Rusia po shfrytëzon tensionet etnike teksa Serbia kërcënon me dhunë ndaj Kosovës ndërsa secesionistët kërcënojnë me një kolaps të Bosnjës.
Nga Ivana Stradner dhe Mark Montgomery*
Teksa të gjithë sytë janë tek Ukraina, një tjetër konflikt po shpërthen në Evropë. Tre dekada pas shpërbërjes së përgjakshme të Jugosllavisë, përplasjet e fundit midis Serbisë dhe Kosovës kanë rindezur konfliktin e vazhdueshëm etnik. Teksa Serbia po i udhëheq ngjarjet në terren, Moska po ndez zjarrin.
Vladimir Putin ka qenë i sinqertë në dëshirën e tij për të dobësuar Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut dhe për të rikthyer Rusinë në kufijtë e saj historikë. Por me forcat ruse që po pësojnë humbje në Ukrainë, Moska ka shumë për të fituar duke nxitur telashe diku tjetër në kontinent. Kriza e duhur rajonale do t’i jepte Kremlinit një mundësi për të fituar ndikim lokal përmes tregtisë së armëve dhe ndërmjetësimit, duke larguar vëmendjen nga Ukraina dhe duke i dhënë Rusisë ndikim mbi udhëheqësit perëndimorë.
Ballkani Perëndimor është një kandidat i përsosur. Kosova dhe Bosnje Hercegovina nuk janë anëtarë të NATO-s. Ashtu si Moska kërkon të dominojë atë që e quan “botën ruse”, Serbia ka kohë që bën thirrje për të bashkuar “botën serbe”. Në vitin 1998, ky koncept e nxiti Serbinë të pushtonte Kosovën, një konflikt që përfundoi vetëm me ndërhyrjen ushtarake të NATO-s në mars 1999 për t’u dhënë fund abuzimeve serbe të të drejtave të njeriut kundër popullsisë shqiptare etnike.
Megjithëse mijëra ushtarë të NATO-s mbeten ende në Kosovë si paqeruajtës, tensionet janë të larta. Në vitin 2008, Kosova shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë e saj nga Serbia dhe mori njohje nga shumë vende perëndimore, përfshirë SHBA-në, por Serbia ende nuk e njeh sovranitetin e saj. Presidenti serb Aleksander Vuçiç po forcon kontrollin e tij mbi pushtetin në vend dhe gjatë vitit të kaluar, me mbështetjen ruse, ka bërë presion mbi Kosovën.
Në maj, Serbia vendosi trupat e saj në gatishmëri luftarake pas një përleshjeje midis rebelëve etnikë serbë dhe paqeruajtësve ndërkombëtarë që plagosi 90 ushtarë të NATO-s. Ishte një veprim Kremlinesk, duke përdorur tensionet etnike si pretekst për lëvizje ushtarake. Në shtator, zoti Vuçiç huazoi një faqe tjetër nga libri i Putinit. 30 serbë etnikë të armatosur rëndë, për të cilët Kosova pretendon se ishin pajisur nga Serbia dhe të lidhur me zotin Vuçiç, sulmuan një patrullë policie në Kosovë, duke lënë 4 të vdekur. Presidenti serb mohoi të ketë armatosur agresorët.
Serbia e përdori incidentin si pretekst për të dërguar armë të rënda dhe trupa në kufirin me Kosovën në fund të shtatorit. Shtëpia e Bardhë u bë “shumë e shqetësuar se Serbia mund të përgatitej për të nisur një pushtim ushtarak”, tha më vonë një zyrtar amerikan për “Time”. Një konflikt i tillë mund të përhapet lehtësisht në Maqedoninë e Veriut fqinje, një anëtare e NATO-s. Shqetësimi për krizën e krijuar e shtyu Uashingtonin të angazhonte inteligjencën në lidhje me lëvizjen ushtarake të Serbisë dhe sulmin ndaj policisë së Kosovës.
Ditë më vonë, Serbia u tërhoq nga kufiri, por është e qartë se Beogradi dhe Moska po përgatisin një fushatë të dytë dhune dhe provokimi për vitin 2024. Rusia po kryen operacione ndikimi me mesazhe pro luftës në Serbi dhe po dërgon armë. Kina po dërgon gjithashtu armë. Serbia është zotuar të rrisë shpenzimet ushtarake këtë vit dhe vazhdon të mbajë hapur një qendër të ashtuquajtur humanitare të drejtuar nga Rusia afër bazës kryesore të NATO-s në Kosovë, për të cilën zyrtarët perëndimorë thonë se shërben si një qendër spiune ruse. Serbia dhe Rusia e mohojnë këtë. Serbët duken të etur për një pretekst për të vepruar. Në shkurt, Serbia tha se ndalimi i dinarit serb si monedhë nga Kosova përbënte spastrim etnik.
Dhe kjo nuk është e vetmja fuçi baruti në rajon. Bosnja dhe Hercegovina është gjithashtu në prag të kolapsit. Në fund të vitit të kaluar, udhëheqësi serb i Bosnjës Milorad Dodik, një tjetër aleat rus, kërcënoi se rajoni i tij gjysmëautonom, Republika Srpska, do të shkëputej nga vendi. Në muajt e ardhshëm, kjo mund të rindezë dhunën etnike që vrau më shumë se 100 mijë njerëz gjatë Luftës së Bosnjës 1992-1995.
Në një raport të 5 shkurtit, Zyra e Drejtorit të Inteligjencës Kombëtare të SHBA tha se pret një rrezik në rritje të dhunës ndëretnike në vitin 2024 në Ballkanin Perëndimor. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, paralajmëroi në fund të vitit të kaluar se Rusia ka plane për të destabilizuar Ballkanin, një shqetësim që i bëri jehonë ministri i Jashtëm britanik David Cameron në janar.
Fuqitë perëndimore duhet të parandalojnë paqëndrueshmërinë e mëtejshme në Ballkan. NATO duhet të rifokusojë burimet ushtarake dhe diplomatike atje dhe të përforcojë angazhimet ushtarake në Kosovë. Një koalicion i anëtarëve të gatshëm të NATO-s duhet të angazhohet publikisht tani për të ofruar ndihmë ushtarake nëse Serbia ose Rusia ndërmarrin hapa agresivë në Ballkan.
Ndërkohë, SHBA duhet të vazhdojë të vendosë sanksione ndaj zyrtarëve që minojnë sigurinë në Ballkanin Perëndimor dhe anëtarësimin në Bashkimin Evropian. Uashingtoni dhe aleatët e tij duhet gjithashtu të vazhdojnë të përdorin inteligjencën e deklasifikuar për të mbështetur diplomacinë e tyre. Dhe NATO duhet të vendosë ekipe kundër luftës hibride për të luftuar fushatat propagandistike ruse dhe serbe me një siguri të përmirësuar kibernetike.
Teksa NATO feston 75-vjetorin e saj, dhe zoti Putin po pëson më shumë humbje në Ukrainë, Moska po përpiqet të hapë një front të ri në Ballkan. Moska nuk ka nevojë të dërgojë ushtrinë e saj në rajon. Rusia ka nevojë vetëm për t’u mbështetur te Serbia për të nxitur dhunën dhe destabilitetin, duke vënë bast se NATO-ja do të lëkundet.
*Stradner është studiuese dhe Montgomery është bashkëpunëtor i lartë në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive. ©Marrë nga Wall Street Journal, përshtati në shqip LAPSI.al
