Si dështoi Izraeli në Iran

Nga Ori Goldberg, Al Jazeera

Çfarë arriti Izraeli në Iran pas 11 ditësh bombardimesh të pandërprera? Kryeministri Benjamin Netanyahu pohoi në deklaratën e tij duke pranuar armëpushimin se qëllimet e Izraelit janë arritur. Një pohim i tillë duket problematik, për të mos thënë më shumë.

Në fillim të luftës jetëshkurtër, ai shpalli dy qëllime: “shkatërrimin e programit bërthamor” dhe “ndryshimin e regjimit”.

A iu ‘pre koka’ programit bërthamor? Përgjigja ka të ngjarë të jetë negative. Duket se Irani transportoi materiale të zbërthyeshme nga impianti Fordou, i sulmuar nga Shtetet e Bashkuara. Ky rezervë është pjesa më e rëndësishme e programit bërthamor, kështu që “prerja e kokës” duket se ka dështuar.

Çfarë dëmi, nëse ka pasur, i shkaktoi Izraeli programit bërthamor iranian? Edhe kjo është e paqartë. Izraeli arriti të bindte SHBA-në të sulmonte objektet bërthamore iraniane, duke përdorur bomba që shkatërrojnë bunkerët, Depërtues të MOP-ve (Massive Ordnance Penetrators), por SHBA-të nuk bënë shumë për të ndihmuar ofensivën izraelite. Shkalla e shkatërrimit do të ishte e vështirë të vlerësohej, pasi Irani nuk ka gjasa të japë akses nga jashtë.

A ka gjeneruar Izraeli “ndryshim regjimi” në Iran? Përgjigja e shkurtër është se ka arritur në thelb të kundërtën. Izraeli u përpoq të shkaktonte një kryengritje kundër regjimit, duke vrarë udhëheqës ushtarakë të strukturave të ndryshme të sigurisë së Iranit. Kjo strategji bazohet në bindjen e fortë izraelite se mënyra më e mirë për të destabilizuar një armik, është përmes vrasjes së udhëheqësve të lartë. Kjo nuk ka funksionuar kurrë. I vetmi përjashtim i mundshëm ishte efekti që vdekja e Hassan Nasrallah pati mbi Hezbollahun në Liban, por kjo kishte shumë të bënte me dinamikën e brendshme politike libaneze. Në të gjitha rastet e tjera, vrasjet izraelite nuk kanë arritur të krijojnë ndonjë ndryshim të madh politik.

Në rastin e Iranit, vrasjet i mblodhën njerëzit rreth qeverisë. Izraeli vrau komandantët e lartë të Korpusit të Gardës Revolucionare Iraniane (IRGC), ndoshta elementi më i fuqishëm në politikën aktuale iraniane, por edhe një nga më të urryerit nga publiku iranian. Sidoqoftë, shumë iranianë që e konsiderojnë veten kundërshtarë të vendosur të Republikës Islamike dhe veçanërisht të IRGC-së, e gjetën veten duke e mbështetur atë. Iranianët e panë Iranin në tërësinë e tij nën sulm, dhe jo vetëm “regjimin”.

Përpjekjet e Izraelit për të bombarduar “simbolet e regjimit” vetëm sa e përkeqësuan situatën. Ai u përpoq t’i paraqiste sulmet e tij ajrore në burgun Evin, famëkeq për torturën e të burgosurve politikë, si një kontribut në luftën e popullit iranian kundër shtypjes së Republikës Islamike. Por bombat e Izraelit në fakt e përkeqësuan situatën e të burgosurve, pasi autoritetet i zhvendosën shumë prej tyre në vende të panjohura.

Bombardimi i “orës së fundit të Izraelit”, të cilën izraelitët shpesh e përdorin si demonstrim të angazhimit të Iranit për shkatërrimin e Izraelit, ishte thjesht patetike.

Bombardimi i transmetuesit shtetëror iranian IRIB nga Izraeli ishte gjithashtu absurd. Izraeli pretendoi se po e kufizonte përpjekjen e regjimit për të përhapur propagandë. Siç theksuan shumë izraelitë, ky bombardim u dha iranianëve, justifikimin që u nevojitej për të kërcënuar edhe stacionet televizive izraelite.

Nëse Izraeli nuk ia doli të arrinte qëllimet e tij të deklaruara të luftës, a ia doli të paktën ta mblidhte botën pas tij, ta bënte publikun të harronte Gazën dhe ta riparaqiste Izraelin përsëri si një luftëtar të vërtetë? Kjo duket e dyshimtë në rastin më të mirë. Është e vërtetë që Presidenti Donald Trump dhe SHBA-të goditën objektet bërthamore iraniane. Duke vepruar kështu, ata shkelën disa rregulla të rëndësishme të së drejtës ndërkombëtare. Kjo ka të ngjarë të ketë implikime afatgjata. Megjithatë, Trump nuk iu bashkua luftës përkrah Izraelit. Menjëherë pas sulmit, bombarduesit strategjikë u kthyen në SHBA.

Para dhe pas kryerjes së bombardimeve, Trump përsëriti dhe përsëriti dëshirën e tij për një marrëveshje midis SHBA-së dhe Iranit, një marrëveshje që mund të përfshijë edhe Izraelin. Duket e mundshme që presidenti amerikan e ndihmoi Izraelin për t’i shërbyer interesave të tij, si dhe atyre të aleatëve të tij në Gjirin Persik.

Ndërsa disa udhëheqës botërorë, më i njohuri kancelari gjerman Friedrich Merz, nxituan të mbështesnin sulmet amerikane dhe “të drejtën e Izraelit për të mbrojtur veten”, askush nuk e miratoi listën e rreptë të kërkesave të Izraelit, e cila përfshinte që Irani të mos ishte në gjendje të pasuronte fare uranium.

Bota u rikthye te formula “pa armë bërthamore”, të cilën Irani kishte njoftuar tashmë se ishte i gatshëm ta zbatonte.

Kur bëhet fjalë për zhvillimin operacional të Lindjes së Mesme, bota duket se e sheh Iranin si një partner legjitim për të bërë biznes. Kjo është një humbje për Izraelin dhe një fitore për Iranin.

Dëmi shumë real në zemër të Izraelit, duhet të merret në konsideratë gjithashtu. Izraeli arriti dominim ajror mbi Iranin shumë shpejt dhe goditi pothuajse sipas dëshirës. Megjithatë, raketat iraniane arritën vazhdimisht të depërtonin në sistemin e famshëm të mbrojtjes ajrore izraelite, të godisnin zemrën e Izraelit dhe në të gjithë vendin, dhe ta ndalonin atë, duke shkaktuar një numër të paparë viktimash, si dhe shkatërrime masive. Izraelit po i mbaronin raketat interceptuese pa shpresë për rimbushje të menjëhershme. Ekonomia izraelite po ndalej shpejt. Ky ishte një tjetër triumf për Iranin.

Irani doli nga lufta i plagosur dhe i bombarduar, duke pësuar qindra viktima dhe dëme të vërteta nga bombardimet e pandërprera në të gjithë vendin. Por Republika Islamike nuk u shkërmoq, edhe kur u përball me një forcë të madhe izraelite.

Raketat iraniane goditën vendin, imazhi i Iranit nuk u dëmtua (u pa nga pjesa më e madhe e botës si viktimë e një sulmi izraelit) dhe opsionet e Iranit për përgjigje nuk u kufizuan shumë. Irani arriti të deeskalonte situatën, duke paralajmëruar paraprakisht për “hakmarrjen” e tij për sulmin amerikan në bazën e tij ushtarake në Katar.

Irani ishte mjaftueshëm i fuqishëm për të bindur Trumpin që ta paralajmëronte Izraelin të mos sulmonte, pasi armëpushimi dukej se ishte shkelur. Irani doli ashtu siç preferon të dalë – ende në këmbë dhe me potencial për të ardhmen./ Al Jazeera.