Nga Brandon Ambrosino*
Po e shkruaj këtë në zyrën time të shtëpisë, duke provuar rrobat e banjës. Aktualisht jam në izolim dhe duhet të dal vetëm për pazar ose nevoja shëndetësore. Përveç burrit dhe fqinjit tim, nuk kam kaluar kohë apo të zhvilloj një bisedë me askënd tjetër. Unë flas me prindërit e mi vetëm nëpërmjet telefonit dhe komunikoj me njerëzit tjerë vetëm në video nëpërmjet rrjeteve sociale. Po bëj një pjesë te madhe të blerjeve në internet dhe nuk po kaloj aspak kohë jashtë shtëpisë time. Sa anormale! Dhe para gjendje së Covid-19, shpesh e bëja këtë gjë, por nuk mund të pranoj se distancomi social është gjë e mrekullueshme. Duhet të pranojmë se prej vitesh teknologjitë tona dhe rrjete sociale na kanë distancuar nga shoqëria, por asnjëherë nuk ishim mësuar kështu.
Rreth nesh, ekonomitë lokale janë në rënie. Sistemet shëndetësore janë të tensionuara. Njerëzit vazhdojnë të humbasin papritur të dashurit e tyre dhe të pendohen që nuk mund të ishin me ta në momentet e tyre të fundit. Kjo ka bërë që shumë prej nesh të pyesin për normalitetin: kur gjërat do të “kthehen në normalitet” dhe si do të jetë”normalitet i ri”? Sipas këtij standardi, normaliteti ynë i vjetër është ajo në të cilën sistemet tona të kujdesit shëndetësor dhe qeveritë nuk janë të gatshme të merren me gjëra të tilla si Covid-19, ndërkohë jeta e re do të na bëjë më shumë të përgatitur për pandemitë globale. Koha që po vjen me fjalë të tjera, do të ndryshojë atë që nuk ishte në rregull.
Çfarë do të thotë “normale” me të vërtetë?
Fjala “normale” duket mjaft e drejtpërdrejtë. Por, si shumë nga fjalët tona, sa më shpejt që fillojmë të mendojmë për të, ajo fillon të ndahet për ta kuptuar. Merrni për shembull hyrjen e parë në përkufizimin e fjalorit të Merriam-Webster për normën: “konform një modeli, një standardi ose modeli të rregullt”, si në “Ai kishte një fëmijëri normale”. Në të njëjtën mënyrë, hyrja vazhdon, fjala do të thotë “jo devijim nga një normë, rregull ose parim.” Në një podcast magjepsës të” Filozophy Talk” në BBC, filozofi Charles Scott vëren se fjala normale posedon një lloj autoriteti të caktuar ose “fuqi për të përçarë dhe dalluar gjërat”. Fakti me të cilin kemi filluar procesin tonë të kategorizimit bëhet standardi ose norma dhe gjithçka që devijon nga ajo normë nuk është thjesht e ndryshme, por jonormale dhe prandaj më pak se normale. Por ndërsa Scott pyet, pse gjykojmë normale atë që të jemi më të mirë se sa jonormal? Të qenit mbipeshë është mjaft normale në Shtetet e Bashkuara, shumë mjekë, megjithatë, duket se inkurajojnë pacientët e tyre të jenë anormalë në këtë drejtim.
Ajo që ai po merr është se koncepti ynë për normalen bën që të drejtohemi nga gjerat e duhura. Siç vë në dukje sociologu Allan Horowitz, dilema se “normaliteti” na detyron është se “në shumicën e rasteve asnjë rregull apo standard zyrtar nuk tregon se cilat kushte janë normale”. Në mungesë të rregullave të tilla, ata që dëshirojnë të identifikojnë normalitetin, ndërkohë që kjo fjali haset me dy përkufizime të ndryshme. E para është pamja statistikore, ku normalja “është çfarëdolloj tipari i shumicës së njerëzve në një ekran grupor. Dhe e dyta ndodh se normal është ajo që është tipike, ajo që bën shumica e njerëzve të njejtë, që do të thotë se është e pamundur që çdo individ të jetë normal.
Shumica e njerëzve kanë dy këmbë dhe aftësi për të marrë frymë dhe posedojnë dëshirat për shoqëri, kështu që këto kushte shihen si normale. Problemi për të parë normalen në këtë mënyrë është se mund, të na mashtrojë të pranojmë fenomene statistikisht të përhapura si të mira. Shumica e qytetarëve të Gjermanisë naziste, vëren Horowitz, mbështesin politikat e racizmit dhe gjenocidit në vitet 30 dhe 1940. A ishte nazizmi, pra, një filozofi “normale” për njerëzit?
“Mënyra e dytë e përcaktimit të “normal”, është si një lloj ideali, i cili del në etimologjinë e fjalës. Në Latinisht, norma i referohej sheshit të një marangozi, i cili ndihmonte tregtarët të vendosnin një kënd të drejtë të përsosur. Norma siguronte një standard konkret që, nëse ndiqej, i lejonte përdoruesit të riprodhonte një model specifik. Atëherë, normale ishe e barabartë me fjalën ideale. Kështu, për shembull, nazizmi mund të ketë qenë i përhapur në Gjermani, por nuk ishte normale sepse nuk i përmbahej shoqërisë ideale që dëshirojmë të arrinim,” thotë Horowitz.
Pra, ne duam të kthehemi atje ku ishim, por gjithashtu nuk duam. Ne duam që gjërat të jenë të njëjta, por gjithashtu dëshirojmë që ato të jenë ndryshe. Ne duam të kthehemi në normalitet, por e dimë thellë se rrugëtimi ynë nuk do të jetë i vështirë sa fillimi.
Pyetja, është pse do ta përdorni fjalën “normale”?
Përkufizimi i “normales” mund të jetë i vështirë për tu kuptuar, por funksioni i tij është mjaft i qartë: normalja është e sigurt. Është e njohur. Në emisionin “Longing For Paradise”, analisti Jungian Mario Jacoby eksploron prirjen njerëzore për të dëshiruar aq shumë një normalitet të kaluar që nuk ekzistonte kurrë. Kur bëhet fjalë për përcaktimin e normalitetit, shumë njerëz supozojnë se ne fillojmë me një ide të asaj që është normale dhe pastaj, vetëm si një pasqyrë, përcaktojmë atë që është jonormale. Po sikur të jetë e kundërta e saktë? Ndoshta ne fillojmë me diçka që ndihet keq, diçka që na bën të përjetojmë një ankth të madh dhe pastaj ne imagjinojmë një kohë të pakujdesshme para se të vendosen këto ndjenja.
Ne nuk fillojmë me normalitetin dhe pastaj i kategorizojmë ato raste kur është shkelur . Ne fillojmë me të gjitha ato gjëra që ne instinktivisht ndiejmë se janë “anormale” dhe pastaj përpiqemi të gjejmë rehati duke ngritur një normë që zgjidh e ankthet tona. Ne pastaj e gjejmë këtë normë “në të kaluarën”, e cila na jep përfitimin e pretendimit të normës si tonën. Mbi të gjitha, kjo mund të duket më e lehtë se ajo që kërkon gjithë punën e vështirë të krijimit. Nuk është diçka që duhet të ndërtojmë nga e para; gjithçka që është e nevojshme është që të kthehemi në shtëpi tek ajo. Pas disa muajsh, jeta ime do të “kthehet në normalitet”. Do të ulem në shtëpi duke shkruar ese, duke qëndruar në kontakt me anëtarët e familjes përmes video-telefonatave dhe do të krijoj justifikime për të mos punuar aq sa dua.
Për të tjerët, do të jetë një rrugë më e gjatë. Disa biznese lokale do të hapen, të tjerët do të mbyllen. Disa njerëz do të vazhdojnë të luftojnë për të mbushur nevojat e tyre si rrobat, ushqim dhe të paguajnë qiranë e tyre. Disa politikanë do të bëjnë premtime në lidhje me qasjen në kujdesin shëndetësor publik. Ata do të na kujtojnë të mbetemi vigjilentë pas një pandemie. Disa njerëz do të pajtohen me politikanët tanë; disa do t’i përçmojnë ata edhe më shumë dhe do të përdorin rrjetet sociale për t’i tallur ata.
Të gjithë do të vazhdojmë të përballemi me sfida marramendëse për të cilat nuk jemi të përgatitur. Shkencëtarët dhe ofruesit e mjekësisë do të përpiqen t’i tejkalojnë këto sfida; ata do të kenë sukses në disa mënyra, por sfidat do të vazhdojnë të vijnë. Se ne do të vazhdojmë më tej, ashtu siç qenë gjithmonë norma jo vetëm e njerëzimit, por e gjithë jetës.
Në 500 milion vitet e kaluara, planeti ynë ka qenë dëshmitar i pesë zhdukjeve në masë. Shumë shkencëtarë besojnë se aktualisht po jetojmë përmes një të gjashti. Në një pikë të së ardhmes, speciet tona nuk do të konsiderohen më kulmi i evolucionit.
E megjithatë, pavarësisht sfidave të mëdha me të cilat përballemi në nivele individuale, lokale dhe globale, ne do t’i kujtojmë vetes dhe njëri-tjetrit se do të kthehemi në normalitet.
BBC
*Brandon Ambrosino është një shkrimtar që merret me temat sociale-psoikologjike.
