Bashkimi Evropian ka përparuar gjithmonë mbi shpinën e krizave. Në këtë kuptim, shpërthimi COVID-19 mund të paraqesë një shans për BE-në që të krijojë një mekanizëm të fuqishëm të menaxhimit të krizës, i cili bashkon burimet e anëtarëve dhe i drejton ato drejt një politike të koordinuar fiskale.
Nga Lucrezia Reichlin
Për vite me radhë, frika është rritur se një “mjelmë e zezë” do të provonte aftësitë e Bashkimit Evropian për menaxhimin e krizave. Me shpërthimin e koronavirusit COVID-19, këto frika janë realizuar – dhe nuk është aspak e qartë se BE do të jetë në gjendje t’i rezistojë asaj.
Epidemia COVID-19 nuk është vetëm një provë stresi. E para, ako ka të ngjarë të ndikojë në të gjithë botën, duke çuar në një ngadalësim të rritjes së sinkronizuar ekonomike ose madje edhe në recesion. Recesionet e sinkronizuara janë praktikisht gjithmonë më të thella dhe më të gjata se rëniet që prekin ekonomitë individuale, dhe ato godasin ekonomitë e hapura si BE veçanërisht fort.
Duke e përmbledhur problemin, për arsye se çdo vend anëtar i BE po përballet me një tronditje të fortë, ata do të jenë shumë më pak në gjendje të ndihmojnë njëri-tjetrin sesa ishin gjatë krizës së eurozonës që filloi në vitin 2010. Ajo që është e sigurt, Italia ka vuajtur më së shumti deri më tani. Por modelet e kaluara të transmetimit të virusit sugjerojnë që COVID-19 do të vazhdojë të përhapet në Evropë, duke e vendosur çdo vend nën vështirësi në rritje.
Sigurisht, është e pamundur të thuhet saktësisht se si do të shpaloset epidemia. Por kjo pasiguri vetëm sa do të përkeqësojë pasojat ekonomike, sepse do të dëmtojë investimet dhe konsumin e familjeve.
Tashmë, virusi ka prishur zinxhirët e furnizimit dhe ka ngadalësuar tregtinë globale, me efekte parashikuese negative në të ardhurat e korporatave dhe punësimin. Sektorët e turizmit dhe transportit janë goditur veçanërisht fort, për shkak të kufizimeve të udhëtimit të mandatuara nga qeveritë, por edhe të “distancimit social” vullnetar dhe zvogëlimit të lëvizjes. Si rezultat, kërkesa e përgjithshme tashmë është duke u zvogëluar, e reflektuar në rënien e çmimeve të naftës – zakonisht një pararojë e recesionit global.
Për të qenë të sigurt, pasojat e një tronditjeje negative si COVID-19, sado e dhimbshme, mund të jenë jetëshkurtra. Por ndërsa Kina duket se ka sjellë nën kontroll infeksione e reja, numri i rasteve vazhdon të rritet diku tjetër. Nëse kjo nuk ndryshon së shpejti, efektet ekonomike nuk ka të ngjarë të jenë të përkohshme.
Një skenar më i mundshëm është që tronditja nga COVID-19 do të testojë qëndrueshmërinë e sistemeve të shëndetit publik, marrëdhëniet e punës dhe mekanizmave zyrtarë dhe informalë të solidaritetit në të gjithë BE-në. Dhe nëse pandemia nuk përballet me një reagim politik në kohë, efektet e saj ka të ngjarë të jenë afatgjata, veçanërisht nëse aktivizohen mekanizmat e amplifikimit.
Mekanizmat e tillë zakonisht funksionojnë përmes sektorit financiar. Lajmi i mirë është që, falë përmirësimit të rregullave, bankat janë kapitalizuar më mirë sesa ishin në vitin 2008, kur shpërtheu kriza e fundit financiare globale. Por disa vende kanë akoma dobësi serioze dhe aftësia e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (SME) mbetet e dyshimtë. Në sektorin e prodhimit, SME-të tashmë janë duke vuajtur. Në rast të një krize të zgjatur, dëmi i tyre do të përfundojë në bilancet e bankave.
Në BE, aftësia për të ofruar një reagim efektiv dhe t’i rezistojë dëmit të pashmangshëm (përfshirë edhe nga rënia e përgjithshme e kërkesës) është e ndryshme në të gjitha vendet anëtare. Por, edhe në vendet relativisht të pajisura, masat e njëanshme, ad hoc kanë vetëm potencial të kufizuar. Veprimi i koordinuar – veçanërisht në frontin fiskal – do të ishte shumë më efektiv.
Kjo nuk do të thotë thjesht të lejohen shtetet anëtare të krijojnë deficite më të mëdha fiskale. Edhe pse kjo do të ndihmonte – jo vetëm duke përmirësuar marrëdhëniet midis BE-së dhe qytetarëve të saj – do të ndikonte në preminë e rrezikut të disa vendeve (siç tregon rasti italian). Mësuam një dekadë më parë se kjo mund të kërcënonte mbijetesën e eurozpnës dhe të përkeqësonte krizën duke çuar në segmentim financiar. Politika monetare mund të ndihmojë në mënyra të ndryshme – përkatësisht duke siguruar likuiditet aty ku është e nevojshme. Për shembull, politikëbërësit mund të zbatojnë operacione të synuara me kusht që bankat t’i japin hua SME-ve. Më gjerësisht, bankat qendrore duhet të përdorin të gjitha mjetet në dispozicion për të kompensuar presionin në rënie mbi pritshmëritë e inflacionit nga rënia e çmimeve të naftës.
Por ajo që i duhet BE-së në të vërtetë është një stimul fiskal i koordinuar që përfiton nga fuqia e saj e financimit të përbashkët. Megjithatë, për momentin, ajo nuk ka asnjë instrument për të mbështetur vendet anëtare në mes të tronditjeve të mëdha të përbashkëta. Mekanizmi Evropian i Stabilitetit mund të aktivizohej në një skenar ekstrem, por përdorimi i tij si një mjet për menaxhimin e kërkesës do të ishte i papërshtatshëm. Dhe Fondi i Solidaritetit i BE-së është shumë i vogël për këtë punë. Pandemia e COVID-19 paraqet kështu një mundësi për BE-në të krijojë një mekanizëm të fuqishëm të menaxhimit të krizave, i cili bashkon burimet e vendeve anëtare dhe i drejton ato drejt një politike të koordinuar fiskale. Ideja e një “fondi të sigurimit” të tillë nuk është e re: disa ekonomistë e përhapur idenë pas krizës së fundit, kur diskutimi për reformën e qeverisjes ishte në lëvizje.
BE ka pasur prirje të bëjë përparim më të madh në kohëra të këqija. Dhe, pasi miliona njerëz aktualisht në karantinë në Itali mund të dëshmojnë, shpërthimi COVID-19 është një moment shumë i keq. Tani është momenti që BE të ndërmarrë një veprim të shpejtë të koordinuar dhe të përfitojë nga vrulli për të ndërtuar institucionet që i nevojiten për të lehtësuar veprimet edhe më efektive herën tjetër. Konteksti i tanishëm gjeopolitik duhet të forcojë motivimin e Evropës për të forcuar kapacitetin e tij të menaxhimit të krizave.
Në vitin 2008, bashkëpunimi ndërkombëtar mbizotëroi, dhe Shtetet e Bashkuara ishin një partner i besueshëm për Evropën. Kur bankat evropiane kishin nevoja të mëdha për dollarë amerikanë, linjat e këmbimit të monedhave u krijuan shpejt për të ruajtur stabilitetin financiar. Në të kundërt, izolicionizmi është në rritje, me SHBA.-të në krye të kësaj linje. Rezerva Federale e ShBA-së nuk u këshillua me askënd përpara se të zbatonte uljen e fundit urgjente të normave të interesit. Gjithkush do t’u trondiste nëse do t’a mendonte çfarë do të ndodhte nëse bankat evropiane do të kishin nevojë urgjente për fonde dollari në këtë kontekst. COVID-19 duhet të shërbejë si një paralajmërim i fuqishëm për qeveritë në të gjithë botën. Kombinimi i degradimit të mjedisit dhe ndërlidhjes së thellë ekonomike e ka bërë botën më të prekshme se kurrë ndaj goditjeve të papritura, në shkallë të gjerë. BE-ja ua ka borxh qytetarëve të saj të sigurohet se mund t’i përgjigjet këtyre goditjeve.
Project Syndicate-Birn
