Ndërsa Covid-19 u përhap në të gjithë globin pranverën e kaluar, investitorët u turrën drejt metaleve të çmuar si një strehë e sigurt financiare. Ari u rrit në mbi 2,000 dollarë në fillim të gushtit, më shumë se 30 përqind nga fillimi i vitit.
Argjendi u rrit më shumë se 50 përqind gjatë të njëjtës periudhë, duke reflektuar korrelacionin e përbashkët midis metaleve të çmuar gjatë kohërave të pasigurisë financiare ose paqëndrueshmërisë. Sigurimi i mbrojtjes financiare nuk është roli i vetëm që luajnë metalet e çmuar në luftën kundër Covid-19. Metalet gjithashtu kanë aplikime të gjera në fushën mjekësore, përtej përdorimeve dentare, shumica e njerëzve shoqërohen me to.
Luftimi i Covid-19: Ari, argjendi dhe platini
Studiuesit kanë zhvilluar barna dhe teste që përdorin argjendin për të zbuluar dhe mbrojtur nga virusi. Analizat serologjike, një lloj i testit të gjakut, përdorin nanopjesëza argjendi dhe ari për të përcaktuar shpejt nëse ekzistojnë antigjene në qarkullimin e gjakut të një pacienti. Këto janë kritike për të përcaktuar nëse personi është infektues dhe për të siguruar që plazma e dhuruar që përdoret për të trajtuar pacientë të sëmurë është e sigurt.
Figura 1. Testet e serologjisë Covid-19 (teste të antitrupave)
Përtej përdorimit diagnostifikues dhe terapeutik të argjendit në luftën kundër Сovid-19, ekzistojnë gjithashtu sasi argjendi në pëlhurën e disa maskave. Ndërsa nuk është anti-viral, argjendi mbron nga bakteret e tjera dhe eliminon aromat, gjë që ndihmon kur vishni maska për periudha të gjata kohore.
Argjendi është përdorur me mijëra vjet për të parandaluar infeksionet bakteriale dhe ishte agjenti më i rëndësishëm antibakterial në përdorim para futjes së antibiotikëve.
Lufta kundër Сovid-19 nxjerr në pah një trend: kërkesa në rritje për metale të çmuar në kujdesin shëndetësor. Kjo ka rëndësi të veçantë tani, por edhe në të ardhmen e afërt ndërsa popullsia vazhdon të plaket. Shpenzimet kombëtare të shëndetit në SH.B.A. pritet të rriten në 19.4 përqind të produktit të brendshëm bruto (PBB) deri në vitin 2027, ose gjashtë trilion dollarë në vit, që përfaqëson një ndryshim të brezave në shpenzime. Metalet e çmuar, për shkak të atributeve të tyre unike fizike, pritet të luajnë një rol në këtë ndërrim.
Lufta kundër kancerit: Ari dhe platini
Trajtimet për kancere të caktuar përdorin ar dhe platin. Ky rol ka potencial të rritet, përshpejtuar nga përparimet e fundit.
Meqenëse vetitë e tij natyrore ngadalësojnë qelizat – si ato të shëndetshme dhe ato kancerogjene – nga ndarja, platin (Pt) është përdorur prej kohësh në trajtimet e kimioterapisë, përfshirë këtu edhe ilaçet e njohura si cisplatinë dhe karboplatinë. Një dobësi e këtyre barnave me bazë platin është jo-specifikimi i tyre, i cili krijon disa nga efektet anësore të pafavorshme në kimioterapi, si humbja e flokëve.
Figura 2. Strukturat kimike të cisplatinës dhe transplatinës
Nanopjesëzat e arit janë bërë fokusi i një lloji të ri të trajtimit më të synuar. Studiuesit po testojnë terapi që përdorin nanoshellëza silicë ari për të synuar qelizat kancerogjene, duke parandaluar përhapjen e zonave të sëmura. Ngjashëm me trajtimet e platinës, në thelb mbyt qelizat e sëmura, por nanopjesëzat e arit janë më efektive në sulmimin e qelizave të padëshiruara. Ky trajtim ka treguar sukses të veçantë në kancerin e prostatës, një sëmundje që prek rreth 11 përqind të burrave.
Përdorime shtesë terapeutike
Nanopjesëzat e arit (sfera të vogla të bëra prej atomeve të arit me një diametër prej vetëm disa miliardat e një metri) kanë treguar gjithashtu potencial në testimin dhe trajtimin e HIV / AIDS. Në një studim, studiuesit ishin në gjendje të zbulonin virusin HIV, edhe në situata kur virusi kishte pak zhvillim. Kjo sjell shpresë për zbulimin e hershëm. Në një studim të hershëm të majmunëve me një virus të ngjashëm me HIV, nanopjesëzat e arit ulën numrin e qelizave të infektuara. Megjithëse ky hulumtim është në fillimet e tij, ai ofron një potencial premtues.
Ari ka veti anti-inflamatore që ndihmojnë në uljen e inflamacionit dhe dhimbjes së kyçeve, dhe përgatitjet nga ari ishin ndër trajtimet origjinale për artritin reumatoid (RA). Ari përdoret gjithashtu në teste të shpejta kundër malaries, duke i lejuar mjekët të testojnë sëmundjen brenda 20 minutash. Kjo ka vlerë, veçanërisht për vendet ku atje u mungon hyrja në laboratorë.
Platini dhe paladiumi kanë veti të ngjashme biologjike. Ndërsa platini zakonisht zgjidhet për shumë përdorime, paladiumi mund të qëndrojë në vend të platinës për qëllime biologjike.
Meqenëse metalet e çmuara janë inerte, ato reagojnë me kimikate të tjera në disa mjedise që ndodhin natyrshëm. Ato janë gjithashtu përçues elektriciteti, duke hapur aplikime ku trupi ose organet stimulohen drejtpërdrejt. Dhe ata janë të fortë, kështu që nuk prishen lehtë. Kjo ka inkurajuar përdorimin e gjerë të platinës në kateter. Katetret e elektrofiziologjisë, për shembull, përdorin elektroda për të matur aktivitetin e muskujve kardiakë. Elektrodat platin e bëjnë të mundur pajisjen.
Figura 3. Nanopjesëzat e arit mbështesin zhvillimin e barnave dhe sistemet e shpërndarjes së barnave
Një vend në teknologjinë mjekësore
Bakteriet nuk përhapen në një sipërfaqe argjendi, për shkak të vetive të tij antibakteriale. Kjo e bën atë një përbërës ideal të shumë prej pajisjeve dhe mjeteve që sheh në një spital. Në fakt, argjendi është shumë më i dobishëm në pajisjet mjekësore sesa në ilaçe për shkak të toksicitetit të tij – shumë argjend në trup mund të shkaktojë Argyria, një nuancë blu ose gri në lëkurë. Por në fushën e teknologjisë mjekësore, ai ka një vend për shkak të kësaj vetie mbrojtëse ndaj mikrobeve. Staphylococcus aureus, një bakter i rrezikshëm dhe shumë infektiv, përhapet shpejt në spitale. Për të kufizuar përhapjen, spitalet shpesh përdorin pajisje të veshura me argjend, nga mjetet kirurgjikale te stetoskopët, madje edhe mobiljet. Argjendi shpesh përfshihet në tubat e frymëmarrjes dhe kateterëve për mbrojtje nga infeksionet.
Platini përdoret gjerësisht edhe në pajisjet mjekësore, përfshirë stentet dhe stimuluesit e ritmit, përveç kateterëve. Platini zvogëlon gjasat që trupi të refuzojë pajisjet. Ai shfaqet gjithashtu në rrezet X, duke lejuar punonjësit e kujdesit shëndetësor të ndjekin progresin e operacionit.
Platini luan një rol kritik në pajisjet neuromoduluese, të cilat ndihmojnë në trajtimin e kushteve neurologjike të pacientëve me Parkinson duke dërguar sinjale elektrike në sistemin nervor qendror. Në këta “stimulues kardiakë”, ka platin në elektroda dhe brenda disa prej përbërësve të pajisjes.
Figura 4. Platini (Pt) është një përbërës kritik në defibrilator kardioverter të implantueshëm. Burimi: Johnson Matthey
Vlera më e gjerë e metaleve të çmuar
Sektori i kujdesit shëndetësor përfaqëson afërsisht 3-5 përqind të tregut të përgjithshëm të metaleve të çmuar. Sidoqoftë, ndërsa shoqëria jonë plaket dhe nevoja për aplikime të kujdesit shëndetësor rritet, përdorimi dhe kërkesa për metale të çmuar në mjekësi do të vazhdojë të zgjerohet. Ky kontribut shpesh i neglizhuar i metaleve të çmuar në luftimin e sëmundjeve flet për vlerën më të gjerë të këtyre metaleve dhe rolet e tyre kritike të shumëllojshme./ Oilprice.com – Në shqip nga Tetova News (tetovanews.info)
