A na mbron shalli kundër dhimbjes së fytit? Pyetje dhe përgjigje? Çdo vit, kur ulen temperaturat, përballemi me ftohjet, kollën dhe gripin e frikshëm. Por, a është i ftohti që na sëmur dhe pse?
Përgjigjet për këtë i jep Dr. Fabrizio Pregliasco, virolog dhe studiues i Shkencave Mjekësore në Universitetin e Milanos.
I ftohti i madh “ngrin” mekanizmat mbrojtës
Është një mit i rremë të pohosh se ftohja ngrin sistemin tonë imunitar, por temperaturat e ulëta janë të lidhura ngushtë me një mekanizëm tjetër mbrojtës të rëndësishëm të sistemit tonë të frymëmarrjes që quhet pastrim mukoziliar. “Qelizat ‘me qerpikë’ që janë në trake janë të dizajnuara për të lëvizur mukozën jashtë, e cila përmban pluhur dhe organe të huaja të vogla, duke përfshirë viruset dhe bakteret, të cilat depërtojnë në rrugët e frymëmarrjes. I ftohti paralizon lëvizjen e këtyre ‘qerpikëve’ dhe si pasojë mukoza stagnon me gjithë ngarkesën e saj virale ose bakteriale”. Efekti negativ i ftohtit në pastrimin mukoziliar përforcohet nga tronditja termike që ndodh në tranzicion nga ambienti i brendshëm shumë i nxehtë tek ai i jashtëm shumë i ftohtë (por edhe anasjelltas, në verë nga dhoma shumë të ftohta me ajër të kondicionuar në mjedise të nxehta).
Shallet dhe kapelet mbrojnë kundër ftohjes dhe gripit?
Po, kur është shumë ftohtë, shallat dhe kapelet janë thelbësore vetëm për të mos marrë frymë ajri të ftohtë dhe për të siguruar funksionimin optimal të pastrimit mukoziliar: duke mbajtur ajrin e ngrohtë, siç thamë, dëbimi i viruseve dhe i baktereve është i garantuar falë punës së qelizave të qerpikëve.
A mund të luajnë fëmijët jashtë kur është ftohtë?
“Siç u theksua, gripi transmetohet më lehtë në mjedise të mbyllura dhe të lagështa, kështu që loja në natyrë është e mirëseardhur. Por, nëse temperaturat janë veçanërisht të ngurta, është e domosdoshme të mbuloni veten shumë mirë (nëse ndonjëherë hiqni një shtresë veshjesh në një kohë më të vonshme kur jeni duke u ngrohur) për të mbajtur një ekuilibër të përshtatshëm termik. Shalli nxeh ajrin që hyn në trup dhe parandalon që të paralizohet nga i ftohti aparati i mukozës, i cili ka detyrën, siç u shpjegua, për të sprapsur viruset dhe bakteret”.
A mund të ftoheni nëse dilni me flokë të lagur?
Gripi dhe ftohja shkaktohen nga viruset, të cilat mund të ndikojnë në mënyrë të pavarur nëse keni flokë të lagur ose të thatë. Kështu që është e këshillueshme që të mos ftoheni dhe të visheni në varësi të temperaturave.
Korrelacioni midis të ftohtit dhe gripit
“Format e gripit përhapen në momentet e ndryshimeve termike, në vjeshtë dhe në pranverën e hershme. Ndërkohë, kur kemi të bëjmë me të ftohtë intensiv dhe të zgjatur, atëherë fillon gripi, por shkaktari i vërtetë është ende objekt studimi. Hulumtime të ndryshme kanë kërkuar një korrelacion midis përhapjes së infeksioneve dhe elementeve që karakterizojnë dimrat si i ftohti, lagështia dhe shiu, por ende nuk ka qartësi në këtë temë. Megjithatë, ekspozimi ndaj të ftohtit nuk mund të shkaktojë një sëmundje infektive. Infeksionet e frymëmarrjes dhe gripit janë për shkak të mikroorganizmave (viruseve dhe baktereve) specifike që sapo arritën në organizmin njerëzor që depërtojnë brenda tij, riprodhojnë dhe shkaktojnë sëmundjen.
Bakteret riprodhohen më pak në të ftohtë
Në të vërtetë, mikroorganizmat, siç janë bakteret patogjene, në të ftohtë riprodhohen më pak. Teknikisht, të ftohtit i dobëson këto mikroorganizma, kështu që në teori, në dimër duhet të përhapen më pak (nuk është e njëjta gjë për viruset, ku variacioni i temperaturës është indiferent). Për të kuptuar mekanizmin, një shembull klasik është frigoriferi: të ftohtit i pengon bakteret në ushqim që të përhapen dhe të na bëjnë keq.
Atëherë, pse sëmuremi kur bën ftohtë dhe në dimër?
“Acari është një shkak i tërthortë i infeksioneve dhe i ftohjeve. I ftohti intensiv i detyron njerëzit të qëndrojnë më gjatë në një mjedis të nxehtë, zakonisht të lagësht dhe të ngushtë, siç mund të jenë zyra, shkolla, metro, kinema. Ato janë ambiente të përsosura jo vetëm për përhapjen e mikroorganizmave, por edhe për përhapjen e tyre nëpërmjet kontaktit ose përmes pështymës. Të ftohtit, në praktikë, duke na detyruar të qëndrojmë më gjatë në ambiente të mbyllura, rrit gjasat e shpërndarjes së viruseve dhe baktereve”.
Pse nuk kemi grip në verë?
Në gusht, gripi shfaqet me kulmin e tij në Australi, në vjeshtë dhe në pranverë në ekuator. Në të vërtetë, gripi është gjithmonë aty, por rastet rriten kur temperaturat bien dhe lagështia rritet. Siç u përmend, shkaqet e këtij mekanizmi ende nuk janë sqaruar plotësisht.
Sa kohë mbijetojnë viruset në një sipërfaqe?
Pikëzat që përmbajnë viruse mund të mbeten “të infektuara” për disa orë. Bakteret zakonisht mbeten aktive më gjatë (deri në 8-12 orë) në çelik inox, plastikë dhe sipërfaqe të forta krahasuar me indet e buta. Faktorë të tjerë të tillë si cilësia e viruseve të depozituara në një sipërfaqe, temperatura dhe lagështia e mjedisit përcaktojnë kohën, në të cilën mikrobet e ftohtë dhe ato të gripit mbeten aktiv jashtë trupit.
