Ish-kancelarja gjermane Angela Merkel tha në një rrëfim për BBC-në se marrëveshjet e gazit që ajo bëri me Rusinë kishin për qëllim të ndihmonin kompanitë gjermane dhe të ruanin paqen me Moskën. Ajo këmbëngul se lufta me Ukrainën do të kishte filluar më herët nëse ajo nuk do të kishte bllokuar hyrjen e Kievit në NATO në 2008-ën.
Angela Merkel udhëhoqi Gjermaninë për 16 vjet. Ajo ishte në detyrë gjatë krizës financiare, krizës së emigrantëve të vitit 2015 dhe gjatë një kohe të konsiderueshme gjatë pushtimit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2014. A ishte ajo shumë e butë me Moskën? Shumë e ngadalshme për të ndihmuar Kievin? Nëse ajo nuk do të kishte bllokuar anëtarësimin e Ukrainës në NATO në 2008, a do të kishte një luftë atje tani?
Duke folur për BBC, Merkel i ka bërë një mbrojtje të fuqishme kohës së saj në detyrë. Ajo thotë se beson se lufta në Ukrainë do të kishte filluar më shpejt dhe ka të ngjarë të ishte më e keqe, nëse Kievi do të kishte nisur rrugën drejt anëtarësimit në NATO në 2008.
“Ne do të kishim parë një konflikt ushtarak edhe më herët. Ishte plotësisht e qartë për mua se presidenti Putin nuk do të kishte qëndruar duarkryq dhe të shihte Ukrainën të bashkohej me NATO-n. Dhe në atë kohë, Ukraina si vend me siguri nuk do të ishte aq e përgatitur sa ishte në shkurt 2022” – tha ajo.
Presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky nuk është dakord me këtë. Ai e përshkruan vendimin e zonjës Merkel në NATO, të mbështetur nga presidenti i atëhershëm francez, Nicolas Sarkozy, si një “llogaritje të gabuar” të qartë që trimëroi Rusinë.
Në këtë intervistë të rrallë që kur u largua nga politika 3 vjet më parë, Merkel shpreh shqetësimin për kërcënimet e ripërtëritura të Vladimir Putin për përdorimin e armëve bërthamore. Dy liderët u njohën mirë me njëri-tjetrin gjatë dy dekadave.
“Ne duhet të bëjmë gjithçka që është e mundur për të parandaluar përdorimin e armëve bërthamore”, – thotë tani ish-kancelarja gjermane. “Fatmirësisht, edhe Kina foli për këtë pak kohë më parë. Ne nuk duhet të paralizohemi nga frika, por duhet të pranojmë gjithashtu se Rusia është më e madhja, ose së bashku me SHBA-në, një nga dy fuqitë më të mëdha bërthamore në botë. Potenciali është i frikshëm” – shton ajo.
Pavarësisht se gëzonte vlerësime të larta të popullaritetit gjatë pjesës më të madhe të kohës së saj në detyrë, Merkel e sheh tani veten duke u mbrojtur. Ajo sapo ka botuar kujtimet e saj në librin, “Liria”. Dhe koha kur vjen ky botim është interesante.
Ajo thotë se bëri gjithçka në fuqinë e saj për të siguruar mjete paqësore të bashkëpunimit me Rusinë. Në fakt, Putin filloi pushtimin e tij në shkallë të plotë të Ukrainës vetëm disa muaj pasi ajo u largua nga detyra. Kjo nxiti një rishqyrtim të plotë në Evropë të politikave energjetike, diplomacisë me Rusinë dhe gjithashtu politikave të migracionit që ishin bërë normë në kohën e zonjës Merkel.
Në krye të ekonomisë më të madhe të Evropës, ajo ishte, siç thotë ish-kryeministri italian Matteo Renzi, liderja de-fakto e Evropës apo “bosja e Bashkimit Evropian”.
“A ju kujtohet kur [ish-sekretari amerikan i shtetit] Henry Kissinger thoshte “cili është numri i telefonit të Evropës?”, – ka thënë ai duke u përgjigjur vetë: “Përgjigja ime ishte: qartë, numri i celularit të Angela Merkelit”. Ai shton se kur gjykohet trashëgimia e Merkelit – për Rusinë dhe të tjerat – është e rëndësishme të mbani mend normat e kohës. “Nuk mund të sulmohet Angela për marrëdhëniet me Rusinë”, thotë ai.
Nën zonjën Merkel, Gjermania dhe industritë e saj të mëdha të uritura për energji u bënë të varura nga Moska. Gjermania ndërtoi dy tubacione gazi të lidhura drejtpërdrejt me Rusinë. Presidenti Zelensky e përshkroi atë gaz të lirë si një mjet gjeopolitik të Kremlinit. Merkel i thotë tani BBC-së se ajo kishte dy motive me tubacionet: interesat e biznesit gjerman, por edhe ruajtjen e lidhjeve paqësore me Rusinë.
Anëtarët e BE-së dhe NATO-s në Evropën Lindore nuk ishin shumë dakord me këtë. Deputeti polak, Radoslaw Fogiel, thotë se paratë e gazit gjerman mbushën gjoksin e luftës së Rusisë duke u përdorur për të financuar pushtimin e Ukrainës.
Merkel këmbëngul se u përpoq të frenonte sulmet ruse ndaj Ukrainës duke përdorur diplomaci dhe negociata, të cilat – pranon ajo – përfundimisht dështuan. Dhe industria gjermane është goditur në mënyrë disproporcionale nga sanksionet ndaj energjisë ruse. Të detyruar të kërkojnë furnizues të tjerë, vendi tani po blen LNG të shtrenjtë. Bizneset thonë se janë të gjymtuar nga kostot.
Një epokë e re në marrëdhëniet e Evropës me Rusinë filloi “me keqardhje” pas pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës, thotë zonja Merkel. Të hënën, ministrat e mbrojtjes nga Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Polonia dhe Italia po takohen për të diskutuar përkeqësimin e situatës në vijat e frontit të Ukrainës.
Merkel, 70 vjeç, tani e gjen veten që duhet të mbrojë trashëgiminë e saj edhe në fusha të tjera. Kriza e imigracionit e vitit 2015, kur ajo hapi dyert e Gjermanisë për mbi 1 milion azilkërkues, ishte ndoshta momenti përcaktues i kohës së saj në detyrë. Nga disa urrehej, nga të tjerët u përshëndet. Presidenti amerikan Barack Obama e vlerësoi atë si një udhëheqëse të guximshme dhe morale.
Por kritikët e fajësuan atë se i dha jetë partisë së atëhershme pothuajse të tepërt të ekstremit të djathtë Alternativa për Gjermaninë (AfD). Tani ajo po zë vendin e dytë në sondazhet e opinionit publik gjerman, përpara zgjedhjeve të përgjithshme të parakohshme në fillim të vitit të ardhshëm. Thirrja kryesore e tubimit politik të AfD-së është “një mesazh i fortë anti-migrantëve”.
Angela Merkel pranon se AfD ka bërë përfitime të mëdha, por ajo nuk kërkon falje për vendimet e saj politike. Sa u përket sugjerimeve se politikat e saj të vitit 2015 ndihmuan në nxitjen e partive kundër imigracionit dhe të së djathtës ekstreme edhe gjetkë, duke përfshirë Holandën, Poloninë dhe Francën, pasi u përpoq të vendoste kuota emigrantësh nëpër vendet e BE-së, Merkel thotë se ajo nuk mund të bëhet përgjegjëse për gjithë Evropën.
Mënyra e vetme për të luftuar të djathtën ekstreme është ndalimi i migracionit të paligjshëm, thotë ajo. Ajo u bën thirrje liderëve të Evropës që të investojnë më shumë në vendet afrikane për të përmirësuar standardet e jetesës atje, kështu që më pak njerëz do të tundohen të largohen nga shtëpitë e tyre.
Por me ekonomitë e Evropës të ngadalta dhe votuesit të shqetësuar për koston e jetesës, qeveritë thonë se ka pak para për të kursyer. Angela Merkel dukej se e vendosi vendin e saj dhe interesat e saj ekonomike në vend të parë kur bëhej fjalë për blerjen e energjisë ruse ose gjatë krizës së eurozonës – kur vendet jugore të BE-së e fajësuan atë për shtrëngimin e tyre me masa shtrënguese për të shpëtuar bankat dhe bizneset gjermane.
Por edhe në Gjermani, ajo tani akuzohet se thjesht “menaxhimi” i krizave të njëpasnjëshme dhe dështimi për të bërë reforma të gjera, ndoshta të dhimbshme për të mbrojtur vendin e saj dhe BE-në. Gjermania tani etiketohet nga disa si “i sëmuri i Evropës”. Dikur një fuqi e eksportit në skenën botërore, ekonomia e saj qëndron pak mbi recesionin.
Votuesit ankohen se ajo nuk arriti të investojë në rrugë, hekurudha dhe dixhitalizim, në favor të mbajtjes së një buxheti të balancuar. Nën Angela Merkelin, Gjermania jo vetëm që u bë e varur nga Rusia për energjinë, por edhe nga Kina dhe SHBA për tregtinë. Këto vendime nuk i kanë qëndruar provës së kohës.
Donald Trump kërcënon se do të ndëshkojë tarifat për importet kur të kthehet në Shtëpinë e Bardhë në janar. Merkel ka disa mendime për liderët nervozë të Evropës të përballur me Trump 2.0. Mandati i tij i parë në detyrë u shënua nga zemërimi ndaj Evropës, veçanërisht Gjermanisë, për shpenzimet e ulëta të mbrojtjes dhe deficitet tregtare. Këto përplasje me Evropën nuk kanë ndryshuar.
Cilat janë këshillat e Merkelit për trajtimin e tij? Trump akuzoi vendet e tjera të NATO-s se nuk i përmbushin objektivat e tyre të mbrojtjes dhe kërcënoi me tarifa për eksportet e BE-së, veçanërisht makinat gjermane.
“Është vërtet e rëndësishme të dini se cilat janë prioritetet tuaja, t’i paraqisni ato qartë dhe të mos keni frikë, sepse Donald Trump mund të jetë shumë i hapur,” – thotë ajo. “Ai shprehet shumë qartë. Dhe nëse e bëni këtë, ka njëfarë respekti të ndërsjellë. Gjithsesi, kjo ishte përvoja ime.”
Por liderët e Evropës që përballen me SHBA-në, Kinën dhe Rusinë, janë të frikësuar – ndoshta më shumë se në kohën e Angela Merkelit. Ekonomitë janë të ngadalta, votuesit të pakënaqur, politika tradicionale nën presionin e ekstremit të djathtë dhe të ekstremit të majtë. Kina dhe Rusia janë më pozitive, Perëndimi është më i dobët në skenën botërore.
Luftërat po djegin Lindjen e Mesme dhe në Evropë, me Donald Trump që duket më pak i interesuar për të forcuar sigurinë evropiane. Ndoshta kjo është arsyeja pse Angela Merkel thotë se këto ditë, kur liderët botërorë që ajo njeh mirë e thërrasin për këshilla, ajo përgjigjet me kënaqësi. Por kur e pyet nëse i mungon gjithë ai pushtet dhe politika, përgjigjja e saj e shpejtë është: “Jo, aspak”. ©BBC, LAPSI.al
