Covid-19 ka theksuar presionet mbi fermerët dhe shpërndarësit për të përmbushur dërgesat ‘vetëm në kohë’. James Wong shikon se si zinxhiri ushqimor po përshtatet me pandeminë. Ditët e para të pandemisë, raftet e dyqaneve ushqimore, zbrazeshin shumë më përpara se të na thuhej se duhet të izoloheshim, shkollat u mbyllën dhe maskat e fytyrës u bënë të detyrueshme.
Por a kemi mësuar ndonjë gjë nga përvoja në lidhje me sigurinë ushqimore? Dhe si mund të jemi më të përgatitur herën tjetër?
Riaz Bhunnoo, drejtori i programit global të sigurisë ushqimore në Mbretërinë e Bashkuar, thotë se sistemi ushqimor u përgjigj mjaft mirë kërkesave. Raftet e zbrazëta ishin rezultat i çështjeve të logjistikës që u zgjidhën shumë shpejt. Ndërkohë vendet në zhvillim të varura nga puna e migrantëve u përballën me sfida më të të mëdha si korrja dhe dërgimi i ushqimit në treg. Puna intensive, veçanërisht rreth të korrave, shkaktoi pengesa në linjën e prodhimit.
Për shembull, në Evropë, asparagus ishte i papërfillshëm.
Bllokimet dhe kufizimet e përhapura në lëvizjen përtej kufijve ndërkombëtarë nënkuptojnë sfida të mëdha, për punëtorët sezonalë që udhëtojnë për të mbledhur, renditur dhe paketuar prodhime të freskëta në fermat në të gjithë Evropën. Korrja e asparagut është në fillim të sezonit, rreth majit para shumë perimeve të tjera. Pa njerëz që t’i vjelin, këto perime delikate u kalbën në fusha. Diçka e ngjashme u përjetua në të gjithë botën, për shkak të izolimit.
Zakonisht një fermer emigrant punon për sezonin e korrjeve në vend para se të kthehet në qytet për të parë një tjetër punë sezonale. Shumë prej tyre ishin duke zgjedhur për të qëndruar në qytete. Për të ndihmuar industrinë bujqësore të përballonte, qeveritë u detyruan të ndërhyjnë duke rekrutuar njerëz për të punuar.
“Por edhe në vende të forta ekonomikisht, për shembull si Gjermania ata kishin një problem të vërtetë me punësimin e migrantëve,” thotë Katy Askeë, redaktore e revistës “Food Navigator”.
Komisioni Evropian bëri disa dispozita në përpjekje për të mbajtur lëvizjen e punës. Por këto vende më të pasura, thotë ajo, mund të zgjedhin të rritin mbështetjen e tyre në mekanizëm në të ardhmen. Në Zelandën e Re, inxhinierët kanë zhvilluar robotë të automatizuar që mund të jenë në gjendje të marrin disa nga pjesët më të përsëritura dhe të mundimshme të korrjes. Robotics Plus ka ndërtuar një prototip që mund të përshkojë pemishtet me fruta kivi ndërsa ngrihet me krahët e tij si oktapod për të nxjerrë frutat nga kulmi sipër dhe t’i rendisë sipas madhësisë. Themeluesi i kompanisë, Steven Saunders, ka qenë duke testuar robotët në kopshtin e tij me fruta kivi për të shpëtuar prodhimin.
“Robotët mund të punojnë 24 orë në ditë, nëse është e nevojshme. Kjo do të thotë që punëtorët njerëz mund të vendosen diku tjetër, gjë që ndihmon vërtet me produktivitetin,”thotë Saunders.
Por bujqësia e robotizuar ka të ngjarë të jetë e kufizuar vetëm në fermerët më të pasur sepse kostot janë të larta.
“Pengesa e madhe për adoptimin e teknologjisë teknike është sigurisht aftësia e fermerëve për të investuar, sepse fermerët operojnë me marzhe vërtet të holla, kështu që kur po flisni për shpenzimet e mëdha kapitale paraprakisht, do të jetë një sfidë e madhe” thotë Askeë.
Ne kemi parë gjithashtu vështirësinë për të punuar nën kufizimet e distancës sociale në sektorin e mishit. Rastet e lëvoreve në fabrikat e përpunimit të mishit kanë qenë të larta. Këto vende pune janë tepër higjenike, por mendohet se zhurma e madhe në bimë i detyron punëtorët të bërtasin, duke dëbuar më shumë grimca virale. Është gjithashtu shumë e vështirë të bësh këtë punë pa qenë afër njerëzve të tjerë.
Shumica e ushqimeve, rreth 90%, qëndrojnë brenda kufijve të vendit ose kontinentit në të cilin është rritur. Por kjo nuk e bën atë të përjashtuar nga mungesat. Pjesa më e madhe e zinxhirit ushqimor mbështetet në sistemet “vetëm në kohë”, e cila është në të vërtetë vetëm një mënyrë për të ndaluar nevojën për depo të mëdha të mbushura me mallra. Zinxhirët ushqimorë janë rrjete shumë precize që mbështeten në marrjen e produkteve në dyqane me vlerën minimale të vonesës. Kjo e mban ushqimin të freskët dhe do të thotë që duhet të jetë në rafte sa më pak që të jetë e mundur.
Fermerët urbanë dhe prodhuesit vendas kanë provuar vlerën e tyre në bllokim. Disa po përdorin çështje me zinxhirin e furnizimit si dëshmi se sistemi është prishur dhe se ne duhet të blejmë hiper-lokal nga mikro prodhuesit. Ajo që duhet të bëjmë është të përdorim më mirë tokën. Dhe duke folur për hapësirën, teknologjia satelitore gjithashtu ka një vend në rrjetin e furnizimit. Duke përdorur imazhe nga hapësira, ne mund të masim përmbajtjen e lëndëve ushqyese të tokës ose për të identifikuar zona të reja në të cilat mund t’i kthejmë në ferma në mënyrë më efikase ose të reagojmë ndaj mungesave në tokat bujqësore për të trajtuar tokën shpejt. Njerëzit, më të prekshëm natyrisht do të kenë ndjerë ndikimet më të këqija të gabimeve në zinxhirin e furnizimit. Por ekspertët janë optimist se pandemia mund të jetë një shans për ndryshim, duke menduar se si e bëjmë sistemin e ushqimit jo vetëm më elastik, por më të shëndetshëm dhe më të qëndrueshëm.
“Pandemia na dha një mundësi reale për t’u ndërtuar më mirë”, thotë ai.
Për mua, një nga gabimet më zhgënjyese në zinxhirin ushqimor është sasia që humbasim në mbeturinat shtëpiake. Nga të gjithë ushqimet e hedhura, 70% mund të ishin ngrënë dhe rreth 40% e të gjithë ushqimit shkojnë dëm. Nuk është mirë të rafinoni procesin e marrjes së ushqimit në pjatat tona nëse në fund e hedhim aq shumë prej tij.
Për të qenë më të qëndrueshëm, ne duhet të konsumojmë maksimumin e gjithçkaje që prodhojmë, veçanërisht ndërsa një në nëntë njerëz në botë flenë të uritur. Kompania amerikane Apeel ka dalë me një mënyrë që do të zgjasë afatin e ruajtjes së frutave dhe perimeve të freskëta, që do të thotë më pak humbje të ushqimit. Apeel studioi vetitë e lëvoreve të frutave për të prodhuar një shtresë pa ngjyrë dhe pa shije që mund të aplikohet në fruta dhe perime dhe të rrisë jetëgjatësinë e tyre.
Është bërë madje nga përbërësit e bimëve si lëkurat dhe farat që hidhen shpesh gjatë përpunimit. Pavarësisht gjithçkaje, Covid-19 na ka mësuar se atje ku ka kriza ka edhe mundësi. Zinxhirët e furnizimit me ushqim kanë ekzistuar për shumë vite, por ata tani po modernizohen dhe po ndryshojnë.(BBC, gazeta “Si”)
