ka ardhur me shpejtësi shumë të lartë nga ana e Vorës dhe e ka goditur nga prapa betonieren, dhe menjëherë ka shpërthyer në flakë pasi “Benzi” ka qenë me gaz-benzinë.

Pritet ekspertiza e ekspertëve për të përcaktuar shpejtësinë që ka patur mjeti me 4 të rinjtë.

Në vendngjarje nuk ka shenja frenimi, çka tregon se drejtuesi i mjetit nuk ka frenuar fare dhe më pas ka përplasur nga pas betonieren.

Drejtuesi i betonieres pa patentë

Nga ana tjetër drejtuesi i betonieres nuk ka patentë për të drejtuar mjete të tonazhit të rëndë (betoniere).

Ekspertët presin gjithashtu përgjigjen nga mjekësia ligjore për të parë nëse të rinjtë kanë qënë nën efektin e alkoolit apo të lëndëve narkotike./vizionplus.tv

Ministria e Shëndetësisë ka publikuar emrat dhe vitin e lindjes të viktimave nga zjarri në diskotekën „Pulse“ të Koçan

Nga 59 viktimat në Koçan, gjashtë janë të mitur, 53 të rritur, 41 meshkuj, 18 femra

Ministria e Shëndetësisë ka bërë të ditur pasditen e sotme emrat e viktimave nga zjarri në diskotekën e Koçanit, i cili ka ndodhur herët në mëngjesin e së dielës.

– Nuk ka fjalë që mund të shpreh dhimbjen dhe pikëllimin që ndjejmë për jetët e humbura në lulen e moshës në ngjarjen tragjike në Koçan. “Ne po publikojmë emrat e viktimave dhe kërkojmë që të mos spekulohet asnjë informacion i rremë”, tha Ministria në një deklaratë.

Ata shprehën ngushëllimet më të thella për familjet e viktimave.

Më poshtë emrat e viktimave nga zjarri në Koçan:

1-Алексова Стефанија 2004 Aleksova Stefanija

2-Џамов Јорданчо 1993 Xhamov Jordanço

3-Трајчев Иван 2000 Trajçev Ivan

4-Ѓоргиев Џоко 2000 Gjorgiev Xhoko

5-Коларов Александар 1981 Kolarov Aleksandar

6-Величков Иван 1998 Veliçkov Ivan

7-Стојанов Андреј 2000 Stojanov Andrej

8-Антова Ивона 2003 Antova Ivona

9-Христовски Павел 2004 Hristovski Pavel

10-Димитријев Диме 1994 Dimitrijev Dime

11-Насевски Никола 2007 Nasevski Nikolla

12-Богданов Тоше 1994 Bogdanov Toshe

13-Тодоровски Тоше 1988 Todorovski Toshe

14-Коцева Ана 2004 Koceva Ana

15-Живков Адријан 2000 Zhivkov Adrijan

16-Петрушов Гордан 2001 Petrushov Gordan

17-Горгиев Игорче 1976 Gorgiev Igorçe

18-Стевановски Филип 1988 Stevanovski Filip

19-Стојанов Томче 2003 Stojanov Tomçe

20-Стоименова Моника 1999 Stoimenova Monika

21-Стојанов Стојанчо 1988 Stojanov Stojanço

22-Пројковска Николовска Capa 1977 Projkovska Nikollovska Sara

23-Шопова Марија 1997 Shapova Marija

24-Ивановски Петар 2004 Ivanovski Petar

25-Ѓорѓиев Александар 1991 Gjorgjiev Aleksandar

26-Марковски Матеј 2007 Markovski Matej

27-Закова Бојана 1997 Zakova Bojana

28-Василков Ѓорѓи 1999 Vasilkov Gjorgji

29-Петров Александар 1999 Petrov Aleksandar

30-Минова Драгана 2008 Minova Dragana

31-Алексова Capa 2006 Aleksova Sara

32-Ѓорѓиески Андреја 1982 Gjorgjieski Andreja

33-Ивановски Филип 2008 Ivanovski Filip

34-Јорданова Capa 2007 Jordanova Sara

35-Стрезоска Марија 2001 Strezoska Marija

36-Ефремов Александар 1992 Efremov Aleksandar

37-Велков Игор 1980 Velkov Igor

38-Тасева Стојковска Лепа 1998 Taseva Stojkovska Lepa

39-Атанасовски Мартин 1996 Atanasovski Martin

40-Алексов Александар 1986 Aleksov Aleksandar

41-Минов Божидар 2001 Minov Bozhidar

42-Милковска Кети 1999 Milkovska Keti

43-Златков Томас 2003 Zllatkov Tomas

44-Соколова Стефанија 2005 Sokollova Stefanija

45-Велков Леонид 2007 Vellkov Leonid

46-Наунова Надица 2007 Naunova Nadica

47-Јорданов Виктор 2000 Jordanov Viktor

48-Панов Андреј 2000 Panov Andrej

49-Иванов Димитар 2008 Ivanov Dimitar

50-Стоименов Спиро 1998 Stoimenov Spiro

51-Владимиров Јове 1993 Vladimirov Jove

52-Андонов Ице 2003 Andonov Ice

53-Тасевски Стефан 1988 Tasevski Stefan

54-Величков Ѓорѓи 1994 Veliçkov Gjorgji

55-Стојанов Александар 1986 Stojanov Aleksandar

56-Христова Сања 1999 Hristova Sanja

57-Танески Дамјан 2006 Taneski Damjan

58-Спасова Моника 1998 Spasova Monika

59-Лазаров Андреј 1999 Lazarov Andrej

– Не постои збор со што можеме да ги искажеме болката и тагата што ги чувствуваме за прерано изгубените животи во трагичниот настан во пожарот во Кочани. Ги објавуваме имињата на жртвите и замолуваме да не се шпекулира со невистинитите информации, се наведува во соопштението на Министерството.

Оттаму изразија најдлабоко сочувство до семејствата на жртвите.

Во продолжение сe имињата на загинатите во пожарот во Кочани:

1-Алексова Стефанија 2004

2-Џамов Јорданчо 1993

3-Трајчев Иван 2000

4-Ѓоргиев Џоко 2000

5-Коларов Александар 1981

6-Величков Иван 1998

7-Стојанов Андреј 2000

8-Антова Ивона 2003

9-Христовски Павел 2004

10-Димитријев Диме 1994

11-Насевски Никола 2007

12-Богданов Тоше 1994

13-Тодоровски Тоше 1988

14-Коцева Ана 2004

15-Живков Адријан 2000

16-Петрушов Гордан 2001

17-Горгиев Игорче 1976

18-Стевановски Филип 1988

19-Стојанов Томче 2003

20-Стоименова Моника 1999

21-Стојанов Стојанчо 1988

22-Пројковска Николовска Capa 1977

23-Шопова Марија 1997

24-Ивановски Петар 2004

25-Ѓорѓиев Александар 1991

26-Марковски Матеј 2007

27-Закова Бојана 1997

28-Василков Ѓорѓи 1999

29-Петров Александар 1999

30-Минова Драгана 2008

31-Алексова Capa 2006

32-Ѓорѓиески Андреја 1982

33-Ивановски Филип 2008

34-Јорданова Capa 2007

35-Стрезоска Марија 2001

36-Ефремов Александар 1992

37-Велков Игор 1980

38-Тасева Стојковска Лепа 1998

39-Атанасовски Мартин 1996

40-Алексов Александар 1986

41-Минов Божидар 2001

42-Милковска Кети 1999

43-Златков Томас 2003

44-Соколова Стефанија 2005

45-Велков Леонид 2007

46-Наунова Надица 2007

47-Јорданов Виктор 2000

48-Панов Андреј 2000

49-Иванов Димитар 2008

50-Стоименов Спиро 1998

51-Владимиров Јове 1993

52-Андонов Ице 2003

53-Тасевски Стефан 1988

54-Величков Ѓорѓи 1994

55-Стојанов Александар 1986

56-Христова Сања 1999

57-Танески Дамјан 2006

58-Спасова Моника 1998

59-Лазаров Андреј 1999

Министерството за здравство ги објави имињата на жртвите во пожарот во дискотеката во Кочани

Министерството за здравство попладнево ги објави имињата на жртвите во пожарот во дискотеката во Кочани, што се случи рано наутро во неделата.

Оттаму изразија најдлабоко сочувство до семејствата на жртвите.

Во продолжение сe имињата на загинатите во пожарот во Кочани:

1-Алексова Стефанија 2004

2-Џамов Јорданчо 1993

3-Трајчев Иван 2000

4-Ѓоргиев Џоко 2000

5-Коларов Александар 1981

6-Величков Иван 1998

7-Стојанов Андреј 2000

8-Антова Ивона 2003

9-Христовски Павел 2004

10-Димитријев Диме 1994

11-Насевски Никола 2007

12-Богданов Тоше 1994

13-Тодоровски Тоше 1988

14-Коцева Ана 2004

15-Живков Адријан 2000

16-Петрушов Гордан 2001

17-Горгиев Игорче 1976

18-Стевановски Филип 1988

19-Стојанов Томче 2003

20-Стоименова Моника 1999

21-Стојанов Стојанчо 1988

22-Пројковска Николовска Capa 1977

23-Шопова Марија 1997

24-Ивановски Петар 2004

25-Ѓорѓиев Александар 1991

26-Марковски Матеј 2007

27-Закова Бојана 1997

28-Василков Ѓорѓи 1999

29-Петров Александар 1999

30-Минова Драгана 2008

31-Алексова Capa 2006

32-Ѓорѓиески Андреја 1982

33-Ивановски Филип 2008

34-Јорданова Capa 2007

35-Стрезоска Марија 2001

36-Ефремов Александар 1992

37-Велков Игор 1980

38-Тасева Стојковска Лепа 1998

39-Атанасовски Мартин 1996

40-Алексов Александар 1986

41-Минов Божидар 2001

42-Милковска Кети 1999

43-Златков Томас 2003

44-Соколова Стефанија 2005

45-Велков Леонид 2007

46-Наунова Надица 2007

47-Јорданов Виктор 2000

48-Панов Андреј 2000

49-Иванов Димитар 2008

50-Стоименов Спиро 1998

51-Владимиров Јове 1993

52-Андонов Ице 2003

53-Тасевски Стефан 1988

54-Величков Ѓорѓи 1994

55-Стојанов Александар 1986

56-Христова Сања 1999

57-Танески Дамјан 2006

58-Спасова Моника 1998

59-Лазаров Андреј 1999

Последно збогум за жртвите од пожарот – најмладите имале 16 години

Обвинителството ја соопшти возраста на сите кои животот го загубија во кочанската дискотека „Пулс“. Денеска во Кочани и уште неколку градови, ќе се погребаaт настраданите во несреќата. Оние кои успеаја да се спасат и се лекуваат во болниците дома и во странство се во стабилна состојба, соопшти министерот Таравари.

Во Штип, потоа во Кочани, па во Чешиново Облешево, но и во Скопје и други места денеска се погребуваат посмртните останки на жртвите од пожарот во дискотеката “Пулс„ во Кочани. Не може со зборови да се опише тагата во нивните родни градови, ниту во целата држава. На плоштадите доги редици граѓани палат свеќи и им оддаваат почит на загинатите . Во Кочани денеска се е затворено, а градот е завиен во црно. Владата издаде посебен протокол за медиумите и присуството на последното испраќање на жртвите од пожарот.

Најмладите тројца загинати имале само 16 години, а највозрасната жртва била на 48 години – соопшти Обвинителството денеска (20 март). Меѓу малолетните жртви има и три лица кои биле на 17-годишна возраст.

На списокот на загинатите најголем дел седуммина имале 24 години и уште седуммина биле на 26-годишна возраст.

Од Обвинителството испратија список со возраста и бројот на починати лица, според податоците добиени од Институтот за судска медицина. Но нивните имиња властите се уште официјално не ги соопштија.

Извештаите од извршените обдукции се изготвуваат и ќе бидат доставени до обвинителството, соопшти прес службата.

Пациентите кои се лекуваат во болниците во Северна Македонија и надвор од државата се во стабилна состојба и повеќето се подобруваат. Од 20 пациенти што биле критични, денеска 10 се потешки, но и тие се надвор од животна опасност. Ова на 20 март го соопшти министерот за здравство Арбен Таравари.

Во домашните клиники се лекуваат 72 пациенти, а надвор од државата 101 пациент. Од оние што се хоспитализирани во земјава, тројца се вчера веќе испишани, а утре се планира да бидат испишани уште тројца.

„Од идната недела се надевам ќе ве известуваме за тоа колку пациенти го продолжуваат лекувањето дома и за такви што ќе се враќаат од странските држави“, истакна Таравари.

Статистички, од пациентите во државава, 34 се наоѓаат на Клинички центар, 15 се во болницата „8 Септември“, во Градската општа болница се хоспитализирани 11, а во Штип е еден пациент. Од приватните клиники, во „Систина“ се згрижени седум пациенти и во „Жан Митрев“ четири.

„Надвор од државата се 101 пациент, вчера се испратени помал број пациенти, денеска има понуди од повеќе држави, но ќе видиме, можеби максимум 10 да се испратат, а можеби и не“, рече Таравари.

Пред да бидат пуштени на домашно лекување, на повредените од пожарот во Кочани кои се лекуваат во земјата ќе им се направат токсиколошки анализи. Тоа е одлука на Кризниот штаб при Министерството за здравство, а испитувањата ќе ги прават искусни токсиколози.

Македонските власти во посета на повредените во Србија и Хрватска

Заменик-министерот за здравство Јовица Андовски и претставници од институцијата ги посетија повредените од пожарот во Кочани кои се сместени во Универзитетскиот клинички центар во Ниш.

Тие оствариле средби со директорот на Клиничкиот центар, проф. д-р Перишиќ, и медицинскиот тим при што биле запознаени со состојбата на тројцата пациенти хоспитализирани во оваа установа.

Според информациите кои ги добиле од Клиниката во Ниш, двајца пациенти се во стабилна состојба, додека еден пациент е во потешка состојба, но истите остануваат под внимателен лекарски надзор и соодветна терапија.

Посета на повредените во пожарот во кочанската дискотека „Пулс“ оствари и шефот на накедонската дипломатија Тимчо Муцунски, кој утрово го посети Загреб каде што се наоѓаат пет повредени. Четворица се сместени на Клиниката за трауматологија, а еден на Клиниката за детски болести, јавија хрватски медиуми.

Муцунски се заблагодари на Хрватска, истакнувајќи дека официјално Скопје меѓу првите повици со изрази за солидарност и понудена помош ги примил од Загреб.

„Тука сум како претставник на држава која тагува за 59 изгубени животи, рече Муцунски пред Клиниката за трауматологија во Загреб, додавајќи дека „нема содветни зборови кои можат да се кажат во овој момент“, рече тој.

Хрватскиот министер за надворешни работи и европски прашања Гордан Грлиќ во изјава пред болницата рече дека Хрватска е згрозена од трагедијата во Кочани, оти е тешко да се пронајдат зборови за утеха за трагедијата, но Хрватска може да покаже солидарност „една од најважните компоненти за помош – покажување емпатија кон соседот и кон пријателот“.

Загинатиот возач на Брзата помош ќе биде постхумно одликуван

Возачот на Итната медицинска помош кој превезе голем број пациенти и потоа почина по трагичната несреќа во Кочани ќе биде постхумно одликуван, најави министерот за здравство Арбен Таравари.

„Тој ден сите работевме повеќе од 20 часа. Јас немам информација колку часа возачот работел, меѓутоа неспорно е дека направил огромна работа со превозот на пациенти. Како министер за здравство планирам следната недела да го викнам неговото семејство и постхумно да го одликувам“, изјави Таравари.

Во однос на информациите дека инфаркт имал уште еден возач на Брза помош, Таравари рече дека таква информација во Кризниот штаб досега немаат.

Се проширува истрагата за пожарот во Кочани

Истрагата за несреќата во дискотеката „Пулс“ во Кочани каде во пожар 59 лица го загубија животот, а околу 200 луѓе се здобија со тешки телесни повреди се проширува и досега се опфатени вкупно 26 лица.

Последни во низата од вчера се седум полицајци од Кочани и Штип, кои се осомничени за кривичното дело „тешки дела против општата сигурност“ поврзано со издавање согласности за функционирање на дискотеката.

Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски, вели тоа не е конечна бројка, односно дека како ќе тече истрагата ќе биде покрената истражна постапка против секое лице за кое ќе биде утврдено дека со постапување односно непостапување придонело да биде сторено кривично дело.

Тој, вчера на прес-конференција во МВР, рече дека во врска со конкретниот кривичен настан што се случи во Кочани се разгледува огромна документација, во истрагата се вклучени голем број експерти, како од Обвинителството така и од истражните тимови на МВР./REL

Akull i madh në rrugë, përmbyset autobusi në Aksaray të Turqisë: 20 të plagosur

20 persona mbetën të plagosur në aksidentin në Aksaray, ku një autobus pasagjerësh u përmbys pasi drejtuesi i mjetit humbi kontrollin në rrugën e rrëshqitshme për shkak të akullit.

Aksidenti i frikshëm ka ndodhur në afërsi të qytetit Eşmekaya në autostradën Aksaray-Konya. Autobusi i pasagjerëve me numër 46 AIZ 037, i drejtuar nga Mustafa Akbaba, i cili udhëtonte nga Marmaris për në Van, ka humbur kontrollin dhe është përmbysur në rrugën e rrëshqitshme për shkak të akullit.

Në këtë aksident kanë mbetur të plagosur 20 nga 31 personat në autobus, mes tyre 28 pasagjerë, 1 asistent dhe 2 drejtues mjeti. Pas njoftimit, në vendngjarje janë nisur policia, xhandarmëria, AFAD, zjarrfikësja dhe ekipet mjekësore.

20 persona të lënduar u dërguan me ambulanca në spitalin e Aksaray-t

Guvernatori i Aksarajit, Mehmet Ali Kumbuzoglu, bëri një deklaratë në Qendrën e Koordinimit të Krizave pas aksidentit të autobusit të pasagjerëve. Guvernatori Kumbuzoglu deklaroi se puna u krye me 160 personel për shkak të borës dhe stuhisë dhe tha:

*Për shkak të dëborës dhe stuhisë së përjetuar në provincën tonë më 19 mars 2025, autostrada Nevşehir-Aksaray dhe autostrada Aksaray-Ankara u mbyllën për qarkullim në të dy drejtimet rreth orës 20:00 për të mos pësuar qytetarët tanë.

*Megjithatë, me marrjen e informacionit se ka qytetarë të cilët ishin nisur për të prishur agjërimin gjatë Ramazanit dhe ishin bllokuar në rrugë, autostradat tona, administrata speciale provinciale dhe ekipet e shoqatës së shoferëve vazhdojnë intensivisht për të shpëtuar qytetarët e bllokuar.

*Edhe pse gjendja aktuale na e vështirëson punën, ne po mundohemi t’i ndihmojmë qytetarët tanë në bashkëpunim me të gjitha ekipet tona.

*Në këtë luftë, Administrata Speciale Provinciale Aksaray, Drejtoria Provinciale AFAD, ekipet tona të Autostradave dhe Drejtorisë Provinciale të Shëndetit vazhdojnë kërkimin dhe shpëtimin, hapjen e rrugëve dhe përpjekjet shëndetësore në terren me gjithsej 160 personel dhe 70 automjete.

*31 qytetarë u shpëtuan kur autobusi i pasagjerëve që udhëtonte nga Marmaris në Van u përmbys rreth orës 22:45 në zonën Eskil Eşmekaya të Aksaray për shkak të stuhisë së borës dhe akullit. Nuk kemi humbje jete.

*20 pasagjerë kanë mbetur të plagosur lehtë dhe trajtimi i tyre vazhdon në Spitalin e Trajnimit dhe Kërkimit, ndërsa 11 shtetasit e mbetur janë akomoduar në hotele në lagjen Eskil. Si pasojë e rrëshqitjes së kamionit dhe bllokimit të rrugës në kilometrin e 22-të të rrugës Nevşehir-Aksaray, është formuar një kolonë e gjatë mjetesh.

*Me 21 personel dhe 15 automjete arritëm tek qytetarët tanë të bllokuar dhe përpjekjet tona për evakuim vazhdojnë. Me qëllim që qytetarët tanë të mos humbasin jetën dhe pasurinë e tyre, ju lutemi që të mos niseni derisa të jepet një paralajmërim i dytë nga Guvernatoria jonë.

“Nuk e kuptova se çfarë ndodhi”
Nesim Çelik, një nga pasagjerët e plagosur në aksident, deklaroi se do të shkonte në Ağri dhe tha: “Nuk arrij ta kuptoj nëse aksidenti është shkaktuar nga akulli apo nga stuhia”. foli ai.

1...101112...953 Faqja 11 nga 953