Shkatërrimi i programit bërthamor të Iranit, obsesion i Netanyahut

Benjamin Netanyahu nuk është kryeministri i parë izraelit që sulmon një central bërthamor të armikut.

Menachem Begin në vitin 1981 dërgoi forcat ajrore të Izraelit për të shkatërruar një reaktor bërthamor irakian.

Që atëherë, Doktrina Begin – që Izraeli nuk mund t’u lejojë kundërshtarëve të tij të kenë mjetet për të prodhuar armë bërthamore – ka qenë një gur themeli i kuptimit të shtetit hebre për sigurinë e tij kombëtare.

Recently Spotted Asteroid Set for Near Miss With Earth
Keep Watching

Por kërcënimi që paraqet shtytja e Iranit për të blerë armë të tilla ka qenë një obsesion i veçantë i Netanyahu-t.

“Bibi ka folur (për sulmin ndaj Iranit) për 40 vjet”, thotë një ish-ndihmës i lartë i kryeministrit.

Momenti i tij duket se ka ardhur.

Ai është përpjekur të urdhërojë sulme në të kaluarën.

Gjatë qeverisë së tij të dytë, midis viteve 2009 dhe 2013, ai u përpoq të paktën dy herë të niste sulme kundër programit bërthamor të Iranit, por u pengua.

Ai u përball me një sërë pengesash.

Gjeneralët dhe shefat e tij të sigurisë e kundërshtuan një veprim të tillë. Neveria e tyre ndaj një përballjeje të tillë bëri që edhe shumica e kabinetit t’i rezistonte.

Netanyahu dhe ministri i tij i Mbrojtjes, Ehud Barak, i cili mbështeti sulmet, nuk arritën të mblidhnin shumicën e nevojshme për të shkuar në luftë. Kundërshtimi i tyre bazohej në shqetësimet shumë reale në lidhje me shkatërrimin që Hezbollahu, milicia dhe partia politike mbi kufirin verior të Izraelit në Liban, mund të shkaktonte në qytetet e Izraelit me arsenalin e saj të gjerë të raketave të furnizuara nga Irani në përgjigje të një sulmi ndaj Iranit.

Ata gjithashtu kishin frikë nga dëmi strategjik i shkaktuar nga shkuarja e Izraelit në luftë kundër dëshirave të shprehura të ish-presidentit amerikan Barack Obama, atëherë president i aleatit kryesor të Izraelit, Amerikës.

Sot nuk ekzistojnë pengesa të tilla.

Kabineti i ekstremit të djathtë i Netanyahu-t është, nëse ka ndonjë gjë, më i vendosur ndaj luftës sesa ai.

Krerët e Forcave Mbrojtëse të Izraelit (IDF) dhe Mossad-it, agjencisë së spiunazhit të vendit, të dy të emëruar prej tij, janë gjithashtu të etur.

Pas një lufte të shkurtër dhe shkatërruese me Hezbollah-un shtatorin e kaluar, kur Izraeli vrau udhëheqësit kryesorë të grupit dhe shkatërroi shumicën e raketave të tij, kërcënimi që përbënte milicia është zvogëluar ndjeshëm. Dhe kthimi i Donald Trump si president ka ndryshuar dinamikën me Amerikën.

Menjëherë pas zgjedhjeve amerikane, Netanyahu lëshoi ​​një direktivë sekrete duke e vendosur Izraelin në një situatë lufte me Iranin. Këtë herë nuk kishte kundërshtim të brendshëm.

Arsyeja zyrtare e Izraelit për zgjedhjen e kësaj kohe të saktë për të sulmuar është se në muajt e fundit, Irani, nën mbulesën e angazhimit në diplomaci me Amerikën, ka çuar fshehurazi përpara eksperimente që synojnë zotërimin e zhvillimit dhe prodhimit të komponentëve kryesorë të një arme bërthamore.

Kjo, pretendojnë zyrtarët izraelitë, do ta kishte vënë atë në “pikën pa kthim”. Do të ishte i aftë të montonte armë bërthamore brenda pak ditësh dhe Izraeli nuk do të ishte në gjendje ta parandalonte këtë. Është e vështirë të verifikohen pretendime të tilla, megjithëse Emmanuel Macron, presidenti i Francës, tha më 13 qershor se programi i Iranit ishte “pranë një faze kritike”.

Por duke qenë se Netanyahu gjithmonë ka këmbëngulur se ky ishte qëllimi i Iranit, arsyetimi i tij për të goditur më në fund, dhe me një egërsi të tillë, është pothuajse me siguri më kompleks.

Pse është kjo luftë e ndryshme nga të gjitha luftërat e tjera?

Izraeli ka sulmuar programet e armëve bërthamore dy herë më parë, në Irak në vitin 1981, nën Begin, dhe në Siri në vitin 2007, nën Ehud Olmert.

Por kjo luftë është e ndryshme.

Programi bërthamor i Iranit është më i madh, më i përparuar dhe më i shpërndarë se ai i Irakut dhe Sirisë.

Disa nga termocentralet kryesore janë në shpella nëntokësore të mbrojtura mirë. Shkatërrimi i tyre mund të jetë përtej aftësive të Izraelit.

Në Irak dhe Siri, Izraeli u përpoq vetëm të shkatërronte reaktorët e tyre. Ai donte të shmangte çdo konflikt më të gjerë. Por në valët e para të sulmeve ajrore ndaj Iranit më 13 qershor, vendet bërthamore nuk ishin objektivat kryesore.

Izraeli i dha përparësi vrasjes së komandantëve të lartë iranianë dhe shkatërrimit të qendrave të komandës dhe raketa-hedhësve, duke kërcënuar vetë regjimin.

Një zyrtar izraelit vlerësoi se në 12 orët e para të sulmeve ajrore, Izraeli “mezi kishte shkatërruar 20% të programit bërthamor”. Por Netanyahu po planifikon të paktën dy javë të plota sulmesh, duke synuar shumë lloje të aseteve ushtarake iraniane.

Vendet bërthamore me siguri do të jenë pjesë e këtyre sulmeve.

Ndoshta më e rëndësishmja, në vitet 1981 dhe 2007, kryeministrat e Izraelit nuk i informuan amerikanët paraprakisht, duke rrezikuar zemërimin e presidentëve (administrata Reagan ishte aq e tërbuar saqë lëshoi ​​një embargo të përkohshme për shitjen e avionëve të rinj luftarakë Izraelit).

Këtë herë jo vetëm që Trump u njoftua shumë kohë më parë për planet e Izraelit, por ai duket se i konsideron sulmet si një mjet tjetër për të ushtruar presion mbi Iranin që të bjerë dakord për një marrëveshje me të për kufizimin e ambicieve të tij bërthamore.

“Ndoshta tani ata do të negociojnë seriozisht”, tha ai në një intervistë pas sulmeve të para, duke përgëzuar Izraelin për përdorimin e “pajisjeve të shkëlqyera amerikane”.

Dhe kështu, pas të gjitha atyre dekadave të sulmeve, Netanyahu më në fund mori atë që donte: luftë me Iranin, të ndjekur nga një Forcë Mbrojtëse Izraelite e bindur dhe të mbështetur nga Amerika.

Në terma ushtarakë, sulmet deri më tani kanë qenë të suksesshme. Por Netanyahu duket se ka qëllime më të gjera.

Ai ka qenë gjithnjë e më i qartë se beson që këto sulme duhet të hapin rrugën për ndryshimin e regjimit. Në një fjalim drejtuar popullit iranian më 13 qershor, ai tha se Izraeli “po hap rrugën për ju për të arritur lirinë”.

Dhe lufta mund të bëhet edhe më e rrezikshme.

Natën e dytë, Irani u kundërpërgjigj me disa breshëri raketash dhe dronësh, shumica e të cilave u kapën nga bateritë dhe avionët luftarakë izraelitë dhe amerikanë të mbrojtjes nga raketat.

Megjithatë, disa prej tyre ia dolën mbanë, duke shkatërruar ndërtesa në Tel Aviv dhe duke shkaktuar të paktën tre vdekje. Izraeli ndoshta është i gatshëm të paguajë një çmim të tillë, për momentin, por nëse lufta zgjatet, këto llogaritje mund të ndryshojnë.

Dhe megjithëse Trump deri më tani po e mbështet luftën e Izraelit, ai e ka bërë shumë të qartë se preferon që ajo të përfundojë me një marrëveshje me Iranin.

Këtu ai mund të përplaset me Netanyahu-n.

Për kryeministrin izraelit, ky është një moment për të shpëtuar trashëgiminë e tij, obsesionin e tij dhe një që është kompromentuar pa shpresë nga dështimet e tij në lidhje me sulmet e Hamas-it të 7 tetorit 2023.

Sot ai beson se e ka shpenguar veten me sulmin ndaj Iranit që e ka dëshiruar prej kaq kohësh.

Por iranianët janë larg të qenit jashtë luftës.

Dhe Trump ka një sy edhe në trashëgiminë e tij.

“The Economist”