Prej kohësh kjo pandemi ka marrë vëmendjen e të gjithëve dhe do ta vazhdojë ta bëj për shumë kohë. Është një tragjedi që do të ketë ndikim të ndryshëm në pjesë të ndryshme të botës, bota e varfër do të vuaj më shumë se ajo e pasur.
Ne do ta shohim atë si një pikë kthese të mundshme, një pjesë, një shenjë se duhet të kishim kujdes më shumë dhe të përgatiteshim më mirë. Sidoqoftë, përparimi njerëzor po ngadalësohej para se të fillonte kjo pandemi, dhe bota jonë do të vazhdojë të ngadalësohet për disa kohë. Them ngadalësimin në pothuajse çdo mënyrë që ka rëndësi. Për shkak se ngadalësimi ishte vetë i ngadaltë, nuk e kishim vërejtur të vështirë. Në fakt, shumë njerëz menduan se ne ende po përshpejtonim.
Për gjeneratat e vjetra gjithçka kishte ndryshuar kaq shpejt, por në fakt ritmi i shpejtë mbaroi vite më parë. Nuk është normale që ne të kthehemi; normaliteti i rritjes ekonomike është një iluzion.
Një shekull më parë, ritmi i ndryshimit ishte më i shpejtë sesa kishte qenë ndonjëherë dhe do të bëhej përsëri më i shpejtë. Gjatë pandemisë globale të gripit sapnjoll në 1918-19, emetimet e karbonit ranë me 14%. Prodhimi industrial dhe konsumi u ngadalësuan në mënyrë dramatike. Por, vetëm një vit më vonë, kur shumica e të sëmurëve ishin shëruar, prodhimi dhe ndotja u rritën me 16% në vitin 1920. Në atë kohë ne ishim në rritje.
Në vitin 1918, gripi pati një efekt shumë më të madh në trendet botërore në industri, prodhim dhe konsum sesa lufta e parë botërore – e cila ishte një luftë pothuajse tërësisht e mbyllur në Evropë. Një shekull më parë që pandemia e gripit në të gjithë botën vrau dhjetëra miliona njerëz, askush nuk e di me siguri se sa. Megjithatë, sot kur shohim prapa trendet demografike dhe ekonomike, ajo pandemi e fundit e madhe shfaqet si një rrjedhë e vogël me disa pasoja afatgjata.
Gjatë dy shekujve të fundit, numri i njerëzve të gjallë në botë është dyfishuar përsëri; nga 1 miliard pak para vitit 1820, në 2 miliardë deri në vitin 1926 dhe 4 në 1974; do të jetë 8 miliardë në vitin 2023. Por rrënjësisht rritja po ngadalësohet. Ndërsa shkruaj, numri ynë po rritet me 80 milion njerëz në vit. Vitin tjetër do të jetë me 79 milion, një vit pas 78 milion. Ne jemi akoma në rritje në numër si specie, por ajo rritje është ngadalësuar për më shumë se gjysmë shekulli tashmë.
Ne akoma nuk e dimë se çfarë efekti do të ketë pandemia e tanishme në demografinë në të gjithë botën. Por në të vërtetë ka pak më shumë të ngjarë të rrisë popullsinë e ardhshme sesa t’i zvogëlojë ato. Nëse veprimet e qeverive, ose të paktën shumica e qeverive, i bëjnë njerëzit të ndjehen më të pasigurt, ekonomikisht dhe social, atëherë të rinjtë mund të kenë në të ardhmen e afërt më shumë fëmijë sesa do të kishin; dhe pandemia në këtë mënyrë do të rrisë popullsinë totale në të ardhmen.
Rënia dramatike e përqendrimeve të dioksidit të azotit mbi Kinën midis 1 Janarit dhe 25 Shkurtit lidhet me karantinën e koronavirusit, Vitin e Ri Kinez dhe një ngadalësim të përgjithshëm ekonomik.
Ka rëndësi sigurie. Në kohë normale, kjo pikë duhet të mundohet sepse shumë lexues të gazetave në vendet e pasura nuk e kuptojnë se sa e pasigurt është rrjeta e sigurisë për shumicën e njerëzve në botë. Por sot ata po ndihen sikur shumica e njerëzve në vendet e varfëra ndjehen më së shumti ditë. Pasiguria e tillë luajti një rol në përshpejtimin e madh të popullatës njerëzore që filloi më shumë se dy shekuj më parë.
Në 1859 Charles Darëin shkroi për “rastet e shumta të regjistruara të rritjes befasuese të shpejtë të kafshëve të ndryshme në një gjendje të natyrës, kur rrethanat kanë qenë të favorshme për ta gjatë dy ose tre sezoneve pasuese”. Darvini përdori shembuj që variojnë nga fidanët minuskul deri tek elefantët gjigantë; ai diskutoi rastet shumë të rralla në natyrë kur rritja eksponenciale e popullsisë ndodhi në një specie. Darvini nuk kishte asnjë mënyrë ta njohë atë, por ai po shkruante ashtu si speciet e tij do të kishin sezonet e tij të favorshme.
Fjala “ngadalësim” u përdor për herë të parë në vitet 1890, me kuptimin e saj të shkonte përpara më ngadalë. Sistemet tona të besimit aktual – ekonomik, politik dhe sociologjik – janë ndërtuar të gjitha mbi supozimet e ndryshimit të shpejtë teknologjik në të ardhmen dhe rritjen e përhershme. Megjithatë, që nga vitet ’30, ndryshimi teknologjik është ngadalësuar; shkalla e rritjes ekonomike është ngadalësuar çdo dekadë pas viteve 1950; në mënyrë të ngjashme, rritja e popullsisë është ngadalësuar që para viteve 1970; dhe që të paktën vitet 1990 kemi filluar të sillemi më shumë si prindërit tanë përsëri. Deri në vitet 2010 ne (të paktën në botën e pasur) nuk po e shihnim me çdo gjeneratë më të mirë se një më parë.
Ngadalësimi i përgjithshëm përmes të cilit po jetojmë është i dobishëm. Njohja e kësaj kërkon që ne të zhvendosim pikëpamjen tonë themelore të ndryshimit, inovacionit dhe zbulimit si përfitime të paplasura. Ne duhet të ndalojmë së prituri revolucione të pandërprera teknologjike. Ne duhet të shqetësohemi se çfarë gabimesh do të bëjmë nëse supozojmë se ngadalësimi nuk ka të ngjarë dhe ndryshime të reja të mëdha ndodhen vetëm rreth qoshes.
Ka ardhur koha të mendojmë siç duhet atë që do të ndodhë nëse gjërat do të qëndrojnë njësoj siç janë tani, ndërsa shkalla e ndryshimit thjesht ngadalësohet.
Një epokë po mbaron – dhe kjo ishte e qartë vite para se të mbërrinte pandemia. Përshpejtimi i madh që ka ndodhur në gjeneratat e fundit krijoi kulturën në të cilën ende jetojmë. Ajo krijoi pritshmërinë tonë aktuale për një lloj përparimi të veçantë.
Me “ne” dua të them shumica e njerëzve të moshuar që jetojnë tani në Tokë, ata që në pjesën më të madhe kanë parë përmirësimin e shëndetit, strehimit dhe vendeve të punës, ata që kishin parë varfërinë absolute dhe relative, zvogëlohen, por që tani kanë një sens se gjenerata e fëmijëve të tyre nuk do të jetë më e mirë se sa vetë ata, ata që po ndiejnë një ndjenjë të lëshimit për shkak të ngadalësimit.
Alternativa për ngadalësimin është e paimagjinueshme, e keqe. Nëse nuk ngadalësojmë, nuk ka shpëtim nga katastrofa shumë më keq se një pandemi. Ne do të shkatërronnim planetin ku jetojmë. Ngadalësimi do të thotë që ne nuk duhet të kemi frikë nga skenari i makthit të urisë në mbarë botën, përshkruar në fund të librit të Paul dhe Anne Ehrlich të vitit 1968 “Bombë Popullsie”, në të cilin ata përfunduan në Indi se njerëzit e saj duhet të vdesin urie: “Nën sistemin e trageteve India nuk duhet të marrë më ushqim. ” Ky lloj përfundimi brutal ishte i përhapur në të kaluarën e afërt. Imazhet e nxitimit jashtë kontrollit u bënë të zakonshme. Kjo ishte vetëm gjysmë shekulli më parë, në kulmin e nxitimit të popullatës njerëzore.
Edhe pse tani mund të mos jetë koha për ta theksuar atë, frekuenca dhe ashpërsia e katastrofës po bien. Uria e madhe kineze e viteve 1958–61 ishte më e keqe në efektin e saj sesa ndonjë nga uria e hershme e tmerrshme indiane, ose uria e Afrikës Lindore të viteve 1980. Por pandemia e gripit prej 40 vjetësh para asaj urie kishte qenë më keq akoma për sa i përket miliona vdekjeve.
Sot pothuajse gjithçka po rritet me një ritëm të ngadaltë. Para pandemisë së vitit 2020, katër përjashtimet e mëdha ishin: të diplomuarit e universitetit të regjistruar në të gjithë botën, konsumi i mallrave, ndotja e karbonit dhe fluturimet ajrore. Të gjithë ata janë ngadalësuar ngadalë për shkak të pandemisë. Para janarit të këtij viti ata të gjithë dukej se po rriteshin në mënyrë eksponenciale dhe të pakontrollueshme. Sot është madje e mundur që temperatura në të gjithë botën nuk do të rritet në vitin 2020 në mënyrën si u ngrit në vitin 2019, si një reagim ndaj uljes së ndotjes.
Jashtë periudhave të shkurtra të kohës së luftës dhe të pandemisë, normat globale të rritjes së popullsisë kanë tejkaluar 1% çdo vit që nga viti 1901. Megjithatë, sipas vlerësimeve të fundit të KB të publikuara në qershor 2019, ata tani do të bien pothuajse me siguri nën atë nivel deri në vitin 2023, pastaj do pësojnë një rënie në nivelin nën 0.9% të rritjes vjetore rreth vitit 2027. Gjithçka po ngadalësohej tashmë, gjithçka do të ngadalësohet kur të përfundojë kriza aktuale. Por përplasja e frenave në trenin ku po udhëtonim, mund të paktën të na zgjojë nga marrëzia./ Opinion nga Danny Dorling, Theguardian/ (Përgatiti: Lisana Subashi)
