Nëse nuk i vihemi punës që ta programojmë që tani, rrezikojmë me të vërtetë shumë, siç na mëson historia. Duhet një lidership i ri, e duhen vënë menjëherë një sërë prioritetesh: që nga lufta kundër varfërisë deri tek reforma e mirëqenies, pesha që i duhet dhënë shkencës dhe edukimit
Nga Danilo Taino
“Distancimi social” mbërriti menjëherë e arriti në katet e larta: qeveritë kombëtare janë gjithnjë e më larg nga njëra-tjetra. Në forma më të moderuara, mungesa e solidaritetit mbizotëron, madje edhe midis europianëve; në format më radikale, ka agresion, si midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Nëse ky është modeli me të cilin do të ballafaqohet bota në të ardhmen pas virusit, kohë të këqija do të vijnë .
Sidoqoftë, nuk ka pse të jetë kështu, ose të paktën jo plotësisht: krizat më të mëdha përfundojnë herët a vonë në një mënyrë pozitive, gjithmonë ka ndodhur.
Problemi është kur, pas sa kohësh e pas sa vuajtjesh
E kjo varet nga zgjedhjet që vendet do të bëjnë e që tashmë po bëjnë. Sepse pandemia e shkakton krizën, por janë vendime politike dhe në rastin e Sars-CoV-2 edhe gjeopolitike, që përcaktojnë se çfarë do të vijë mandej. Nuk ka një përcaktues sanitar apo mjedisor.
Lufta e Parë Botërore dhe ndikimi i mëpasshëm Spanjoll dhe luftërat e dhunshme shoqërore u pasuan nga Roger Twenties, Age of Jazz, Riviera Franceze, Babilonia e Berlinit. Pas privimit dhe vdekjes, njerëzit donin të argëtoheshin, të takoheshin me njëri-tjetrin, të kërcenin. Është e natyrshme dhe me siguri diçka e tillë do të ndodhë në fund të koronavirusit.
Por ishte një befasi, në atë pasazh të gjatë historik: globalizimi i dekadave të fundit të shekullit XIX dhe fillimi i shekullit XX u ndërpre nga lufta, u pasua nga luftëra të furishme, rezultoi në fashizëm dhe komunizëm dhe u shtrua në fund të viteve tridhjetë në një tjetër konflikt botëror. Ishte copëtimi i globalizmit, që në kapërcyell të viteve 1900 ishte shumë i përparuar, i shoqëruar me zgjedhje të mbrapshta politike, që bëri që gjysma e parë e shekullit të kaluar një nga epokat më të këqija, në të cilën u shkatërrua inteligjenca e klasave qeverisëse, veçanërisht ato europiane.
Vitet e lavdishme 1920 ishin të shkurtra. Mund të ndodhë përsëri?
Para virusit, globalizimi u rrëzua, midis përplasjeve tregtare dhe teknologjike dhe armiqësisë midis dy fuqive kryesore, Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Tani rrezikon të ndahet: konkurrenca për hegjemoni botërore nuk shkon në karantinë gjatë pandemisë, përkundrazi bëhet e pamëshirshme. Vazhdimisht, Donald Trump e quan virusin “Kinez” për të provokuar Xi Jinping, dhe Administrata e tij u bën thirrje kompanive amerikane të shkojnë në shtëpi, të largohen nga Kina. Tani që kriza shëndetësore është në tkurrje, Pekini po fillon një fushatë globale dhurimi, Italia është e privilegjuar, për të mbuluar përgjegjësitë në origjinën e epidemisë dhe për të pohuar se modeli kinez është ai fitues, për tu kopjuar dhe bujar.
Europa mbyll kufijtë e jashtëm dhe gjithashtu ato brenda zonës së Shengenit (kur virusi tashmë është brenda) dhe angazhohet në konkurrencë për maska, veshje dhe respiratorë mes vendeve të BE-së.
Në koncertin e ri të Kombeve, ku secili tregon gishtin te fqinji apo rivalj i tij, rreziku më i madh vjen nga fakti se ne jemi pa udhëheqje. Ashtu si në 1914, kur fuqitë europiane iu qasën luftës, ” të përgjumura”.
Një nga karakteristikat më të jashtëzakonshme politike të kësaj krize botërore është mungesa e udhëzimeve nga Shtetet e Bashkuara, të cilat në shekullin XX ishin udhëheqës të padiskutueshëm në luftën e Parë dhe të Dytë Botërore, Luftën e Ftohtë dhe përfundimin e saj dhe në të gjitha ngjarjet kryesore globale. Jo më. Nga ana tjetër, Kina, në versionin hiper-afirmues të Xi, përpiqet të plotësojë boshllëkun e lënë nga Uashingtoni duke dërguar, pasi eksportoi virusin, mjekët dhe makineritë në gjysmën e botës. Përvoja e eksportit të shpërndarjes së mjeteve është strategjike për të fituar miq e për ti mbajtur afër në rendin e ri, jo më të diktuar nga Pax Americana por nga një Pax Sinica.
Një iluzion, pothuajse me siguri, ai i Xi, të paktën për tre arsye
Në fund të shkatërrimit ekonomik të pandemisë, shumë sipërmarrës amerikanë dhe europianë do të reflektojnë shumë përpara se të mbështeten, për furnizimet e tyre me përbërës dhe produkte të ndërmjetme (duke filluar me farmaceutikët), vetëm në Kinë, ku mund të ndodhë një destabilizim i papritur. E cila pra rrezikon të humbasë statusin, tashmë të kërcënuar para krizës, të fabrikës së botës.
Së dyti, shumëçka do të ndryshojë ndoshta edhe në vetë Kinën, edhe nëse jo menjëherë: mungesa e lirisë së shprehjes, censura dhe shtypja ishin vendimtare që epidemia të merrej; edhe në një shoqëri të shtypur nga Partia Komuniste, momente si këto, momente si vdekja e Dr. Li Wenliang i ndëshkuar për paralajmërimin e rrezikut, vendosen në kujtesën kolektive dhe herët a vonë rishfaqen.
Së treti, një pjesë e madhe e botës, veçanërisht më e zhvilluar, e pasur dhe demokratike, nuk ka gjasa të pranojë modelin autoritar kinez, sado të sofistikuar.
Sa i përket Europës, ajo do të vazhdojë, si më parë të njohë koronavirusin, të luajë në mbrojtje, të mbyllur në mentalitetin e saj eurocentrik, por pa një vizion të përgjithshëm të vetvetes, mbi atë rol që duhet të luajë në botë. Ndoshta edhe më e ndarë se sot, midis vendeve që dyshojnë për fqinjin dhe me thyerje të reja midis Veriut dhe Jugut dhe midis Lindjes dhe Perëndimit, të vendosura pas dërrasës së zezë nga maska kineze që vijnë për të zëvendësuar ato të mbajtura nga çdo qeveri në kontinent.
Me pak fjalë, ne rrezikojmë të mbetemi me një botë pa një vend udhëheqës, ndoshta të ndarë në sferat e ndikimit, një kinez dhe një perëndimor, plus Japoninë, Australinë, Korenë e Jugut dhe të tjerët. Një copëzim i globalizmit dhe rrjetit të marrëdhënieve ekonomike, teknologjike, shkencore, kulturore dhe udhëtimit që kishin rrethuar botën në dekadat e kaluara. Në këtë pikë korr fitore distancimi shoqëror.
Derisa …
Në qoftë se, si pas Luftës së Dytë Botërore, lindin udhëheqje të reja që ripërcaktojnë aftësinë për të rindërtuar një urdhër të aftë për t’i dhënë fund mosmarrëveshjeve tashmë shumë të forta para virusit dhe që pjesërisht përfunduan jashtë kontrollit nën presionin e pandemisë. Pas vitit 1945 dhe në dekadat pasuese, ekonomia perëndimore u rindërtua në themele të reja, të hapura ndaj modeleve të ndryshme të gjendjes së mirëqenies që tashmë ishin në embrion për ca kohë, iu dha impuls; u ndërtua dhe u mbrojt shoqëria e lirë dhe liberale; themelet u hodhën për një globalizim të ri.
Akset mbi të cilat bota do të mbajë veten në vitet njëzetë (dhe më tej) të Shekullit të Njëzetë nuk do të prodhohen nga revolucionet, por nga ndryshimet serioze po.
Lufta kundër varfërisë do të duhet të jetë më e efektshme dhe për këtë arsye rritje më e fortë ekonomike.
Sistemet perëndimore të mirëqenies të modës së vjetër ka të ngjarë të rishikohen sepse borxhi tashmë i lartë i shteteve do të jetë edhe më i lartë pas krizës. Sistemet shëndetësore do të duhet të forcohen duke parë tashmë se cilat modele janë më të aftë t’i përgjigjen urgjencës.
Marrëdhënia me natyrën dhe cilësinë e qyteteve do të luajë një rol gjithnjë e më të madh në interes të qytetarëve.
Shkenca dhe arsimi do të rriten në shkallën e vlerave shoqërore.
Njerëzit, si një shekull më parë, do të duan lirinë jo vetëm në kafene, por edhe në kulturë dhe arte, për të larguar frikën dhe trishtimin.
Asgjë e mirë nuk do të vijë automatikisht. Të gjithë, tani, ne i themi vetes se asgjë nuk do të jetë më si më parë. Por nëse i lëmë të funksionojnë gjërat, nëse nuk mësojmë nga historia e shekullit XX, ndryshimet do të jenë në vazhdimësi për keq për tendencat drejt mbylljes dhe konfrontimit që shohim sot.
Do të duhen ide dhe udhëheqje të afta për të krijuar ekuilibra të rinj në botë, sepse triumfet e dhunshme në çrregullime dhe varfëri lulëzojnë.
Ne e dimë se udhëheqësi i ri global nuk do të jetë Kina. Por edhe Europa dhe Amerika nuk janë të përgatitur për përshpejtimin e historisë. Ka shpresë për një befasi, kësaj radhe beninje./Corriere/
