Rimëkëmbja ekonomike e Amerikës nuk duket më e fortë. Pritet një dimër i vështirë, shkruan The Economist
Në verë dhe në vjeshtë, ekonomia e Amerikës lulëzoi sërish. Pasi arriti kulmin në gati 15% të forcës së punës, papunësia ra ndjeshëm, ndërsa në tremujorin e tretë, PBB-ja u rimëkëmb nga rënia e shkaktuar nga masat bllokuese. Rimëkëmbja e ekonomisë më të madhe në botë dukej çuditërisht e papërshkueshme nga një valë e dytë dhe më pas e tretë e infeksioneve të koronavirusit, edhe kur aktiviteti ekonomik, në pjesë të tjera të botës, u godit rëndë.
Megjithatë, ka shqetësime se lajmi çuditërisht i mirë ekonomik do të mbarojë, të paktën derisa një vaksinë të bëhet e disponueshme. Në dëshminë e tij për Kongresin më 1 dhjetor, Jerome Powell, kryetari i Rezervës Federale, tha se rimëkëmbja po ngadalësohej dhe vendimi i marrë të njëjtën ditë nga një grup dypartiak i senatorëve për të miratuar një propozim për një paketë stimuluese, pasqyron të njëjtën frikë.
Raporti i vendeve të punës për nëntorin, i cili do të lëshohej menjëherë pasi The Economist doli në shtyp, ndoshta do të jetë një raport i dobët në krahasim me standardet e fundit – dhe çfarëdo që të tregojë, është një lajm i vjetër, pasi sondazhet për raportin ishin marrë disa javë më parë. Shifrat më të azhurnuara tregojnë se rimëkëmbja e ka humbur vrullin. Ky është një lajm i keq për miliona të papunë, si dhe për numrin në rritje të amerikanëve që jetojnë në varfëri.
Statistikat zyrtare zakonisht nxirren me vonesa të gjata. Kështu që gjatë pandemisë, ekonomistët janë mbështetur në të dhënat “me frekuencë të lartë”, të prodhuara kryesisht nga sektori privat dhe të gjeneruara nga transaksionet e konsumatorëve dhe firmave, për të matur ekonominë në kohë reale.
Bankat e Wall Street tani u ofrojnë rregullisht klientëve azhurnime për gjithçka, nga konsumi javor i energjisë elektrike, deri te rezervimet ditore të hoteleve. Të dhënat me frekuencë të lartë nuk paraqiten në mënyrë zyrtare. Por ato janë të dobishme për gjetjen e kthesave. Ato identifikuan fillimin e rënies në mars shumë më përpara se statistikat zyrtare.
Pika e kthesës
Amerika është në një tjetër pikë kthese. STR, një ofrues të dhënash, zbuloi se në javën që përfundon më 21 nëntor, hotelet po funksiononin me 40% të kapacitetit, nga 50% disa javë më parë. Numri i darkave në restorante ka rënë ndjeshëm javët e fundit, siç tregojnë të dhënat nga OpenTable, një platformë rezervimesh, dhe rënien më të pjerrët e kanë përjetuar shtetet e goditura më shumë nga virusi. Rritja e numrit të pasagjerëve ajrorë gjithashtu duket se ka ndalur.
Masa të tjera në kohë reale shtrihen më gjerë në aktivitetin ekonomik. Numri i firmave të vogla që janë mbyllur përkohësisht, po rritet. Shpenzimet e konsumatorëve në javën që përfundon me 22 nëntor, u ulën me 5% krahasuar me javën e mëparshme, sipas Cardify, një ofrues të dhënash. Duke përdorur të dhënat e lëvizshmërisë nga Google, The Economist ka ndërtuar një indeks të aktivitetit ekonomik që mat vizitat në vendet e punës, qendrat e transportit dhe vendet e shitjes me pakicë dhe të rekreacionit.
Pas rritjes së vazhdueshme gjatë vjeshtës, indeksi ka rënë sërish – megjithëse Amerika ende duket se po përparon më mirë se Europa, ku indeksi i aktivitetit ekonomik është zhytur ndërsa qeveritë kanë vendosur një raund tjetër masash bllokuese. Banka JPMorgan Chase, publikon një vlerësim të rritjes mujore të PBB-së amerikane nga një sërë të dhënash në kohë reale. Një raport i publikuar më 2 dhjetor, tregon se prodhimi ndali rritjen në nëntor.
Ngadalësimi mund të shpjegohet nga tre faktorë. Në njëfarë mase, ai ishte i pashmangshëm. Lehtësimi i masave bllokuese lejoi që me miliona njerëz të ktheheshin në punë dhe të fillonin të shpenzonin përsëri. Por pas kësaj, nuk pati asnjë zbutje të krahasueshme të kufizimeve të koronavirusit. Kështu që nuk ishte kurrë një pritshmëri realiste që Amerika të përsëriste rritjen e PBB-së tremujore me 7.4%, që u vu re në korrik deri në shtator.
Politika fiskale është faktori i dytë. Një tjetër arsye pse ekonomia u rimëkëmb kaq shpejt në verë, ishte bujaria e madhe e paketave stimuluese të miratuara nga Kongresi në pranverë, me vlerë rreth $ 3 trn (ose 14% e PBB-së). Megjithatë, Kongresi deri tani nuk ka arritur të pajtohet në lidhje me një tjetër paketë, edhe pse parashikuesit më pesimistë llogarisin se është e nevojshme një paketë tjetër me vlerë mbi 500 miliardë dollarë për të ndihmuar ekonominë të kthehet në njëfarë normaliteti.
Një program i krijuar nga presidenti Donald Trump për të rritur pagesat e sigurimit të papunësisë (UI) me 300 dollarë në javë, që kishte rritur të ardhurat totale të familjeve me 1.5%, e uli vlerën në tetor. Shtetet dhe qeveritë lokale, duke u përballur me një krizë të rëndë buxhetore, pezulluan mbi 1 milion vende pune në gjashtë muajt e parë të pandemisë, më shumë sesa humbën gjatë krizës financiare të viteve 2007-‘09.
Arsyeja e tretë dhe më e rëndësishme për ngadalësimin, është vetë virusi. Deri kohët e fundit, shumë amerikanë, veçanërisht ata në zonat me prirje republikane, vazhdonin punën si normalisht. Për shembull, në South Dakota, në shtator dhe tetor, numri i vizitorëve në vendet e shitjes me pakicë dhe rekreacion, ishte 1.5% më i lartë se zakonisht në atë kohë të vitit, edhe teksa infeksionet e koronavirusit u rritën.
Analiza nga The Economist, duke u mbështetur në të dhënat nga Google dhe studimet e Mark Muro-s dhe kolegëve të tij në Institutin Brookings, zbuloi se në verë dhe në vjeshtë, njerëzit në zonat pro-Trump, kishin dy herë më pak të ngjarë të shmangnin vendet publike, në krahasim me personat që jetonin në zonat që kishin votuar për Joe Biden (shih grafikun 1).
Por tani, edhe njerëzit në zonat pro-republikane, duket se po shqetësohen nga gjendja e krijuar. Në javën para Ditës së Falënderimeve, në South Dakota, argëtimi dhe shitja me pakicë ishin 8% më të ulëta se normalisht. Rritja e vazhdueshme e rasteve të koronavirusit mund të jetë një shkak, por edhe më domethënëse është rritja e nivelit të vdekshmërisë.
Kërkimet nga Austan Goolsbee dhe Chad Syverson, nga Universiteti i Çikagos, zbuluan se vdekjet lokale nga koronavirusi kanë ndikim të madh në një ekonomi lokale, sepse krijojnë ndërgjegjësim mbi seriozitetin e situatës. Vdekjet janë shumë më të pakta se rastet dhe pjesa e qarqeve amerikane me të paktën një vdekje nga koronavirusi po rritet (shih grafikun 2). Sondazhet tregojnë se gjithnjë e më shumë njerëz po shqetësohen nga frika e infektimit.
Pritshmëritë e vaksinës
Ekonomia do të rritet sërish sapo të jetë në dispozicion një vaksinë. Afërsisht 40% e vendit pritet të vaksinohet deri në mars, parashikon një studim i fundit nga Banka Goldman Sachs, duke e bërë Amerikën vendin e dytë pas Britanisë për nga shpejtësia e vaksinimit. Dhe përmirësimi i nxitur nga vaksinat mund të jetë më i madh nga sa pritet. Deri tani, pandemia ka lënë çuditërisht vetëm pak plagë në ekonominë amerikane. Falimentimet e bizneseve dhe numri i njerëzve në papunësi afatgjatë, mbetet më i ulët se gjatë krizës financiare të viteve 2007-‘09.
Por deri atëherë, ekonomia do të vazhdojë të përjetojë vështirësi. Dy dispozita të tjera në lidhje me UI, njëra që zgjeron të drejtën për të përfshirë të vetëpunësuarit dhe punëtorët e sektorit gig, dhe e dyta e cila siguron javë shtesë përfitimesh, pritet të skadojnë në fund të vitit. Një numër i programeve të huazimit emergjent ka të ngjarë të përfundojnë në atë kohë. Dhe pandemia mbetet jashtë kontrollit. Amerika, dhe veçanërisht njerëzit e saj më të varfër, përballen me një dimër të vështirë.
