Në fillim të dhjetorit, zyrtarët e Bashkimit Evropian u nisën drejt Shqipërisë për të theksuar një pikë simbolike.
Samiti i fundit BE-Ballkani Perëndimor, i mbajtur në Tiranë, ishte i pari që u mbajt në një rajon, popullsia e të cilit kryesisht dëshiron t’i përkasë klubit të Brukselit, por kanë filluar të dyshojnë se do të ndodhë ndonjëherë.
Gjithçka, së bashku me masat konkrete si përfshirja në programin Erasmus të BE-së, shkoi mirë.
“Gjërat po ndryshojnë,” vuri në dukje kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, në përfundim të samitit, ndërsa liderët e tjerë përshëndetën “një mentalitet të ri”. Disa javë më vonë, Bosnje-Hercegovinës iu dha statusi i vendit kandidat për tu anëtarësuar në BE.
Lodhja nga zgjerimi i BE-së filloi gjatë viteve të fundit, kur Ballkani Perëndimor dhe tensionet e tij në dukje të pazgjidhshme e të pazgjidhura ranë shumë poshtë listës së shqetësimeve gjeopolitike të Evropës. Por lufta në Ukrainë i ka përqendruar mendjet në Bruksel, pasi Rusia kërkon të zgjerojë ndikimin e saj në rajon, në kurriz të BE-së dhe NATO-s dhe përdor paqëndrueshmërinë politike në avantazhin e saj.
Ky fokus i ripërtërirë perëndimor është shumë i nevojshëm, por, duke pasur parasysh një kontekst të errët, kërkohet më shumë sesa thjesht fjalë të ngrohta. Muajin e kaluar, mosmarrëveshjet lokale çuan në ngritjen e barrikadave për një kohë të shkurtër në pjesën më veriore të Kosovës, e cila është kryesisht serbeo-etnike. Marrëdhëniet ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit, e cila gëzon mbështetjen entuziaste të Kremlinit dhe refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës, duken më keq se në çdo moment gjatë 20 viteve të fundit.
Kapaciteti i BE-së për të ndërmjetësuar është i ndërlikuar nga varësia e Serbisë nga gazi rus dhe refuzimi i Beogradit për të vendosur sanksione ndaj Moskës.
Por nëse marrëveshja e Brukselit e vitit 2013 nuk zbatohet përfundimisht këtë vit, që lidh autonominë politike për serbët e Kosovës me një normalizim të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve, rreziku i konfliktit të afërt është real. Po të ndodhte kjo, pasojat më të gjera do të ishin serioze, jo më pak në aspektin e një krize të re refugjatësh.
Në Bosnje Hercegovinë, situata është gjithashtu e zymtë. Moska i jep mbështetje bujare axhendës së liderit nacionalist serb të Bosnjës, Milorad Dodik. Në të njëjtën kohë, Kremlini kultivon nacionalistë kroatë të Bosnjës, të cilët janë po aq të vendosur për të rrënjosur dhe thelluar ndarjet etnike të sanksionuara në kushtetutën e vendit.
Përfaqësuesi i lartë gjerman i emëruar për të mbikëqyrur atë kushtetutë, Christian Schmidt, duket se bashkëpunon me këtë axhendë, duke ndryshuar në mënyrë të diskutueshme ligjet zgjedhore pas mbylljes së votimeve kombëtare në tetor. Kjo është marrë si një shenjë nga shumë boshnjakë se perëndimi ka hequr dorë nga ideja që vendi të ketë ndonjëherë një demokraci normale dhe të unifikuar. Ndërkohë, në Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Shqipëri, samiti relativisht optimist i Tiranës pasoi një periudhë zhgënjimi në rritje, ndërsa negociatat për anëtarësimin në BE ngecnin.
Duke pasur parasysh aksionet gjeopolitike dhe ndikimin në rritje të investimeve kinezenë rajon, BE-ja duhet të përmirësojë lojën e saj. Suksesi i partive anti-emigracion, islamofobike në vende të tilla si Franca dhe Holanda do të thotë se zgjerimi në lindje është jorealist për të ardhmen e parashikueshme. Në Serbi, mbështetja popullore për anëtarësim ka rënë nën 50%, pasi Beogradi refuzon të marrë pjesë në sanksionet evropiane ndaj Rusisë.
Por BE-ja ende mund të ushtrojë ndikim, si dhe të bëjë gjënë e duhur duke i kthyer vitet e neglizhencës. Pas anëtarësimit, duhet të ofrohet shumë më tepër në drejtim të ndihmës ekonomike për ndryshimin e lojës dhe akses më të madh në tregun e BE-së. Në këmbim të përparimit në çështje të tilla si korrupsioni, sundimi i ligjit dhe shprehja e lirë, një qasje vërtet e angazhuar mund të gjenerojë vullnetin e mirë të nevojshëm për të zbutur tensionet rajonale dhe për të mbështetur vlerat demokratike.
Alternativa e papëlqyeshme është lejimi i një rajoni jetik strategjik që të shikojë nga lindja po aq sa perëndimi, duke fuqizuar forcat joliberale etno-nacionaliste dhe duke avancuar axhendën e Kremlinit në oborrin e pasmë të Evropës.
