Nga Jonathan Spyer
Siria gjithnjë e më shumë duket se po lëviz drejt ndarjes de facto të shoqëruar nga konflikti i vazhdueshëm i nivelit të ulët ushtarak dhe një politike funksionale, por të ngadaltë – një konflikt i ashtuquajtur i ngrirë. Ky mund të ketë qenë qëllimi i hershëm për Presidentin rus Vladimir Putin, i cili ka filluar dhe ka menaxhuar konflikte të tilla gjetkë, duke përfshirë Gjeorgjinë dhe Ukrainën.
Lojtarë të tjerë të rëndësishëm në Siri, përfshirë Izraelin, Shtetet e Bashkuara, Turqinë dhe rebelët e mbetur sunitë, gjithashtu mund të zbulojnë se do të ishin të kënaqur me këtë realitet të ri. Humbësit më të qartë, përkundrazi, do të ishin regjimi i Assadit dhe Irani.
Cilat janë shenjat se Siria po lëviz në drejtim të konfliktit të ngrirë? Konsideroni vizitën e fundit të presidentit sirian Bashar al-Assad në Rusi për t’u takuar me Putinin. Në konferencën për shtyp pas takimit, Putin u tha gazetarëve se “pas sukseseve të dukshme të ushtrisë siriane në luftën kundër terrorizmit dhe me aktivizimin e procesit politik, forcat e huaja me bazë në Siri do të fillojnë të tërhiqen nga vendi”. Kjo dukej se theksonte që presidenti rus nuk ishte i interesuar të ndihmonte rikthimin e regjimit të Assadit në tërësinë e Sirisë. Dhe me mungesën e mbështetjes ajrore ruse që ushtria siriane është mbështetur në operacione të mëdha luftarake (duke përfshirë rrethimin e Aleppo dhe shkatërrimin e Ghoutas Lindore të kontrolluar nga rebelët), një rikthim i tillë do të ishte i pamundur.
Disa kanë spekuluar se Putin po i referohej vetëm tërheqjes së forcave të huaja, në kundërshtim me regjimin. Në të kaluarën, Moska ka kërkuar të bëjë dallimin mes pranisë së vet në Siri (me ftesë të autoriteteve “legjitime” siriane) dhe praninë e paftuar të elementeve të tjerë të huaj. Me këtë rast, megjithatë, i dërguari rus i Sirisë, Aleksandër Lavrentiev, sqaroi se presidenti po i referohej “të gjitha forcave të huaja ushtarake të vendosura në Siri, duke përfshirë amerikanët, turqit, Hezbollahun dhe forcat iraniane”.
Deklarata ruse u pasua nga një reagim i zemëruar nga Teherani. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Iranit Bahram Qasemi u tha gazetarëve në Teheran se “askush nuk mund ta detyrojë Iranin të bëjë asgjë. … përderisa ekziston terrorizmi dhe qeveria siriane dëshiron, Irani do të ketë prezencë [në Siri]”. Deklaratat kundërshtuese me njëra tjetrën janë vetëm një tregues në mesin e shumë dallimeve midis Moskës dhe disa aleatëve të saj rreth të ardhmes së Sirisë. Kemi edhe pranimin e heshtur të Moskës ndaj veprimeve ajrore izraelite të kohëve të fundit në lidhje me objektivat iraniane në Siri dhe dhënien e lejes së qartë turqve për të krijuar një enklavë të madhe në Sirinë veriperëndimore. Ndërkohë, Assad ka hedhur poshtë një plan rus për hartimin e një kushtetute të re siriane që do të kufizonte fuqitë e tij.
Modeli i sjelljes së Moskës në vende të tjera sugjeron se është e kënaqur me mbajtjen e konflikteve të pazgjidhura, me kosto relativisht të ulët. Në Ukrainë, për shembull, konflikti në Donbass mbetet larg zgjidhjes. Por duke mbajtur pjesë të krahinave Donetsk dhe Luhansk, Rusia siguron që kjo mund të pengojë punët e brendshme të Ukrainës sipas dëshirës dhe se planet dhe strategjitë për të janë çështja më urgjente me të cilën ballafaqohet çdo qeveri e Ukrainës.
Në Siri, sigurisht, Rusia po mbështet qeverinë, në vend të një kryengritjeje të vet, si në Ukrainë. Por Moska tani po bën të qartë se interesat e saj nuk përputhen plotësisht me Assadin.
Kjo nuk ishte menjëherë e dukshme kur avionët rus u shfaqën së pari mbi qiellin e Sirisë më 30 shtator 2015. Ata u pritën me tituj triumfuese në median rajonale pro-Iran dhe pro-Hezbollah. Një artikull në gazetën libaneze Al-Akhbar në atë kohë nga redaktori i saj, Ibrahim al-Amin, paralajmëronte lindjen e aleancës “4 + 1”, e cila do të përfshinte Iranin, Irakun, Sirinë e Asadit, Hezbollahun dhe Rusinë. Sot realiteti sugjeron një tablo më komplekse.
Rusia duket se ka bërë pikërisht atë që dëshironte të bënte në Siri. Ndërhyrja e saj e mbajti regjimin e Assadit nga disfata e mundshme në vitin 2015. Fati i regjimit që prej asaj kohe është kthyer prapësht. Tani kontrollon rreth 60 për qind të territorit sirian. Enklavat e fundit të kontrollit të Shtetit Islamik në afërsi të Damaskut u zbrazën këtë javë. Asnjë rrezik i fitores rebele nuk mbetet.
Rusia ka vërtetuar efikasitetin e taktikave dhe sistemeve të armëve brutale të ajrit, si dhe aftësinë dhe përkushtimin relativ të ushtrisë së saj të rindërtuar. Ajo ka ruajtur integritetin e bazave të saj detare në Tartus dhe Latakia, dhe bazën ajrore Khmeimim. Ajo e ka bërë të qartë që Moska i rri përkrah aleatëve të saj. Dhe ka vrarë shumë xhihadistë të Kaukazit të Veriut të cilët ishin përfshirë në rebelim.
Por Putini duket se nuk ka shumë interes për punën që al-Amin, redaktori pro-Hezbollah, donte t’i ofronte: udhëheqësin e bllokut militant shiit të rajonit. Përkundrazi, Moska dëshiron të bëjë veten ndërmjetësin kryesor të ujdis në kontekstin sirian, ku të gjithë duhet t’i adresohen asaj për ndjekjen e qëllimeve të tyre. Por për këtë, sigurisht, Rusia duhet të jetë në gjendje t’i japë secilës palë një pjesë të asaj që dëshiron, në vend që të anojë dukshëm vetëm tek një anë.
Rusia, pra, dëshiron të ruajë dhe të rrisë ndarjen midis Turqisë dhe shteteve të tjera anëtare të NATO-s. Për këtë arsye, Moska duket se ka pranuar ngritjen e një enklave de facto turke-sunite islamike në Sirinë veriperëndimore, që shtrihet nga qyteti i Jarabulit në lindje dhe duke marrë pjesën më të madhe të krahinës Idlib. Turqia është aktualisht në fazat përfundimtare të ndërtimit të 12 posteve të vëzhgimit duke rrethuar Idlib. Zëvendëskryeministri turk Rexhep Akdag javën e kaluar përjashtoi çdo kthim të zonës Afrin të pushtuar kohët e fundit në regjimin e Assadit.
Turqit nuk mund të kishin kryer operacionet për të krijuar këtë enklavë pa miratimin e heshtur të rusëve, të cilët kontrollojnë qiellin mbi Sirinë veriperëndimore. Natyrisht, regjimi i konsideron veprimet turke si shkelje të sovranitetit të saj. Por pa muskujt rusë për të thërritur, shumë pak mund të bëjë.
Më larg në jug, veprimet ajrore izraelite në shkallë të gjerë kundër objekteve iraniane janë injoruar kryesisht nga Moska. Mbrojtja ajrore ruse nuk ka bërë asnjë përpjekje për të ndërhyrë. Putini bëri të qartë pas një vizite të fundit nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu në Moskë se Rusia nuk ka synime aktuale për t’i siguruar regjimit të Assadit sistemin e mbrojtjes ajrore S-300.
Irani ka shtyrë që regjimi të përpiqet të sulmojë enklavat rebele të mbetura në jugperëndim të Sirisë. Ardhja e njësive të mbështetura nga Irani në kufi, megjithatë, sjell me vete mundësinë e një reagimi të gjerë izraelit. Rusia nuk ka interes për një rezultat të tillë, që mund të zhysë Sirinë në një luftë të re dhe të kërcënojë fitimet që regjimi i Assadit ka bërë tashmë.
Në lindje, Rusia nuk e ka me ngut për të sfiduar rrethimin e Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj në 30 për qind të Sirisë që ata kontrollojnë në lindje të lumit Eufrat.
Sekretari i Shtetit i SHBA-së Mike Pompeo që sulmoi Iranin në fjalimin e tij këtë javë, tregon se nuk ka gjasa që ushtria amerikane të braktisë pozicionet e saj në Sirinë lindore në çdo kohë së shpejti. Kjo zonë vepron si një pengesë për një zonë të vazhdueshëm të dominimit iranian që shtrihet përmes Irakut dhe Libanit dhe kufijve me Izraelin dhe që aleatët kryesorë të Shteteve të Bashkuara përfshirë Izraelin dhe Arabinë Saudite qartë shpresojnë se Shtetet e Bashkuara do të mbajnë nën kontroll si një mjet për presion të vazhdueshëm mbi Teheranin. Kongresmenë të SHBA u takuan këtë javë me komandantët e Forcave Demokratike Siriane në qytetin e kontestuar Manbij, në perëndim të Eufratit, dhe u zotuan për mbështetjen e vazhdueshme të SHBA për forcën e dominuar nga kurdët.
Ku të çon e gjitha kjo? Rusia, duke arritur në masë të madhe qëllimet e saj në Siri, tani dëshiron të balancojë mbështetjen e saj për regjimin e Assadit me interesa të tjera: domethënë, minimi i vazhdueshëm i Perëndimit në vende të tjera të botës dhe ruajtja e marrëdhënieve të punës me fuqitë e tjera rajonale, duke përfshirë Turqinë dhe Izraelin. Ndërkohë, Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli janë përqendruar kryesisht në sfidën e përparimit rajonal iranian. Rezultati do të jetë një Siri e ndarë që shërben si arenë për lojën e axhendave jo-siriane – një situatë gjeopolitike që Rusia ka mjaft përvojë për të lundruar./Foreign Policy – Lexo.al/
