Çfarëdo potencialesh që ka pasur udhëheqja e Vladimir Putinit për Rusinë, kjo tashmë ka shteruar. Dhe meqenëse nuk ka asnjë mekanizëm për ndërrim pushteti paqësor në Kremlin, ajo që ka mbetur është një momenti i zymtë dhe kalbje e vazhdueshme.
Nga Adam Michnik dhe Irena Grudzinska Gross
Irena Grudzińska Gross: Ishte e pazakontë që presidenti amerikan Joe Biden të mbante një konferencë për shtyp për vrasjen e liderit të ISIS-it, i cili nuk kishte aq rëndësi sa paraardhësi i tij, aq më pak sa Osama bin Ladenit. A ishte kjo një përgjigje e nënkuptuar ndaj perceptimit të presidentit rus Vladimir Putin se Shtetet e Bashkuara, të përulura jashtë dhe të ndara brenda vendit, janë një fuqi e dobësuar?
Adam Michnik: Putini sigurisht është i bindur se Perëndimi sot është më i dobët se kurrë. Por sjellja e tij vjen edhe nga paranoja e tij antiamerikane. Putin mendon se çdo gjë që bëjnë amerikanët është e drejtuar kundër Rusisë. Nuk e di nëse ajo që po ndodh në Siri është e lidhur me atë që po ndodh në Donetsk, por në mendjen e Putinit një marrëdhënie e tillë ekziston patjetër. Kjo është tipike për një lloj lideri politik. Edhe ne në Poloni kemi një person të tillë. Sa herë që Jaroslaw Kaczynski (kreu i partisë në pushtet Ligj dhe Drejtësi (PiS)) pengohet, ai fajëson një komplot midis forcave armiqësore. Dhe forcat armiqësore janë kush nuk e duartroket atë fort.
Unë besoj se Biden është një politikan pa iluzione për Rusinë e Putinit. Ai dëshiron të jetë realist dhe nuk dëshiron luftë, por refuzon politikën e zbutjes dhe tërheqjes. Kështu i kuptoj unë deklaratat e amerikanëve që kur Rusia filloi të grumbullonte trupa në kufirin e Ukrainës, dhe ato janë të arsyeshme. Sigurisht, kjo supozon se forcat e brendshme armiqësore ndaj demokratëve dhe Biden-it – në të vërtetë, ndaj bazave të vetë demokracisë amerikane – nuk do të mbizotërojnë në SHBA. Në këtë rast, kjo qasje mund të rezultojë e paefektshme.
IGG: Çfarë mendoni për qëndrimin e ukrainasve? Disa ditë më parë, dëgjova një bisedë me Timothy Snyder, i cili kritikoi presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, por jo qëndrimin e qeverisë ukrainase.
AM: Zelensky erdhi në politikë nga jashtë. Ai u sponsorizua nga Ihor Kolomoisky, një oligark ukrainas, i cili megjithatë kontribuoi shumë për vendin e tij në konfliktin e parë me Rusinë në 2014. Kolomoisky financoi dhe armatosi njësitë ushtarake vullnetare që rezultuan vendimtare për ndalimin e ofensivës nga separatistët e Donbasit dhe ushtarët rusë. Unë kurrë nuk e kam takuar Zelenskin dhe ai është një enigmë për mua. Nuk mund ta kuptoj sjelljen e tij apo të krijoj një opinion të qartë për politikën e tij. Por përballë një kërcënimi që duhet të përballet me unitet, Zelensky shumë shpesh ndjek interesat e mjedisit të tij politik ose të personit të tij. Gjithashtu më duket joprofesionale të deklaroj se nuk ka rrezik ushtarak, ndërkohë që i kërkojmë Perëndimit armë. Edhe këtë e kam të vështirë ta kuptoj.
IGG: A nuk mendoni se ai po sinjalizon se dëshiron të jetë apo është në negociata me Rusinë?
AM: Hamendësimi im është se ai dëshiron të flasë me Putinin ballë për ballë. Por le të mos e humbasim thelbin: personi përgjegjës për situatën me Ukrainën sot është Putin. Dhe asnjë kritikë ndaj Zelenskit nuk mund ta ndryshojë faktin se Putin është agresori dhe Ukraina është objekt i agresionit të tij. Kjo është thelbësore dhe çështja që ka rëndësi tani është se çfarë synon të bëjë Putini.
IGG: Cilat janë saktësisht objektivat e tij?
AM: Ai synonte diçka kur filloi të grumbullonte trupa, por u përball me diçka tjetër. Ndoshta ai llogariti se Perëndimi dhe Biden ishin në telashe, kështu që tani ishte koha për të vepruar. Një përgjigje e vendosur nga Perëndimi – ose të paktën shfaqja e njërës – është një surprizë për të. Nuk ka rëndësi nëse ai beson te sanksionet jashtëzakonisht të rënda që Perëndimi ka kërcënuar të vendosë nëse ai pushton Ukrainën; ai i ka dëgjuar ato të shqiptuara. Ai nuk dëshiron një konfrontim total ushtarak, por njerëzit e mençur, jo vetëm në Ukrainë, na kujtojnë se askush nuk e donte as Luftën e Parë Botërore.
IGG: A mendoni se ekziston një rrezik për një përfundim të tillë?
AM: Nuk besoj se Putini do të sulmojë hapur. Unë mendoj se ai do të zbatojë taktika të rrënjosura thellë ruse/sovjetike. Kjo do të thotë se di do të përmbahet ndërkohë që opinioni publik në Perëndim mbetet i mobilizuar dhe duke pritur derisa e gjithë bota të marrë frymë i lehtësuar që konflikti është shmangur. E mbani mend? Kështu ndodhi në vitin 1968 në Çekosllovaki. Pushtimi sovjetik në gusht erdhi tre javë pas takimit të liderëve në Cierna nad Tisou, ku lideri çekosllovak Alexander Dubcek dhe Sekretari i Përgjithshëm Sovjetik Leonid Brezhnev u hodh në krahët e njëri-tjetrit. Dukej sikur kriza ishte larguar.
IGG: Kriza e sotme sugjeron një ndryshim rrënjësor në status quo-në gjeopolitike, veçanërisht në Evropë. Cfarë ka ndodhur? Ka ndryshuar vërtet kaq shumë Europa?
AM: Evropa nuk ka ndryshuar aq shumë. Struktura mbështetëse është goditur nga Putin dhe dëmi nga goditjet e tij është qartë i dukshëm. Natyrisht, forcat antidemokratike po konsolidohen dhe Bashkimi Evropian ka humbur një pjesë të joshjes së tij. Në Itali, Lega e Matteo Salvini-t dhe Vëllezërit e Italisë po udhëheqin akuzën populiste. Në Spanjë është Vox. Jam i shokuar që atyure u është bashkuar edhe gazetari i njohur spanjoll Hermann Tertsch, një miku im i mirë.
Dhe pastaj kemi kryeministrin hungarez Viktor Orban, një model autoritar për Kaczynskin. Orban ka një ide tjetër për Evropën, idenë që Marine Le Pen ka në Francë. Nga një konferencë e fundit e Euroskeptikëve në Spanjë, Orban fluturoi drejtpërdrejt në Moskë për të pirë shampanjë me Putinin. Edhe ky është një ndryshim befasues: nuk mund ta imagjinoja kurrë që Orbani që njihja tre dekada më parë do të bëhej një i djathtë pro Putinit. Por ne e dimë se tradhti të tilla nuk janë të padëgjuara në historinë evropiane. Jacques Doriot, numri dy në Partinë Komuniste Franceze, për shembull, e gjeti veten më vonë aleat me Pierre Laval, kryeministrin e Vichy, i cili u ekzekutua për bashkëpunimin e tij me nazistët. Pra, në këtë kuptim, Evropa nuk ka ndryshuar fare.
IGG: Cili është këndvështrimi juaj për qasjen e Evropës ndaj Rusisë sot?
AM: Evropa sillet në mënyrë të arsyeshme, ndoshta jo shumë heroike, por Bashkimi nuk është i përbërë nga Winkelried-ët. Sigurisht, gjermanët janë më të kujdesshmit, por duhet kuptuar kujdesi i tyre. Një shtet që ka një peshë të tillë historike si epoka e Hitlerit duhet të jetë i kujdesshëm. Do të isha shumë i përmbajtur në kritikat ndaj Gjermanisë. Më kujtohet një bisedë që pata me një udhëheqës politik gjerman për Afganistanin ose Irakun. “Adam, më trego të vërtetën”, më pyeti ai. “Çfarë do të të alarmonte më shumë, një Gjermani që është shumë pacifiste apo një Gjermani që është shumë militariste?” Unë e qepa gojën.
IGG: Shtetet e Bashkuara po dërgojnë tani 1,700 ushtarë në Poloni. Duke pasur parasysh tensionet aktuale, a ju alarmon kjo gjë?
AM: Sa më të mira të jenë marrëdhëniet SHBA-Poloni, aq më mirë është Polonia. Kjo përfshin marrëdhëniet ushtarake. Por fati i keq i Polonisë është qeveria e saj. Duket se kjo qeveri është në prag kolapsi, por elektorati është shumë i ndjeshëm ndaj sloganeve autoritare, populiste, antigjermane, ksenofobike, antisemite, nacionaliste dhe izolacioniste. Presioni ndërkombëtar nuk do të ndryshojë sjelljen e kësaj qeverie. Ne polakët duhet ta menaxhojmë këtë situatë. Perëndimi tashmë bën atë që mundet për të ndihmuar, që është shumë.
IGG: A është edhe kjo qeveri anti-ruse?
AM: Kjo është shumë interesante. Retorikisht, po. Por propaganda e PiS është kryesisht anti-BE dhe antigjermane. Ekziston një narrativë artirizimi polak – Katyn, etj. – por kjo nuk përkthehet në asgjë konkrete. Edhe mbështetja e Kaczynskit për të gjitha llojet e teorive konspirative në lidhje me rrëzimin e avionit të vitit 2010 në Smolensk, ku mbeti i vrarë vëllai i tij binjak, presidenti i atëhershëm Lech Kaczynski, dhe 95 të tjerë, ka çuar vetëm në më shumë konfuzion.
