Përjetësimi i figurës së Selman Kadrisë

Shkruan: Ilir Muharremi, kritik i artit

Skulptura e Selman Kadrisë, e punuar nga skulptori Gëzim Muriqi, që shumë shpejtë do të zbulohet në Istog paraqet një figurë heroike dhe dinjitoze, e cila reflekton detaje të pasura etnografike dhe historike. Edhe pse vepra është ende në proces, ajo tashmë dëshmon mjeshtërinë artistike të autorit në realizimin e elementeve të veshjeve tradicionale, armëve dhe qëndrimit të vendosur të personazhit.Kjo skulpturë që ka një kompozicion pas aktit heroik dhe një realizëm të theksuar, me tekstura të punuara aq hollësisht sa figura duket e gjallë dhe plot prani. Çdo detaj është trajtuar me kujdes, duke krijuar një përfaqësim autentik të një figure historike të rëndësishme.

Një nga elementet më mbresëlënëse të kësaj skulpture është mënyra se si skulptori ka arritur të balancojë drapërinë e rrobave me muskulaturën e trupit. Kjo ndarje e qartë mes veshjes dhe trupit e bën figurën të duket sa më natyrale, sikur të jetë në lëvizje dhe gati për veprim.Selman Kadrija shfaqet me një qëndrim krenar dhe të palëkundur. Dora e tij mbështetet fort mbi armë, një simbol i forcës dhe vendosmërisë. Gjoksi i gjerë dhe duart e skalitura me precizion e përforcojnë më tej idenë e një luftëtari të pathyeshëm.Veshja tradicionale shqiptare është një nga aspektet kryesore që i jep skulpturës një identitet të fortë kombëtar.

Qeleshja, si simbol i burrërisë shqiptare, është skalitur me shumë kujdes, duke ruajtur formën dhe teksturën autentike. Jeleku dhe xhaketa janë të realizuara me precizitet, duke reflektuar mjeshtërinë artizanale të kohës. Drapëria e rrobave përshtatet natyrshëm me trupin, duke theksuar edhe më shumë muskujt dhe fizikun e luftëtarit.

Brezi dhe fishekët nuk janë thjesht dekorime, por elemente funksionale që tregojnë për rolin e tij si luftëtar dhe gatishmërinë për betejë. Edhe opingat janë punuar me një përpikëri të madhe, duke ruajtur format e tyre origjinale. Këmbët e tij janë vendosur në një pozicion që shpreh stabilitet dhe forcë.Një aspekt shumë i rëndësishëm i kësaj skulpture është mënyra se si ajo ndërvepron me dritën dhe hijen në mjedisin e jashtëm.Drita e diellit, kur përplaset mbi fytyrën dhe trupin e skulpturës, thekson format dhe shprehjet e personazhit, duke i dhënë asaj një ndjesi të fortë pranie. Sidomos në mëngjes dhe gjatë perëndimit, kur drita është më e butë, skulptura merr një efekt dramatik dhe poetik.

Një tjetër veçori që e bën këtë vepër kaq të veçantë është mënyra se si ajo ndryshon sipas këndit nga i cili e shikon. Pavarësisht nga cila anë e vëren skulpturën, ajo gjithmonë ruan fuqinë dhe dinamikën e saj. Vështrimi i Selman Kadrisë është skalitur në atë mënyrë që të krijojë ndjesinë e një pranie të vazhdueshme, sikur sytë e tij të ndjekin vëzhguesin nga çdo kënd.Drita dhe hija që krijohet përreth skulpturës i japin asaj një dimension filozofik dhe emocional. Poetika e shpirtit të figurës shfaqet përmes nuancave të dritës, ndërsa mënyra se si hijet ndërveprojnë me strukturën e skulpturës i shton një ndjesi thellësie dhe misteri. Skulptori ka arritur të krijojë një ekuilibër mes këtyre elementeve, duke e kthyer veprën jo vetëm në një përfaqësim historik, por edhe në një kryevepër artistike.Kjo skulpturë nuk është thjesht një portretizim fizik i një figure historike, por një manifest i një epoke dhe një simbol i identitetit kombëtar. Selman Kadrija përfaqëson qëndresën, guximin dhe vendosmërinë e shqiptarëve për të mbrojtur lirinë dhe atdheun e tyre.Portreti dhe qëndrimi i skulpturës përcjellin një ndjenjë të thellë krenarie dhe dinjiteti. Ai nuk është vetëm një luftëtar, por një figurë që mishëron sakrificën dhe idealin e lirisë.

Një nga aspektet më të rëndësishme të kësaj skulpture është aftësia e saj për të krijuar një lidhje emocionale me publikun. Për një vëzhgues të zakonshëm, ajo mund të shërbejë si një burim frymëzimi dhe reflektimi mbi historinë kombëtare. Për një studiues arti, ajo përfaqëson një shembull të jashtëzakonshëm të realizmit skulpturor dhe përdorimit të detajeve për të përcjellë një mesazh të fuqishëm vizual.

Skulptura e Selman Kadrisë, realizuar nga Gëzim Muriqi, është një vepër monumentale që bashkon mjeshtërinë artistike me rëndësinë historike. Detajet e përpunuara me precizion, ekspresiviteti i figurës dhe kombinimi i elementeve etnografike e bëjnë këtë skulpturë një kryevepër të vërtetë me vlera të jashtëzakonshme artistike dhe kulturore.Plastikiteti i figurës, ndërveprimi i saj me dritën dhe hijen, si dhe rëndësia e personazhit historik e bëjnë këtë skulpturë një simbol të fortë të trashëgimisë dhe krenarisë kombëtare. Kjo vepër nuk është thjesht një skulpturë, por një dëshmi e një epoke dhe një homazh për shpirtin e pathyeshëm të heronjve shqiptarë.

Selman Kadri Hasanaj, i njohur si Selman Kadria (1906 – qershor 1938)^[1] ishte heroi shqiptar i cili në vitin 1938 në fshatin Cerrcë të Istogut vrau serbin Miliç Kerstiç ndryshe Miliç Kersta i cili atë kohë kishte qenë kryetari i çenikëve serb të Istogut apo ‘’’Vojvoda i Istogut’’’ si dhe komandat i xhandarmërisë serbe në rrethinën e Istogut. Ishte përgjegjës për disa masakra të tmerrshme kundër popullit shqiptar në Istog. Pasi kryen vrasjen e kryeçetnikut Miliç Krestiç, Selmani tenton të arratiset në Shqipëri por nuk ja del pasi serbët kishin bllokuar kufrin, ai tenton të lidhet me grupin e Lëvizjes Nacional Çlirimtare të Kosovës por edhe kjo dështon pasi grupi kishte shkuar në Drenicë. Më vonë Selmani shkon te daja i babës të cilit i kishte kërkuar ndihmë, daja i babës e maskoi Selmanin si grua për ta quar në Shqipëri, por ai e tradhëtoi. Daja i babës e godet Selmanin me sopatë, ku pëson plagë të rënda, ai e dorëzon të gjallë tek xhandarmëria serbe por Selmani vdes si pasojë e plagëve të shkatuara nga goditja me sëpatë.

Selman Kadri Hasanaj ka lindur në vitin 1906 në fshatin Cerrcë,Istog Babai i tij ishte Kadri Feriz Hasanj dhe Nëna e tij ishte Fatime Hasanaj, Selmani ishte një fshatar i varfër i cili kishte punuar me ndershmeri dhe si i ri ishte dalluar si rapsod dhe kishte pasur shoqëri me Brahim dhe Ali Kabashin te cilët ishin rapsod të njohur në anën e Istogut^[1]

Ne jetën e tij Selmani ishte takur me shumë Patriot dhe me grupin e kaçkevete te Istogut siç ishin Avdyl Mavraj, Smajl Bicaj, Idriz Fazliu, Tafë Maxharri, Ali Brahimi, Brahim Uka etj…

Selman Kadria kishte lidhje me Vojvoden e Istogut Miliç Krstiç i cili e merrte me vete Selmanin për ti ndihmuar ne punë, Por Selmani ishte ndikuar nga Lëvizja Çlirimtare e Kaçkeve të Kosovës dhe kishte vendosur ta vras Kryeçetnikun Serb Miliç Krstiç.

Në pranverën e vitit 1938 Vojvoda Serb Miliç Krstiç e morri Selmanin për të peshkuar në lumin e fshatit Cerrcë Serbi kishte besim te madhë tek Selmani të cilit ja kishte besuar edhe pushkën pasi Serbi ja kishte besuar pushkën Selmanit i cili i a drejtoj pushkën vovojdës serb i cili ju lute per mëshirë por Selmani kishte vendosur ta vrasi dhe e qëlloi tre herë Vojvodën Serb Miliç Krstiç i cili kishte vrarë e masakruar qindra Shqiptar me çetnikët e tij dhe mepas Selmani ike nga vendi ku e vrau vojvoden serb

Shumë familje Shqiptare kishin vuajtur nga Vojvoda Serb i Istogut i cili me xhandarmerine e tij kishte lënë shume Nëna pa djem, kishte djegur shumë shtëpi të Shqiptarëve dhe e kishte grabitur popullin Shqiptar

Pas kësaj vrasje, fitet se Ahmet Zogu, duke pasë parasysh mizoritë e Kërrstës kundër shqiptarëve, kishte ofruar të holla për atë që e shpëton dhe e dërgon në Tiranë Selman Kadrinë. Por, këtu ndodh edhe një akt tjetër makabër: Kadria tradhtohet nga daja i babës, Ramë Vuthaj, që po ashtu e godet Selman Kadrinë pas shpine me sëpatë, ndërsa sinjalizon xhandarët serbë që ta marrin. Nën torturat më barbare të kolonëve serbë, Selman Kadria vdes në oborrin e kishës ortodokse në Istog, në qershor të vitit 1938^[4] Selman Kadria prehet i qete ne varrezat e fshatit Cerrce te Istogut

Kenga e Selman Kadris është keng historike, ku tregohet ngjarja se si e vrau Selmani Miliqken si shkon kerkon ndime pastaj tregohet se si Daja i tij tradhëton Selmanin si i ngre kurthin per te fituar para etj, dhe tregon si vdek ai ne burg, dhe si Babai i Selmanit vret Dajen e Selmanit. Kjo keng kendohet dhe sot percillet me Qifteli , Sharki.