Për një vëzhgues të jashtëm, sabotimi pasiv i Rusisë për zgjidhjen e konfliktit në Kosovë duket si mbështetje e gjithanshme e Serbisë. Garancitë që Rusia kurrë nuk do ta braktisë Serbinë, do ta mbrojë atë nga presioni perëndimor dhe do të bëjë gjithçka të mundur për të ruajtur integritetin e saj territorial vijnë si gjest i miqësisë së patundur ndaj serbëve. Në realitet, udhëheqja serbe nuk di se si të tejkalojë këtë mbështetje, gjë që nuk i lë Beogradit asnjë hapësirë për manovrim në negociatat e Kosovës.
Nga Maksim Samorukov, Carnegie Moscow Center
Vizita e fundit e presidentit rus Vladimir Putin në Beograd, e para e tij në më shumë se katër vjet, u prit me padurim nga politikanët serbë. Megjithëse vizita u përshkrua si monumentale, asnjë marrëveshje që mund të përshkruhej si monumentale, nuk doli nga ajo. Në realitet, presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka shumë pak zgjidhje, por mundohet të lavdërojë mirëbërësin e tij rus në publik, ndërsa prapa dyerve të mbyllura përpiqet të bindë Kremlinin që t’i jap Beogradit të paktën një hapësirë të vogël për çështjen më të rëndësishmem të politikës së jashtme serbe: njohjen e Kosovës.
Konflikti i Kosovës duket i pafund, por shumë ngjarje gjatë 18 muajve të fundit e kanë bërë një zgjidhje më të mundshme se sa që edhe optimistët më të guximshëm mund të ëndërronin vetëm pak kohë më parë. Së pari, Brukseli më në fund caktoi një datë të mundshme për Serbinë për t’u anëtarësuar në Bashkimin Europian: 2025, duke sinjalizuar se pranimi i vendit është mjaft realist, me kusht që Beogradi të përmbushë disa kushte, prej të cilave kryesore është zgjidhja e konfliktit në Kosovë.
Së dyti, Ballkani Perëndimor përsëri ka tërhequr vëmendjen e strukturave europiane dhe atlantike. Mali i Zi u bashkua me NATO-n dhe presioni perëndimor ndihmoi për të kapërcyer mosmarrëveshjen midis Greqisë dhe Maqedonisë mbi emrin e këtij të fundit. Edhe Bosnja, e paralizuar nga grindjet etnike, u afrua më pranë bashkimit me aleancën: NATO miratoi planin e veprimit për pranimin e saj të mundshëm. Përveç kësaj, negociatat për anëtarësimin e Shqipërisë në BE parashikohen të fillojnë këtë verë.
Gjatë 11 viteve që prej se Kosova ka shpallur pavarësinë e saj në vitin 2008, liderët serbë janë detyruar të hyjnë në një marrëdhënie shumë të vështirë, disi shizofrene me Moskën, e cila tani mund të vërë veton ndaj ndonjë propozimi për paqen në Kosovë, duke nënshkruar kështu një dënim me vdekje politike për udhëheqjen serbe.
Me zemërim të thellë se Perëndimi njohu pavarësinë e Kosovës pa koncesionet më të vogla ndaj Serbisë, politikanët serbë të çdo ngjyre kërkonin ngushëllim në Rusi. Për t’i demonstruar votuesve se ata nuk do të vuanin vetëm në heshtje poshtërimit e shkaktuara nga Perëndimi, udhëheqësit serbë zhvilluan marrëdhënie miqësore me Moskën, duke vlerësuar të gjitha përfitimet e bashkëpunimit ruso-serb. Të shqetësuar për paraqitjen e tyre si patriotë të vërtetë brenda vendit, ata nuk e konsideronin me të vërtetë koston e kësaj miqësie në planin afatgjatë.
Vitet e lavdërimit të pakontrolluar kanë rezultuar në një kult thuajse religjioz të Rusisë dhe Putinit në Serbi. Putin është emëruar udhëheqësi më i njohur i huaj atje për shumë vite, duke gëzuar rreth 80 për qind të mbështetjes popullore: një shifër e paarritshme për çdo politikan serb. Presidenti rus është i dyti vetëm për udhëheqësin e ndjerë jugosllav Marshall Tito sa i përket numrit të titujve të nderit të qytetarëve që i janë dhënë atij nga qytetet serbe.
Natyrisht, popullariteti i Putinit nuk mjafton për presidentin Vuçiq, por ai nuk mund të heqë dorë nga popullaritetit aq i madh i Putinit që gëzon atje. Gjatë muajve të fundit, opozita serbe ka organizuar protesta në Beograd, duke kërkuar që qeveria të ndalë presionin ndaj mediave, të hetojë vrasjet dhe rrahjet politike dhe të mbajë zgjedhje të lira. Tani, i armatosur me praninë e Putinit, Vuçiq mund të portretizojë protestuesit si elemente margjinale dhe veten si një politikan i vërtetë në botë, i cili gëzon mbështetjen e brendshme dhe ndërkombëtare.
Problemi i vetëm është se këto përfitime të politikës së jashtme përkthehen në kufizime të rënda vendore për Vuçiqin. Një numër i konsiderueshëm serbësh janë të bindur se Rusia dhe Putini janë shumë më të besueshëm si mbrojtës të interesave serbe se sa presidenti i tyre. Pra, nëse, i frymëzuar nga perspektiva e hyrjes në BE, Vuçiq me të vërtetë guxon ta njohë Kosovën pa miratimin e Rusisë, Kremlini do të jetë në gjendje ta shkatërrojë atë si politikan. Ai thjesht mund të deklarojë se si një aleat i vërtetë i popullit serb dhe jo i elitës së shitur politike, Rusia do të vazhdojë të mbrojë integritetin territorial të Serbisë duke refuzuar ta njohë Kosovën.
Vuçiqi e kupton këtë rrezik në mënyrë të përkryer dhe shkoi në Moskë në vjeshtë për të gjetur se si do të reagonte Rusia për një marrëveshje të mundshme me Kosovën. Me sa duket, ai u zhgënjye. Moska nuk ka asnjë arsye për të mbështetur zgjidhjen përfundimtare të konfliktit në Kosovë, sepse nuk do të fitonte asgjë nga ky veprim, por qëndron për të humbur ndikimin e saj në rajon.
Në këtë kohë, Rusia është aleati kryesor i Serbisë, sepse mund të garantojë që Kosova nuk mund të anëtarësohet në OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare. Por, sapo Beogradi pranon pavarësinë e Kosovës, serbët menjëherë do të humbasin nevojën për një veto ruse në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Vetëm nafta, gazi dhe lidhjet historike do të mbeten si bazë për një marrëdhënie të veçantë. Këto janë të gjitha në rregull, por vendet e tjera të Europës Lindore kanë të gjitha këto gjëra në marrëdhëniet e tyre me Rusinë dhe kjo nuk e bën Moskën aleatin e tyre kryesor.
Pse Rusia duhet të ndihmojë zgjidhjen e konflikteve në Kosovë? Të lejojë Serbinë të bashkohet me BE dhe të vendosë sanksione ndaj Rusisë? Të obligojë rusët të marrin viza kur vizitojnë Serbinë? Të detyrojë Serbinë të shkëpusë marrëveshjen e saj të tregtisë dypalëshe me Rusinë për hir të BE-së? Të lejojë serbët të thellojnë bashkëpunimin e tyre me NATO-n dhe të bëhen pjesë e Perëndimit? Të gjitha këto rezultate janë të padëshirueshme për Rusinë, dhe për t’i parandaluar ato, ajo thjesht e sheh të nevojshme të vazhdojë politikën e saj të refuzimit të njohjes së Kosovës.
Për një vëzhgues të jashtëm, sabotimi pasiv i Rusisë për zgjidhjen e konfliktit në Kosovë duket si mbështetje e gjithanshme e Serbisë. Sigurimi se Rusia nuk do ta braktisë Serbinë, do të mbrojë atë nga presioni perëndimor dhe të bëjë çdo gjë të mundshme për të ruajtur integritetin e saj territorial – të gjitha këto vijnë si gjeste të miqësisë së patundur ndaj serbëve. Në realitet, udhëheqja serbe nuk di se si të shmang këtë mbështetje, gjë që nuk i lë Beogradit asnjë hapësirë për manovrim në negociatat e Kosovës. Liderët serbë nuk mund të lejojnë të duken më pak patriotë se Kremlini. Kremlini e di këtë dhe bën deklarata publike që detyrojnë serbët të marrin pozitat më të paepura.
Zyrtarisht, Moska thotë se ajo do të njohë çdo vendim për Kosovën që kënaq Beogradin, duke shtuar se ky vendim duhet të formulohet në bazë të Rezolutës 1244 të OKB-së, por kjo rezolutë nuk thotë asgjë në lidhje me perspektivat e një Kosove të pavarur; ajo lejon vetëm autonomi dhe vetëqeverisje brenda Serbisë. Rezoluta u miratua njëzet vjet më parë, por sot askush nuk e kupton se ka nevojë për kthimin e Kosovës në Serbi, veçanërisht për vetë serbët. Por kjo është një çështje lokale, ndërsa Rusia është shumë më e shqetësuar me konfrontimin e vet me Perëndimin. Ajo e përdor Kosovën si një argument të rëndësishëm për dështimin e Perëndimit për të zgjidhur konfliktet në mënyrë të njëanshme, madje edhe në Europë.
Megjithatë, Putini ishte mirëpritur shumë mirë në Beograd, prandaj është e vështirë të përfytyrosh atë që Vuçiqi mund t’i ofrojë presidentit rus për të nxitur Kremlinin që të pranojë zgjidhjen e konfliktit të Kosovës. Është Washingtoni, jo Vuçiqi, që duhet të bëjë një ofertë këtu. Vuçiq, ndërkohë, është lënë me një zgjidhje midis vetëvrasjes politike ose mbajtjes së status quos paksa të pakuptimtë, por tepër të rehatshme, duke mos ditur se si të shpëtojnë nga përqafimi mbytës i aleatit të tij më të afërt.
Carnegie Moscow Center është degë e institutit të njohur amerikan të hulumtimeve Carnegie.
