Marcel Orsoto është një nga të vetmit njerëz që hyri në burgun e grave të Támara ku duken pasojat e përgjakshme të 46 të burgosurve që u masakruan nga njëri-tjetri.
Nga trupat e prerë e deri te krerët e bandave të etur për gjak, ai që ka kaluar nëpër burgjet më famëkeqe të Hondurasit dhe El Salvadorit, tregon se ata janë ferri në tokë.
Marcel Osorto, një gazetar investigativ nga Hondurasi, tregoi për ‘The Sun‘ tmerret që pa pasi hyri në burg pas “ditëve të tyre më të errëta dhe më vdekjeprurëse”.
Osorto i ka kushtuar vite kërkimit të krimit të organizuar në vendin e tij dhe fqinjin e tij të ashtuquajtur “shteti burgu” të El Salvadorit.
Ai ka parë terrorin dhe pamëshirshmërinë që bandat e armatosura shkaktojnë nga jashtë dhe masakrën dhe kontrollin që vazhdojnë të ushtrojnë pas hekurave.
Të dy vendet, të ndara nga dhuna e armatosur, kanë ndërmarrë së fundmi politika agresive për të mbyllur çdo anëtar të dyshuar të bandës dhe për të hedhur çelësin.
Në Honduras, rezultati ka qenë ‘burgje ferri’, të mbajtur peng nga brenda nga anëtarë të pamëshirshëm të fraksioneve ndërluftuese të mbyllur së bashku si sardele.
“Së pari ju duhet të dini se burgjet qeverisen nga dy struktura kriminale – Banda e Rrugës së 18-të (Barrio 18) dhe ‘The Mara Salvatrucha’ (MS-13)”, shpjegoi Orsoto.
Këto grupe gangsterësh përbëjnë pjesën më të madhe të popullsisë së burgosur dhe kanë kaluar dekada në luftë si në rrugë ashtu edhe pas hekurave.
Brenda burgjeve, mund të jetë si të jetosh në një zonë lufte.
Drejtori i burgut më të madh të El Salvadorit, Esperanza, i tregoi një herë se si anëtarët e bandës “masakruan rojet e tyre, ia hoqën kokën dikujt dhe luanin futboll me të”.
Dhe madje edhe në qelitë e tyre, Osorto përshkroi sesi ata ende mund të gjunjëzojnë një pjesë të madhe të Hondurasit.
Ai tha: “Shumica e urdhrave për vrasje vijnë nga burgjet, ku janë kryesuesit.”
“Ata urdhërojnë zhvatjen, vrasjen dhe pushtimin e lagjeve të tëra për shkak të aksesit në komunikim që kanë”.
Ata janë të mbyllur dhe janë ende në gjendje të “gjenerojnë terror të pastër në popullatë”, shtoi Orsoto.
E gjithë kjo shpesh bëhet “në bashkëpunim me autoritetet, qofshin ato polici, prokurorë apo zyrtarë publikë”.
Vetëm imagjinoni tmerret brenda 26 burgjeve të Hondurasit që janë “të mbipopulluara me 149 për qind mbi kapacitetin”, tha ai.
Ata kontrollojnë gjithçka brenda.
“Ka tregje të plota që shesin ushqime, pije alkoolike, birra, drogë, armë, telefona celularë – gjithçka që mund të imagjinoni.”
Në një burg, MS-13 madje ngriti sistemin e vet të kamerës për t’u mbrojtur nga kërcënimet jashtë burgut.
Civilët zakonisht nuk lejohen brenda burgjeve të Hondurasit.
Por Osorto ishte një nga të vetmit që hyri në burgun Támara në vazhdën e masakrës më vdekjeprurëse të regjistruar ndonjëherë në një burg femrash në Amerikën Latine.
Në mëngjesin e 20 qershorit, 46 gra u masakruan në një burg në veri të kryeqytetit të Hondurasit, Tegucigalpa, pasi shpërtheu një përleshje e dhunshme midis bandave ndërluftuese.
Me ndihmën e homologëve të tyre meshkuj që depërtuan, gangsterët e ‘Barrio 18’ ndezën një zjarr që shpërtheu nëpër objekt ndërsa ata dolën nga qelitë e tyre me hanxhar, shkop dhe armë për të sulmuar rivalët e tyre ‘Ms-13’.
Në kaosin e tymosur, i gjithë ferri shpërtheu brenda burgut me 900 të burgosur, ndërsa viktimat e pafuqishme u qëlluan me armë zjarri, u vranë dhe 27 prej tyre u dogjën të gjallë.
“Ishte një nga ditët më të errëta në Historinë e Hondurasit”, tha Orsoto teksa kujtonte se kishte ecur në pasojat e asaj dite djallëzore.
“Kishte trupa të grumbulluar në një banjë, gra të djegura që i përfunduan ditët e tyre të fundit në këtë botë duke u përqafuar, ose të tjera që përfunduan nën shtretërit e tyre në dëshpërimin e tyre për t’i shpëtuar flakëve.”
Pas orëve të shkuara duke dëgjuar viktimat, ai tregoi se gratë u vranë nga anëtarët e bandës të cilët ishin “të armatosur deri në dhëmbë” ndërsa i luteshin Zotit që t’u shpëtonte jetën.
Të burgosurat e tjera femra u detyruan të hidheshin nga dritaret dhe të thyenin trupat e tyre në dëshpërim për t’u larguar nga zjarri.
Më pas, tha ai, të mbijetuarit folën vetëm për “urrejtje dhe etje për hakmarrje”.
Presidenti i Hondurasit Xiomara Castro denoncoi “vrasjen monstruoze të grave nga bandat në sy të plotë dhe tolerancën e autoriteteve të sigurisë”.
Ai akuzoi rojet e burgut se kishin njohuri paraprake për sulmin dhe se kishin nxitur bandat në zbavitjen e tyre të vrasjeve.
U shpall një gjendje e jashtëzakonshme, u vendos shtetrrethimi në të gjithë vendin dhe Castro ia kaloi ushtrisë kontrollin e burgjeve.
Pamjet u shpërndanë në të gjithë botën.
Mijëra fishekë, pistoleta, pushkë sulmi, granata, para dhe bizhuteri u gjetën të fshehura brenda kafazeve të tyre të ngushtë, konfiskimet arritën në më shumë se 7 milionë paund kontrabandë.
Spastrimet janë pjesë e operacionit “Besimi dhe Shpresa”, për të rimarrë kontrollin e burgjeve dhe për të filluar një goditje të stilit El Slavador ndaj bandave.
Për 20 muaj, El Salvador ka miratuar gjithashtu një gjendje të jashtëzakonshme për të luftuar dhunën e bandave pas dekadash lufte, gjakderdhjeje dhe terrori të shkaktuar nga të njëjtat banda që sundojnë Hondurasin.
“Jeta ishte banda, të gjithë kishin një lidhje me dikë që ishte në, një vëlla, një kushëri”, tha për The Sun Josue Sanchez, një ekspert në qeverisjen kriminale nga Universiteti Ndërkombëtar i Floridës.
Në mars të vitit të kaluar, një armëpushim u prish midis MS-13, Barrio 18 dhe qeverisë që çoi në ditën e saj më të përgjakshme në dekada, pasi 60 njerëz u qëlluan për vdekje.
Si përgjigje, qytete të tëra u pushtuan nga ushtria, e cila hodhi pas hekurave 70,000 njerëz – 2 për qind e popullsisë dhe 7 për qind e popullsisë mashkullore të moshës 14 deri në 29 vjeç.
Arrestimet masive i dhanë El Salvadorit shkallën më të lartë të burgosjeve në botë, por nivelet e dhunës ranë.
Kjo qasje e pafalshme është thelbësore për “luftën kundër bandave” të Presidentit jashtëzakonisht popullor, por të diskutueshëm Nayib Bukele për t’i dhënë fund asaj që ai e quan “sundimin terrorist” mbi shtetin e tij.
Udhëheqësi i ri, 42 vjeç, e quan veten “diktatori më i lezetshëm në botë” dhe ka ndihmuar për të përgjysmuar shkallën e vrasjeve, e cila ende qëndron jashtëzakonisht në nivelin më të lartë në botë.
“Burgjet janë marketingu i tij”, tha Sanchez. “Ai thotë ‘shiko çfarë kam bërë, shiko këtë burg që kam ndërtuar, shiko kontrollin që kemi tani”.
Ai i ktheu burgjet që ishin “shtabe të bandave” në makthet e tyre.
“Ai e shet atë histori sigurie”, shtoi ai.
Kushtet çnjerëzore dhe poshtëruese në të cilat mbahen anëtarët e dyshuar të bandës janë pjesë e qëllimit të tij për të krijuar frikë në zemër të rrjeteve të tyre kriminale, shpjegoi ai.
Për disa, krimi i tyre i vetëm mund të ketë qenë të jenë në vendin e gabuar në kohën e gabuar ose të kenë bërë dikur tatuazhe të lidhura me bandat.
“Ju nuk dëgjoni një zhurmë”, tha Sanchez. “Nëse ndalimet e paligjshme janë çmimi që popullata paguan për sigurinë dhe paqen, ata janë të gatshëm ta paguajnë atë.”
“Njerëzit nuk e kanë problem nëse kushëriri i tyre futet në burg nëse kjo na sjell siguri. Dhe të gjithë kanë frikë të përfundojnë vetë në ato burgje çnjerëzore.”
Në shkurt, fotografitë tronditëse treguan anëtarët e bandës ultra të dhunshëm të grumbulluar së bashku si sardelet në mega-burgun “më të madh në botë” të rezervuar për anëtarët e rangut më të lartë të ‘MS-13’ dhe ‘Barrio 18’.
Burgu i ri “i pashmangshëm” i Cecot prej 57 hektarësh është në gjendje të strehojë deri në 40,000 gangsterë të mbushur brenda qelive prej 156 burrash që ruhen ditë e natë nga 850 oficerë policie dhe ushtarë.
Ajo që dihet për kushtet e zymta brenda ka ngjallur kritika nga grupet e të drejtave të njeriut, veçanërisht duke marrë parasysh garancitë e qeverisë se ata që hyjnë brenda nuk do të dalin kurrë.
“Ta dinë të gjitha OJQ-të “të drejtat e njeriut” se ne do t’i zhdukim këta vrasës gjakatarë dhe bashkëpunëtorët e tyre.”
“Do t’i fusim në burg dhe nuk do të dalin kurrë.”
“Ne do të shërojmë vendin tonë dhe do ta eliminojmë plotësisht këtë murtajë. Merrni recetat tuaja të dështuara diku tjetër”, iu përgjigj Presidenti Bukele kundërshtimeve në X/Twitter në maj.
Sidoqoftë, Sanchez – i cili ka bërë kërkime brenda burgjeve në të dy vendet – beson se Hondurasi nuk do të jetë kurrë në gjendje të bëjë atë që bëri fqinji i tij.
“Ju mund ta dalloni ndryshimin në El Salvador. Ishte një kthesë e plotë 180 gradë – gjithçka ndryshoi.”
Pavarësisht “shfaqjes” së forcës, ai tha se realiteti brenda burgjeve të Hondurasit është biznes si zakonisht.
Krerët e bandave mund të mbyllen, por ata ende po kryejnë operacione dhe po urdhërojnë gjakderdhje agresive.
“Bashkimi i bandës me policinë dhe autoritetet është ngulitur aq thellë dhe është paguar nga industria e madhe e drogës.”
Hondurasi tani planifikon të ndërtojë të vetmen koloni të burgjeve ishullore në hemisferën perëndimore për të dërguar 2000 nga të burgosurit e tij më të frikshëm.
Duke burgosur krerët e krimit në një arkipelag 155 milje larg bregut, qeveria shpreson të presë kokën e gjarprit dhe t’i japë fund lidhjes së tyre me botën e jashtme.
Sanchez qeshi me këtë. “Çfarë do të zgjidhë?”
“Ka mënyra më të mira për të adresuar faktin se ata nuk mund të kontrollojnë burgjet e tyre.”
