Ajo është quajtur një neofashiste dhe një rrezik për Italinë. Por Giorgia Meloni ka marrë mbështetjen e shumë krerëve të Evropës, duke përfshirë edhe kryeministrin e Mbretërisë së Bashkuar. A duhet të shqetësohemi?
Nga Alexander Stille
Në mesin e qershorit, Giorgia Meloni ishte në humor, e gëzuar teksa priste samitin e G7-ës, një takim i kombeve më të fuqishëm të botës, në rajonin jugor italian të Pulias. Pas ditëve në të cilat ajo drejtonte mbledhjet duke folur anglisht, frëngjisht dhe spanjisht së bashku me italishten e saj amtare, një mbrëmje ajo kërceu “pizzica”, një vallëzim tradicional pulian, duke u rrotulluar dhe duke kërcyer nën muzikën popullore ritmike, e ngjashme me ekstazën dhe që luhet shpesh në dasmat lokale. Performanca pa fre e Melonit shprehu vetëbesimin e një ylli politik në ngritje, i cili, pas një paraqitjeje të fortë në zgjedhjet evropiane vetëm pak ditë më parë, ishte lideri politik më i nxehtë në Evropë. Ajo bëri një selfie me të fortin indian Narendra Modi, të cilën e postoi në Instagram për 3.5 milionë ndjekësit e saj me mbishkrimin “Përshëndetje nga ekipi MELODI”. Për një politikane e cili vetëm pak vite më parë ishte mbërthyer në margjinat e politikës italiane si kreu i një partie të vogël të krahut të djathtë, “Vëllezërit e Italisë”, Meloni, tashmë në moshën 47-vjeçare, dukej se ishte në krye të botës.
Meloni ka punuar shumë për të arritur respektin që nuk e kanë parti të tjera të krahut të djathtë, si “Tubimi Kombëtar” i Marine Le Pen. Ajo u prit në Shtëpinë e Bardhë nga Joe Biden dhe është pranuar nga partitë centriste brenda BE-së. Kjo është edhe më befasuese duke pasur parasysh origjinën e hapur neofashiste të karrierës së saj. (Pak para se të zgjidhej kryeministre në fund të 2022, shkrimtari Roberto Saviano shkroi në The Guardian: “Giorgia Meloni është një rrezik për Italinë dhe pjesën tjetër të Evropës.”) Por në dy vjet, ajo ka habitur shumë njerëz me pragmatizmin e saj politik dhe aftësitë e mendjemprehtësisë.
Kryetare e një partie tradicionalisht armiqësore ndaj Bashkimit Evropian, Meloni në vend të kësaj ka punuar ngushtë me presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen dhe ka bërë lëshimet e nevojshme për të marrë fondet e BE-së për axhendën e saj të brendshme. Ajo është shfaqur si një nga mbështetësit më të besueshëm të Ukrainës – e habitshme duke pasur parasysh tendosjen e ndjenjës tradicionale pro-Putin në të djathtën evropiane – dhe e bindi bashkatdhetarin e saj ideologjik, hungarezin Viktor Orbán, që të miratojë përfundimisht ndihmën ushtarake të BE-së për Ukrainën. Ajo arriti ta çojë BE-në drejt pozicionit të saj për imigracionin, duke zgjeruar në masë të madhe një program për të paguar vendet e Afrikës së Veriut për të ndaluar fluksin e emigrantëve nëpër Mesdhe. Me besueshmërinë e saj të fituar me vështirësi, Meloni ka dalë nga vrima e pëllumbave neofashiste në të cilën kritikët e saj u përpoqën ta mbyllnin.
Pas asaj valle të gëzueshme në qershor, ngritja e pandalshme e Melonit dhe e së djathtës europiane dukej se po ngecte. Në Francë, ku “Tubimi Kombëtar” u shfaq gati për të marrë pushtetin, e majta arriti një fitore befasuese. Partia e djathtë Vox në Spanjë u largua nga Konservatorët dhe Reformistët Evropianë (ECR), koalicioni i qendrës së djathtë që kryeson Meloni, për t’iu bashkuar një grupimi të ri të partive të krahut të djathtë të quajtur “Patriotët për Evropën”. Von der Leyen u kthye në presidencën e Komisionit Evropian pa ndihmën e Melonit.
Në frontin e brendshëm, Meloni është dashur të përballet me publikimin e turpshëm të videove klandestine që tregojnë anëtarët e grupit të të rinjve të partisë së saj duke brohoritur parulla fashiste dhe duke bërë komente raciste dhe antisemitike. Meloni dënoi pikëpamjet e shprehura, duke thënë se ato ishin “plotësisht të papajtueshme me “Vëllezërit e Italisë” dhe me linjën politike të artikuluar prej vitesh”. Disa nga ata që shfaqen në video u detyruan të japin dorëheqjen.
Për disa, incidenti demaskoi “fytyrën e vërtetë” të “Vëllezërve të Italisë”, siç tha Giuseppe Provenzano, një deputet i partisë kryesore opozitare, Partisë Demokratike. Të tjerë në opozitë, e ndjenë se kjo ishte jashtëzakonisht e padrejtë. “Ajo që këta të rinj thanë dhe bënë është një çështje serioze, por unë nuk besoj për asnjë minutë se Meloni dhe qeveria e saj janë fashiste” – tha Roberto Giachetti, një deputet i partisë së qendrës së majtë Italia Viva. Ai tha se debati kërcënonte të shpërqendrohej nga çështja e rëndësishme: ligjet e reja që e çojnë Italinë në një drejtim joliberal.
Një nga sloganet e fushatës së “Vëllezërit të Italisë” ishte: “Ne mbrojmë Zotin, Atdheun dhe Familjen”. Slogani ishte pjesë e propagandës së Musolinit dhe u pa me shqetësim nga shtypi i majtë i Italisë. Por Meloni është e kujdesshme të theksojë se slogani u krijua nga Giuseppe Mazzini, një nga baballarët themelues të Italisë në kohën e bashkimit të shekullit të 19-të. Fakti që mund të lexohet në dy mënyra, ose si shprehje e nacionalizmit demokratik ose si jehonë e fashizmit është tipik i një paqartësie të caktuar që Meloni pëlqen ta ruajë. Termi që disa nga kritikët e saj përdorin për të është “doppiezza” ose “e dyfishtë”. Për momentin, Meloni i ka të dyja mënyrat: e moderuar në politikën ekonomike dhe të jashtme dhe e djathtë për çështje të tilla si emigracioni dhe politika familjare. Ajo është duke punuar shumë për të ndalur emigracionin e paligjshëm dhe duke goditur çiftet homoseksuale që përpiqen të birësojnë fëmijë.
Në vend që të shqetësoheni për pyetjen nëse “Vëllezërit e Italisë” janë fashistë, është më e rëndësishme të shihet Meloni si një populiste e djathtë që u përgjigjet problemeve të shekullit të 21-të. Ajo e sheh veten se po mbron Italinë kundër efekteve gërryese dhe homogjenizuese të kapitalizmit global, burokracisë hiperaktive të BE-së, vlerat laike dhe imigracionin kaotik. Rekordi i saj në trajtimin e imigracionit të paligjshëm solli kryeministrin e Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer (për tmerrin e mbështetësve të partisë së tij Laburiste) në Itali këtë javë, për të marrë këshillat e saj.
Ekonomisti Fabrizio Barca e rendit Melonin si pjesë të një kthese neo-autoritare në Evropë dhe gjetkë që ai thotë se kanë prodhuar 40 vjet politika neoliberale. Humbja e vendeve të punës në sektorin prodhues, zvogëlimi i mbrojtjeve sociale dhe pabarazia në rritje kanë krijuar nivele të larta ankthi dhe pasigurie, të cilat kanë bërë që ideja e një lideri të fortë – “një Cezar” që do t’i marrë gjërat në dorë është tërheqëse për miliona njerëz. Meqenëse këta liderë, qoftë Trump apo Meloni, nuk kanë gjasa të sfidojnë status quo-në ekonomike, ajo që ata ofrojnë kryesisht është mbrojtja e formave tradicionale të identitetit.
A është Giorgia Meloni e vërtetë një fashiste apo një demokrate konservatore? Mund të mos ketë rëndësi. Meloni është, mbi të gjitha, një politikane e aftë dhe e disiplinuar, e cila është ngjitur në pushtet duke vënë nën kontroll territorin e qendrës së djathtë. Ajo dhe partia e saj e kanë rritur pjesën e tyre të votave nga 2% në 26% në pak vite dhe duke mos iu drejtuar ekstremit të djathtë apo duke premtuar aventura. Ajo i është shmangur bashkimit me “Alternativën për Gjermaninë” dhe “Tubimin Kombëtar”.
Ajo e la Lega-n e Matteo Salvinit të kalonte më djathtas që përdorte një gjuhë shumë më të ashpër ksenofobike dhe raciste se “Vëllezërit e Italisë” duke vjedhur votuesit më të moderuar të Lega-s.
Këshilltarët e saj kryesorë, disa prej të cilëve i intervistova gjatë, janë njerëz inteligjentë dhe të mbushur me mendime, shumë konservatorë politikisht, por shumë më pak ekstremë sesa njerëzit përreth Trump, për shembull. Në të njëjtën kohë, Meloni është një njeri që ndërron formë, paraqet anë të ndryshme për audienca të ndryshme. Ajo është e moderuar në mënyrë skrupuloze kur i drejtohet BE-së dhe audiencës ndërkombëtare, por një populiste e flaktë në tubimet e fushatës. Kur iu drejtua një mitingu të partisë së djathtë spanjolle Vox, ajo denoncoi kërcënimin nga “sekularizmi i së majtës dhe radikalizimi islamik” dhe bëri thirrje për një mbrojtje të “qytetërimit tonë” kundër “atyre që duan ta shkatërrojnë atë”.
Edukimi i saj si një figurë e ashpër, por dhe e afërt ka qenë qendrore për personalitetin politik të Melonit. Në prag të zgjedhjeve evropiane të qershorit, ajo u kërkoi votuesve që thjesht të shkruanin emrin e saj të krishterë në fletëvotim. “Jam krenare që shumica e njerëzve vazhdojnë të më quajnë Giorgia. Kjo është shumë e rëndësishme dhe e çmuar për mua. Për vite me radhë, njerëzit më talleshin për shkak të rrënjëve të mia popullore: më quanin peshkatare, frutaxhie, fëmijë rruge, sepse ishin kaq të arsimuar. Ajo që ata kurrë nuk e kuptuan është se unë jam krenare që jam një grua e popullit.”
Sipas autobiografisë së saj, kur martesa e prindërve të saj përfundoi, nëna e Melonit e zhvendosi atë dhe motrën e saj më të madhe, Arianna, nga një lagje të njohur të Romës në një apartament të vogël në zonën e klasës punëtore të quajtur “Garbatella”, ku shumica e njerëzve flisnin dialektin romak. Nëna e saj e shkathët, Anna Paratore, e mbështeti familjen duke shkruar romane romantike. Babai i saj, Francesco, u transferua në Ishujt Kanarie. Giorgia dhe motra e saj do të kalonin verën me të, por ajo nuk kishte asnjë kontakt me të pasi mbushi 12 vjeç. (Ai më vonë kaloi disa vite në një burg spanjoll pasi u kap duke kontrabanduar hashash nga Afrika e Veriut. Ai vdiq në 2012.)
Meloni është gjithashtu një prind i vetëm, pasi ka zgjedhur të ketë një fëmijë me prezantuesin televiziv Andrea Giambruno, por ka mbetur e pamartuar dhe jeton e ndarë. Tetorin e kaluar, Giambruno u kap në kamera duke u propozuar grave të tjera: “A mund të prek paketën time teksa flas me ju?”. Meloni e la atë po atë ditë. Pavarësisht se është nënë beqare dhe fëmijë i një nëne beqare, Meloni është thellësisht e përkushtuar për të promovuar familjen tradicionale, në përputhje me vlerat fetare katolike.
Krahas të qenit kryeministrja e parë femër e Italisë, Meloni është e para që nuk ka ndjekur universitetin. Shkollimi i saj i vërtetë erdhi si një aktiviste e re politike e djathtë. Në moshën 15-vjeçare, ajo iu bashkua “Movimento Sociale Italiano” (MSI), një parti politike e themeluar nga një grup ish-fashistësh të guximshëm pas Luftës së Dytë Botërore.
Për të kuptuar se çfarë do të thotë t’i përkasësh MSI-së në vitin 1992, u takova me Gianfranco Finin, i cili ishte kryetari i partisë në atë kohë dhe e udhëhoqi atë në një periudhë transformimi nga një parti neofashiste ose postfashiste në një parti “moderne dhe parti të djathtë demokratike”, e cila ndryshoi zyrtarisht emrin e saj në 1995 në “Aleanca Kombëtare”. Finin e takova në kafenenë e tij të preferuar në qendër të Romës. Ai u shfaq më i ri se 72 vjeç, i nxirë dhe i veshur elegant, i veshur me një këmishë me mëngë të gjata dhe një xhaketë sportive, pavarësisht vapës së egër të verës. Stili i tij sartoral ishte gjithmonë pjesë e imazhit të tij politik. (Në vitet 1980 kritikët e tij e quanin atë “një fashist me kostum me dy krahë”.)
MSI, në kohën kur Meloni iu bashkua, ishte e ndarë midis anëtarëve më të vjetër nostalgjikë për fashizmin dhe një brezi të ri, të cilët, pas luftës së ftohtë, po kërkonin të gjenin një mënyrë tjetër për të qenë të djathtë që ishte antikomuniste dhe kritike ndaj kapitalizmit; një mënyrë për të rivendosur krenarinë kombëtare. Mentorët e Melonit ishin anëtarë të kësaj gjenerate të dytë të MSI-së, të cilët u rritën gjatë viteve 1970, kur lufta politike në Itali anoi drejt terrorizmit. Kultura rinore dominohej nga e majta ekstreme dhe anëtarët e MSI-së shpesh ishin në shënjestër për t’u rrahur. “Ne vendosnim helmeta motoçikletash kur dilnim për të ngjitur postera ose për të shpërndarë fletushka” – më tha Fini.
Meloni iu bashkua një seksioni MSI të quajtur Colle Oppio (Kodra Oppian), i cili funksiononte si një shoqëri debatuese, grup leximi dhe parti politike. Colle Oppio zë një vend shumë të veçantë në historinë e së djathtës italiane. Selia e tij ishte në një gërmadhë të lashtë në kodrën Oppio në Romë. Në vitin 1978, një nga anëtarët e saj u rrah për vdekje nga ekstremistët e majtë që mbanin në dorë çelësa metalikë. Që atëherë, seksioni mban një përkujtim të përvitshëm për të riun dhe të tjerët që vdiqën në ato vite. Kjo ndjenjë e përkatësisë në një pakicë që lufton kundër një kulture rinore të së majtës dominuese, gjithnjë e më intolerante dhe ndonjëherë e dhunshme, la gjurmë te Meloni. Ajo po i bashkohej një lloj kundër-kulture.
Të rinjtë e MSI mbanin xhaketa dhe kravata dhe i mbanin flokët të shkurtra, ndërsa të rinjtë e majtë mbanin flokë të gjatë dhe xhinse. Ata kundërshtonin legalizimin e divorcit dhe abortit, nxitën “luftën kundër drogës” dhe rikthimin e dënimit me vdekje (i hequr në 1948) për terroristët e dënuar për vrasje. “MSI – tha Fini në një kongres partie në 1987, “është antagoniste, transgresive dhe antikonformiste, në kontrast të plotë me partitë që bëjnë biznes jashtë politikës”.
Colle Oppio u bë, duke filluar nga fundi i viteve 1980, diçka si një grup i çuditshëm brenda MSI. Ata i dërguan një letër kryerabinit të Romës duke kërkuar falje për ligjet fashiste antisemitike të vitit 1938, mbajtën një konferencë mbi racizmin pasi “kokë-rruarit” sulmuan një të ri afrikan në Parkun Oppio dhe mbrojtën një spital katolik kundër anëtarëve më të vjetër të MSI që donin të shpëtonin një pavion për pacientët me SIDA.
“Kishte një përplasje midis një të djathtë që donte të çlironte veten nga nostalgjia fashiste dhe një të djathtë që donte të luante me instinktet më të këqija të njerëzve” – thotë Fabio Rampelli, i cili drejtonte Colle Oppio dhe tani është anëtar i parlamentit dhe anëtar themelues i “Vëllezërve të Italisë” të Melonit.
Meloni ishte, të paktën fillimisht, në anën e nostalgjikëve. Në vitin 1996, në moshën 19-vjeçare, ajo dha një intervistë në një TV francez, në të cilën deklaroi: “Musolini ishte një politikan i mirë. Gjithçka që bëri, e bëri për të mirën e vendit, ndryshe nga politikanët e 50 viteve të fundit”. Që atëherë ajo i ka zgjedhur fjalët e saj më me kujdes.
Meloni ka trashëguar nga Fini një parti që ka hequr dorë në mënyrë eksplicite nga fashizmi. E megjithatë, ai nuk mund të mos vinte re se ajo mezi arrin të shqiptojë fjalën “antifashiste”, një lëshim i rëndësishëm, pasi lindja e demokracisë italiane u përkufizua si kundërshtim me fashizmin. Kur e pyet disa vite më parë, Meloni u përgjigj: “Sepse për mua antifashist do të thotë slogani “Vrasja e një fashisti nuk është krim”.
Ajo që është paradoksale në lidhje me këtë, thotë Fini, është se fraza të tilla nuk ishin të zakonshme gjatë viteve 1990, kur Meloni po aktivizohej në politikën e djathtë. “Ajo ka marrë përsipër betejat e vëllezërve të saj më të mëdhenj që kishin përvojë të drejtpërdrejtë të periudhës së terrorizmit” – thotë ai. Meloni, sa herë që thotë fjalën “e majta” (la sinistra), nuk mund të mos e shqiptojë me një ton përbuzjeje.
“Nuk kam frikë të përsëris për të shumtën herë se nuk kam asnjë nostalgji për fashizmin”, shkruan Meloni. “Nga ana tjetër, unë e di emrin dhe historinë e secilit prej të rinjve që u flijuan gjatë viteve 1970 në altarin e antifashizmit”.
Këtë maj ajo bëri një hap të rëndësishëm, duke nderuar Giacomo Matteotti, një lider socialist që u vra nga pasardhësit e Musolinit, në 100-vjetorin e vdekjes së Matteotti-t, duke iu referuar atij si një “burrë i lirë dhe i guximshëm i vrarë nga banditët fashistë” – megjithatë pa përmendur Musolinin.
Një pjesë e kërkimit për një identitet jofashist e çoi Melonin dhe të rinjtë e tjerë të MSI-së në botën e letërsisë së fantazisë, veçanërisht në romanet e JRR Tolkien Hobbit dhe Lord of the Rings. Ekziston një fotografi e Melonit në fillimet e saj si militante e MSI-së, me kostumin e Samwise Gamgee, shoqëruesit besnik të Frodo Baggins. Grupi i të rinjve MSI filloi të mbajë kampe Hobbit në vitet 1970, të cilat janë përshkruar si një lloj aksionesh të ekstremit të djathtë.
Kampet u ringjallën në vitet 1990 dhe vizioni i Tolkien mori një kuptim të ri: Toka e Mesme i ngjante një Evrope parakapitaliste mesjetare të grupeve fisnore që luftonin me guxim kundër armiqve të fuqishëm. Dukej një metaforë e përsosur për Italinë që luftonte me forcat e globalizimit, një burokraci të sapofuqizuar e BE-së në Bruksel dhe ngarkesat me të huaj që mbërrinin papritur në brigjet e Italisë. “Unë nuk e konsideroj Zotin e unazave fantazi” – ka thënë Meloni.
Në vitin 1997, Meloni, 20 vjeç, u bë kreu i seksionit të Romës të organizatës rinore të MSI. Në vitin 1998, ajo filloi një festival politik të quajtur “Atreju”, i quajtur sipas një heroi në një romani fantastik bestseller, “The Neverending Story”, nga shkrimtari gjerman Michael Ende. Atreju është një djalë i ri që duhet të përdorë fuqinë e imagjinatës dhe të tregimit për të ndërtuar një botë të re vlerash dhe për të mposhtur asgjësinë që po përhapet.
“Një simbol i luftës kundër nihilizmit, i përsosur për vizionin tonë” – shkruan Meloni. Festivali, nën udhëheqjen e Melonit, ka pritur figura të njohura të krahut të djathtë, përfshirë Viktor Orbán dhe Steve Bannon, por edhe politikanë nga e majta. Vitin e kaluar, Elon Musk ishte një mysafir surprizë.
Në vitin 2004, në moshën 27-vjeçare, Meloni u zgjodh presidente e grupit të të rinjve të Aleancës Kombëtare. Ajo hyri në parlament në moshën 29-vjeçare dhe u bë ministre e Rinisë si zëvendëspresidente e Dhomës së Deputetëve të Italisë në vitin 2008, më e reja në historinë e Italisë.
Ajo mori një rol udhëheqës si rezultat i një krize të së djathtës. Në vitin 2009, Fini vendosi të shpërndajë Aleancën Kombëtare dhe ta bashkojë atë me koalicionin e madh që po krijonte Silvio Berlusconi, i njohur si “Populli i Lirisë”. Në fakt, Fini vrau partinë që kishte krijuar vetë duke sjellë në krye “të dëbuarit e së djathtës ekstreme”. Në vitin 2012, kur Berlusconi refuzoi të mbante zgjedhjet paraprake për të zgjedhur një udhëheqës të ri, Meloni dhe disa kolegë ndërmorën hapin e guximshëm për t’u larguar nga koalicioni dhe për të formuar një parti të re, e cila në shumë mënyra rikuperoi simbolin, selinë dhe shumë nga anëtarët e Finit.
Meloni fillimisht donte ta quante partinë “Ne italianët”, por Fabio Rampelli doli me Fratelli d’Italia (Vëllezërit e Italisë), që është edhe emri me të cilin njihet himni kombëtar italian. Përdorimi i fjalëve hapëse të himnit ka si pretendim për të qenë partia e unitetit kombëtar, ashtu siç kishte bërë Forza Italia (“Përpara Italia”) e Berlusconit që u shpall në një vit me Kupën e Botës.
Një mënyrë për të kuptuar politikën italiane në 30 vitet e fundit është si një kërkim i dëshpëruar, konvulsiv për një shpëtimtar populist për të kuruar sëmundjet e vendit. Në fillim të viteve 1990, Italia hyri në një periudhë stagnimi, duke u bërë një nga ekonomitë me rritjen më të ngadaltë në botë. Kriza financiare e vitit 2008 goditi veçanërisht Italinë dhe deri në vitin 2022, standardi i jetesës së Italisë për një familje mesatare italiane ishte 12% më i ulët se përpara fillimit të krizës.
Në atë kohë, Italisë iu kthyen njëri pas tjetrit liderët populistë, të cilët premtuan dhe dështuan të sjellin ndryshime rrënjësore. Berlusconi u zotua të jetë Margaret Thatcher e Italisë dhe t’i bëjë të gjithë të pasur. Ish-prokurori Antonio Di Pietro premtoi të çrrënjoste korrupsionin. Komediani Beppe Grillo dhe Lëvizja e tij me Pesë Yje, fjalë për fjalë ngritën gishtin e mesit ndaj klasës politike të Italisë duke organizuar një ditë kombëtare “Fuck you”. Matteo Renzi, një lider populist i qendrës së majtë, premtoi se do të pastronte klasën e vjetër politike të Italisë prandaj edhe pseudonimi i tij ishte “il rottamatore”, ose njeriu i rrënimit. Pastaj ishte Salvini, i cili deklaroi në 2018 se “për emigrantët klandestinë, festa mbaroi, filloni të paketoni valixhet”.
Italia ka nivelin më të lartë të paqëndrueshmërisë politike në Evropë, me deri në gjysmën e elektoratit që ndryshon parti nga një zgjedhje në tjetrën. Partia e Melonit mori 4.4% në zgjedhjet e Italisë 2018 dhe 6.4% në zgjedhjet evropiane 2019. Por deri në vitin 2022, ajo ishte partia më e madhe e Italisë, me 26%, duke e ngritur Melonin në rolin e kryeministres. Çfarë kishte pas këtij kërcimi të papritur? Përgjigja e shkurtër është se partia e Melonit ishte e vetmja parti që mbeti vazhdimisht në opozitë gjatë një dekade në të cilën Italia u përpoq të dilte nga një periudhë krize të zgjatur ekonomike. Këshilltarët e Melonit tregojnë se presioni ndaj saj për t’iu bashkuar një “qeverie të unitetit” me 12 parti të tjera në të gjithë spektrin ideologjik ishte i madh. Por ajo u përmbajt, gjë që e vendosi atë në një pozicion të përsosur për të përfituar nga pakënaqësia e madhe popullore.
Siç zbuloi “Five Star”, të qenit anti-establishment dhe kanalizimi i pakënaqësisë popullore funksionon shumë më mirë në opozitë. Sfida e Melonit është të ruajë energjinë e jashtme ndërsa është në pushtet.
Qeveria “Meloni” duhet të përballet me një borxh kombëtar në 137% të PBB-së dhe një deficit prej 7.2%.
Një nga lëvizjet e saj të para ishte heqja e një programi të të ardhurave minimale të garantuara të krijuar nga “Lëvizja Pesë Yjet” në vitin 2019. Sot, rreth 5.6 milionë italianë jetojnë nën kufirin e varfërisë, gati 10% e popullsisë dhe Reddito di Cittadinanza (të ardhurat nga shtetësia) ishte një e ardhur minimale mujore e vogël, mesatarisht rreth 580 euro në muaj, për 1.3 milionë familje të varfra italiane.
Njerëzit e Melonit besojnë se të ardhurat e garantuara janë një fletushkë që inkurajon njerëzit të mos punojnë dhe nuk “u ofron qytetarëve asnjë perspektivë reale për një të ardhme më të mirë”. Meloni nuk i pëlqen “programet universaliste”, duke preferuar politika që përfitojnë grupe të veçanta të favorizuara.
Qeveria e saj ka dhënë lehtësira tatimore dhe subvencione për bizneset dhe startup-et, për familjet me fëmijë, për gratë që punojnë dhe për bizneset që punësojnë punëtorë më të rinj dhe/ose femra. Zyrtarët këmbëngulin se këto politika po funksionojnë, pasi papunësia ka rënë nga rreth 8.1% në vitin 2022, kur u zgjodh Meloni, në 6.8% sot.
Meloni kundërshton vendosjen e pagës minimale. Gjithnjë e më shumë italianë të rinj punojnë në punë afatshkurtra që shpesh i paguajnë deri në 1000 € në muaj. Si rezultat, rreth 550 mijë të rinj u larguan nga Italia midis 2014 dhe 2023, sipas byrosë kombëtare të statistikave ISTAT, rreth një e treta e tyre me diploma universitare. Italia po përballet me probleme të thella strukturore, mungesë investimesh në Kërkim dhe Zhvillim, dështim në financimin e programeve për trajnimin e të diplomuarve që do të kërkonin investime të konsiderueshme për t’u trajtuar.
Së bashku me pagat në stanjacion, në 30 vitet e fundit Italia është bërë gjithashtu një nga vendet më të pabarabarta në Evropë, sipas ekonomistit Salvatore Morelli nga Universiteti i Romës. Ajo ka eliminuar tatimin mbi trashëgiminë. Përpara vitit 2000, Italia tatonte pronat e mëdha me një normë prej 8%. Silvio Berlusconi, njeriu më i pasur në vend, e uli normën në zero. Qeveria e mëvonshme e rriti atë në një masë modeste prej 0.8%, dhe Meloni nuk ka plane ta rrisë atë duke këmbëngulur që italianët tashmë paguajnë mjaftueshëm taksa.
Nëse politikat ekonomike të Melonit janë mjaft tradicionale të qendrës së djathtë, qeveria e saj është shumë më e ashpër kur bëhet fjalë për emigracionin, pas një dekade të trazuar në të cilën anijet me 1 milion emigrantë arritën në brigjet italiane dhe rreth 28 mijë vdiqën në det.
Në qershor, një punonjësi në bujqësi të quajtur Satnam Singh iu këput krahu nga një pajisje në një fermë jashtë Romës. Për shkak se Singh ishte i punësuar ilegalisht, punëdhënësi i tij, në vend që të thërriste një ambulancë, e la në anë të rrugës me krahun e tij të prerë në një kuti perimesh. Singh vdiq jo shumë kohë më vonë. Vdekja e tmerrshme hapi një dritare për një aspekt veçanërisht brutal të ekonomisë italiane. Rreth 230 mijë punëtorë fermash në “të zezë” jetojnë në thelb si skllevër modernë.
Disa ditë më vonë, Meloni u ngrit në parlamentin italian dhe denoncoi “vdekjen e tmerrshme dhe çnjerëzore” të Singh dhe “sjelljen e neveritshme të punëdhënësit të tij: “Duhet ta themi: kjo është më e keqja e Italisë”. Ajo bëri thirrje për një moment heshtjeje dhe kur dy nga ministrat e saj qëndruan ulur, ajo tha me zë të lartë në dialektin romak: “Raga’ arzatevi pure voi”. (“Djema, ngrihuni edhe ju.”)
Ishte një lëvizje e zgjuar në teatrin politik. Në vend që të përballej me kritika për kushtet e mjerueshme të punës së të huajve në bujqësi, Meloni vendosi të tregojë se, pavarësisht kundërshtimit të ashpër ndaj emigracionit të paligjshëm, ajo kishte dhembshuri për individët që mundoheshin në botën e nëndheshme të “lavoro nero” (punës së zezë).
Meloni ka mbajtur një qëndrim të ashpër ndaj imigracionit të paligjshëm një element kryesor i fjalimeve të saj në fushatë. Midis 2016 dhe 2018, Meloni shpesh fliste për “zëvendësimin etnik”, teorinë e konspiracionit e njohur gjithashtu si “zëvendësimi i madh” në të cilin forcat e panjohura po impononin imigracionin në Itali për të zëvendësuar popullsinë e saj vendase me një forcë të huaj punëtore me paga të ulëta.
Që kur u bë kryeministre, Meloni e ka zbutur retorikën e saj. Por, si kryetare e qeverisë, ajo ka ecur në dy pista të veçanta duke punuar publikisht për të ndaluar imigracionin e paligjshëm nga njëra anë, ndërsa nga ana tjetër, duke trefishuar numrin e punëtorëve të huaj që punëdhënësit italianë mund të punësojnë. Qeveria e saj e ka bërë gjithashtu shumë më të vështirë marrjen e azilit, duke shtyrë më shumë njerëz në ekonominë e zezë.
Meloni ka punuar për ta bërë BE-në të ndjekë drejtimin e saj në lidhje me imigracionin. Në vitin 2023, Meloni dhe von der Leyen fluturuan në Tunizi për të nënshkruar një marrëveshje me presidentin e fortë të Tunizisë, Kais Saied, që i jep Tunizisë 105 milionë euro për “menaxhimin e kufirit” dhe rreth 1 miliard euro kredi dhe mbështetje financiare. Në vitin 2024, Meloni dhe von der Leyen arritën një marrëveshje të ngjashme me Mauritaninë dhe Egjiptin duke shpresuar të mbyllnin pikat kryesore të nisjes së emigrantëve.
Marrëveshjet bazohen në një pakt që qeveria italiane arriti me Libinë në 2016-ën nën një qeveri të qendrës së majtë. BE-ja ka paguar dhe trajnuar rojet bregdetare të Libisë për të kapur varkat e emigrantëve dhe i paguan ato për t’i strehuar emigrantët për një kohë të pacaktuar në burgjet private brutale libiane të kontrolluara nga grupet e armatosura të milicisë. Në Tunizi, Al Jazeera raporton se “migrantët dhe azilkërkuesit janë dërguar me autobusë në tokat kufitare të shkretëtirës së Tunizisë me Libinë ose Algjerinë dhe braktisen pa para, telefona celularë, ushqim ose ujë në kundërshtim të ligjit ndërkombëtar humanitar”.
Qeveria Meloni beson se politikat e tyre kanë filluar të funksionojnë: numri i emigrantëve të paligjshëm që arritën në Itali me anije gjatë 7 muajve të parë të 2024 është ulur me rreth 62% krahasuar me vitin e kaluar, megjithëse kritikët thonë se fluksi i imigracionit thjesht po kthehet në nivelin që ishte në vitin 2021. Teksa politika e Melonit për të paguar vendet e Afrikës Veriore për të ndaluar imigracionin e paligjshëm nuk është e re, ajo është një përpjekje shumë më gjithëpërfshirëse për të “jashtëzuar kufijtë e Italisë”.
Ajo që është e re dhe më radikale është plani i qeverisë Meloni për të transferuar në Shqipëri përpunimin e emigrantëve të paligjshëm. Qeveria italiane po ndërton një objekt në Shqipëri për të strehuar emigrantët që nuk kanë gjasa të kualifikohen për statusin e azilit, nga ku mund të kthehen në vendet e tyre të origjinës. “Në momentin kur njerëzit shpëtohen në det, ne do të bëjmë një ndarje” – më shpjegoi një ndihmës i afërt i Melonit. “Individët e brishtë – gra, fëmijë apo njerëz që po ikin nga persekutimi – sirianë, afganë – nuk do të dërgohen në Shqipëri. Meshkujt e rritur që vijnë nga një listë e atyre që ne i quajmë “vendet e sigurta” – Tunizia, Maroku, Egjipti, Bangladeshi – njerëz që emigrojnë për arsye ekonomike – në shumicën e rasteve, do të kthehen në vendin e tyre të origjinës”.
Pasi hoqi dorë nga skema jopopullore e qeverisë së mëparshme e dëbimit në Ruanda, Keir Starmer deshi të diskutonte marrëveshjen me Shqipërinë me Melonin dhe të kuptonte se si mund ta kopjonte atë.
Zëdhënësi i opozitës italiane për punët e jashtme e quan planin e Shqipërisë “të padobishëm, të shtrenjtë dhe mizor”. Ai do të strehojë më së shumti 3 mijë njerëz, shumë prej të cilëve pothuajse me siguri do të kthehen në Itali. Kostoja fillestare e tij vlerësohet në 653 milionë euro – shumë më tepër sesa strehimi i tyre në Itali. Është mizore, thotë ai, sepse ju po “ndani familjet, bazuar në një kriter arbitrar (meshkuj të rinj në moshë madhore) dhe po zgjatni vuajtjet e njerëzve që meritojnë të ndihmohen”.
Një nga këshilltarët e afërt të Melonit u përgjigj se kampi në Shqipëri do t’u dërgojë një sinjal migrantëve të mundshëm se imigracioni i paligjshëm nuk do të tolerohet.
E megjithatë Italia ka nevojë për emigracion. Me një popullsi të plakur në rënie me 400 mijë në vit, punëdhënësit po i bëjnë presion qeverisë që t’i lejojë ata të punësojnë më shumë punëtorë të huaj. Në prapaskenë, qeveria e Meloni ka rënë dakord të lejojë punëdhënësit italianë të punësojnë 450 mijë punëtorë të huaj gjatë 3 viteve të ardhshme, pothuajse të gjithë do të jenë njerëz që kanë hyrë ilegalisht në vend vite më parë – pikërisht njerëzit që Meloni po përpiqet të mbajë jashtë.
Ajo që nuk thuhet është diçka që Meloni e ka artikuluar në të kaluarën: Se Italia nuk do emigrantë nga Afrika, veçanërisht ata që janë myslimanë. “Çdo komb” – ka thënë Meloni, “ka të drejtë të zgjedhë një emigracion që është më i pajtueshëm me kulturën e tij. Në Venezuelë, ka miliona njerëz të uritur – ata janë të krishterë – shpesh me origjinë italiane. Pra, nëse kemi nevojë për emigrantë, le t’i marrim ata nga Venezuela.”
Salvatore Fachile, një avokat imigracioni në Romë, bën një interpretim cinik të politikës së imigracionit të Italisë, për të cilën ai fajëson njëlloj si të majtën ashtu edhe të djathtën. Është e përshtatshme për Italinë që të ketë një ushtri hije miliona punëtorësh të huaj në një pozicion ligjërisht të dobët. Ata mund të ndihen të detyruar të punojnë orë më të gjata me paga më të ulëta dhe të durojnë kushte të rrezikshme pune.
“Ju keni 500 mijë punëtorë të paligjshëm që janë plotësisht të cenueshëm dhe të shantazhueshëm nga punëdhënësit e tyre dhe të paktën 2 milionë të huaj të tjerë që janë në një pozitë të brishtë ligjërisht”. Kjo, nga ana tjetër, ka dobësuar fuqinë negociuese të punëtorëve italianë, të cilët tani duhet të konkurrojnë me punëtorët e huaj duke pranuar paga më të ulëta dhe orë më të gjata.
Qeveria e Melonit ka vendosur heqjen e statusit të azilit për ata që tashmë kanë marrë mbrojtje ndërkombëtare. Të huajt me kontrata pune të ligjshme që paguajnë taksa janë bërë emigrantë të paligjshëm brenda natës.
Politika e imigracionit e Melonit, me pak fjalë, është një lëmsh kontradiktash: E ndarë mes dëshirës për të parandaluar ardhjen e të huajve dhe një nevojë të dëshpëruar për të rimbushur fuqinë punëtore në rënie; mes qëllimit të saj të deklaruar për të rivendosur ligjshmërinë ndaj imigracionit dhe një përpjekjeje për të hequr statusin ligjor të shumë punëtorëve të huaj, ndërkohë që refuzon të lehtësojë marrjen e shtetësisë italiane me anë të shumë rregullave kufizuese.
Meqenëse kriza buxhetore dhe rregullat e BE-së e bëjnë të vështirë për Melonin të ndërmarrë politika të brendshme ambicioze, miratimi i ligjeve të reja është një mënyrë e lehtë për të për të krijuar identitetin e djathtë të qeverisë së saj.
Ligji i parë i miratuar nga qeveria e Melonit ishte ai që ndëshkonte organizatorët e tubimeve të paligjshme në magazina apo fabrika të braktisura. Ligji i ri i dërgon organizatorët në burg për 3 deri në 6 vjet. Kur u pyet se pse qeveria e saj po godiste një fenomen që nuk shihet si kërcënim për sigurinë publike, Meloni u përgjigj: “Është një sinjal që dua të dërgoj: se kanë mbaruar ditët në Itali për njerëzit që refuzojnë të respektojnë rregullat.”
Së bashku me ligjin kundër tubimeve, ka një ligj që ndëshkon ashpër këdo që drejtonte një varkë që sillte emigrantë në Itali. (Me qëllim për të ndëshkuar kontrabandistët, ligji injoron faktin që ata në përgjithësi i detyrojnë emigrantët të drejtojnë varkat.) Një ligj tjetër është kundër inkurajimit të anoreksisë. Disa ligje drejtuar romëve: njëri synon që prindërit t’i mbajnë fëmijët e tyre jashtë shkollës dhe tjetri ndëshkimin e të rriturve për inkurajimin e fëmijëve për të lypur. Ka ligje për të ndëshkuar format popullore të protestës: pushtimin e ndërtesave dhe përpjekjet për të bllokuar projektet e mëdha të punëve publike, një strategji e përdorur ndonjëherë nga grupet mjedisore.
Një ligj tjetër i ri e bëri zëvendësimin një “krim universal”, që do të thotë se çiftet italiane që udhëtojnë jashtë shtetit për të birësuar fëmijë nëpërmjet një nëne surrogate mund të ndiqen penalisht dhe të burgosen kur të kthehen. Qeveria Meloni i referohet surrogacitetit si “utero in affitto” (mitër me qera). “Që një nënë të shesë fëmijën e saj është një krim kudo në botë – një krim universal – kështu që pse nuk është krim nëse një nënë shet fëmijën e saj para se të lindë?” – thotë ministrja e familjes, e lindjes dhe e mundësive të barabarta e Melonit, Eugenia Roccella.
Tek Roccella, Meloni ka gjetur një avokate me gjuhë të mprehtë, e cila nuk ka frikë të marrë pozicione shumë provokuese në mbrojtje të familjes tradicionale. Ajo është kundër martesës së homoseksualëve dhe propozoi heqjen e bashkimeve civile, të cilat u prezantuan në vitin 2016 dhe që u japin çifteve homoseksualë një mbrojtje ligjore. “Mendoj se ligji për bashkimet civile është… një çelës për shkatërrimin progresiv të familjes, të prindërimit dhe identitetit të përcaktuar seksual” – tha ajo në 2017.
Roccella mbron pozicionin e qeverisë së saj të djathtë duke përdorur gjuhën tradicionale të së majtës: gjuhën e lirisë, të të drejtave dhe të feminizmit. Ajo këmbëngul se ligji kundër surrogacisë ka për qëllim të mbrojë gratë kundër shfrytëzimit dhe reduktimin e jetës si një mall të fituar para. Ajo këmbëngul se rezistenca e saj ndaj shtimit të homofobisë në një projekt-ligj të krijuar për të ndëshkuar krimet e urrejtjes është një çështje e lirisë së shprehjes: a nuk mund të interpretohet si homofobike një mbrojtje e fuqishme e familjes tradicionale? Kushdo është i lirë të dojë kë i pëlqen, thotë ajo, por përpjekjet e saj janë të përqendruara në ndihmën e asaj që ajo e sheh si një pakicë e luftuar dhe e cenueshme: nënat dhe çiftet me fëmijë.
Qeveria Meloni ka shtuar numrin e çerdheve dhe ka krijuar përfitime ekonomike për familjet me fëmijë dhe nënat që punojnë. Roccella tregon me krenari një rritje të vogël, por domethënëse në punësimin e femrave. Teksa është e vështirë të kundërshtosh përpjekjet për të ndihmuar familjet me fëmijë, është gjithashtu e vështirë të mos shohësh ligjin e familjes në Itali si diskriminues ndaj të gjithë të tjerëve. Birësimi është i kufizuar vetëm për çiftet heteroseksuale që janë të martuar ose kanë jetuar së bashku për 3 vjet. IVF është në thelb e ndaluar, me përjashtim për çiftet heteroseksuale që mund të demonstrojnë probleme infertiliteti. Gratë italiane që vendosin të kenë një fëmijë vetë, largohen nga vendi për të kryer procedurën.
Shumica e këtyre politikave – të ndikuara shumë nga Vatikani – ishin në letër përpara se Meloni të merrte detyrën. Por qeveria Meloni i ka çuar gjërat më tej duke i ndaluar kryetarët e bashkive (të cilët kryejnë detyra qytetare dhe kanë pasur një farë autonomie) të lëshojnë certifikata lindjeje për fëmijët e lindur nga nëna surrogate dhe për fëmijët e lindur nga çiftet lezbike që kanë përdorur fekondimin artificial veprim që duket gjerësisht ndëshkues.
Për Melonin, mbrojtja e kufijve të gjinisë dhe familjes janë si kufijtë kombëtarë që ajo po përpiqet të mbrojë kundër tejkalimit burokratik nga Brukseli dhe forcave homogjenizuese të globalizimit. Siç tha ajo në një fjalim të vitit 2019 që është bërë jashtëzakonisht i famshëm: “Tani duan të heqin fjalët ‘baba’ dhe ‘nënë’ nga dokumentet tona të identitetit. Sepse familja është armik, identiteti kombëtar është armik, identiteti seksual është armik… [Por] ne do ta mbrojmë identitetin tonë. Unë jam Giorgia, jam grua, jam nënë, jam italiane dhe jam e krishterë. Ju kurrë nuk do ta merrni atë nga unë! Nuk do ta hiqni kurrë këtë nga unë!”
Në fillim të shtatorit, Meloni u përball me një krizë të atyre që dikur quheshin vlera familjare, kur ministri i saj e kulturës dha dorëheqjen në atë që ishte pothuajse një rast klishe i një skandali seksual të modës së vjetër. Gennaro Sangiuliano, 62 vjeç dhe i martuar, ishte në qendër të një stuhie mediatike kur doli se ai kishte bërë dashnoren e tij, Maria Rosaria Boccia, një konsulente e papaguar në ministrinë e tij. Meloni fillimisht e hodhi poshtë skandalin si thjesht “thashetheme”, por më pas pranoi dorëheqjen e Sangiuliano kur doli se Boccia kishte regjistruar biseda dhe madje kishte bërë video sekrete brenda ndërtesës së parlamentit me syze spiunazhi Ray-Ban.
Marrëdhënia e Melonit me shtypin ka qenë kontestuese dhe luftarake, duke ngritur shqetësime për lirinë e shtypit. Në prill, tre gazetarë të gazetës së përditshme “Domani” u vunë nën hetim nga prokurorët në Perugia për një artikull të botuar në vitin 2022 që zbulonte se Guido Crossetto, një bashkëthemelues i “Vëllezërit e Italisë” kishte marrë miliona euro si konsulent për prodhuesit italianë të armëve, duke përfaqësuar një konflikt të mundshëm interesi në detyrën e tij si Ministër i Mbrojtjes.
“Ministri kërcënoi se do të padiste gazetarët, por nuk e bëri kurrë”, – komentoi redaktori i “Domani”. “Ai nuk mundi sepse informacioni që publikuam ishte i vërtetë… në vend të kësaj ai preferoi të kërkonte nga prokurorët të identifikonin burimet e Domani”. Për shkak të publikimit të informacionit konfidencial, gazetarët mund të rrezikojnë deri në 9 vjet burg, sipas Shoqatës Kombëtare të Shtypit.
Në mes të korrikut, Komisioni Evropian lëshoi një raport mbi sundimin e ligjit në Itali. Qeverisë Meloni iu desh të angazhohej në një sërë frontesh dhe shprehu shqetësimin për pavarësinë e shtypit.
“Raste të sulmeve fizike, kërcënimeve me vdekje dhe forma të tjera të frikësimit janë raportuar… 75 incidente në 6 muajt e parë të 2024”. Këtë verë, 4 anëtarë të grupit të ekstremit të djathtë “Casa Pound” u arrestuan për rrahjen e një gazetari të ri që u përpoq të filmonte një mbledhje të grupit të tyre. Meloni dhe anëtarë të tjerë të qeverisë së saj kanë përdorur ligjet e Italisë për shpifjen për të përndjekur kritikët e tyre. Meloni paditi dhe fitoi dëmshpërblim nga një gazetare, e cila me tallje e përshkroi atë si “4 këmbë e gjatë”. Ajo gjithashtu paditi shkrimtarin Roberto Saviano që e quajti atë dhe një nga ministrat e saj “bastardë” mbi politikat e tyre të imigracionit.
Studiuesi Antonio Scurati u pengua të lexonte një tekst që ai kishte përgatitur në përvjetorin e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, në të cilin ai kritikonte hezitimin e Melonit për të “mohuar të kaluarën e saj neofashiste” dhe përpjekjet e qeverisë së saj për të “rishkruar historinë”. Drejtuesja e një programi në televizionin shtetëror Rai, e cila kishte ftuar Scurati-n, kishte shkurtuar në mënyrë drastike kohën e transmetimit. Që partitë politike ushtrojnë kontroll mbi televizionin shtetëror nuk është asgjë e re në Itali, por shumë gazetarë këmbëngulin se “Vëllezërit e Italisë” i kanë çuar gjërat në një nivel të ri, duke iu referuar si “Tele-Meloni”.
Ndoshta një shqetësim më i madh në dritën e shqetësimeve për prirjen e Melonit për autoritarizëm janë dy ndryshimet kryesore kushtetuese që po ndjek qeveria e saj. E para është një reformë në drejtësi që do të thotë se prokurorët nuk mund të bëhen gjyqtarë dhe anasjelltas. Kjo reformë, këmbëngul qeveria e Melonit, parandalon kolegjialitetin komod midis prokurorëve dhe gjyqtarëve dhe është e vetmja mënyrë për të garantuar një gjykim vërtet të paanshëm. Ajo vazhdon një betejë të gjatë të nisur nga Berlusconi, i cili zhvilloi luftë kundër gjykatave italiane, duke i akuzuar ato si të majta. Magjistratët italianë kanë frikë se ky është një hap i parë drejt vendosjes së prokurorëve nën kontrollin e ekzekutivit. Nicola Gratteri, një prokuror i njohur antimafia, vuri në dukje në një intervistë të fundit televizive se reforma e propozuar “ishte një zgjidhje për një problem që nuk ekziston”.
Nëna e të gjitha reformave, megjithatë, që ka të bëjë me Von der Leyen dhe Komisionin Evropian, është një rishikim i propozuar i kushtetutës italiane për të lejuar zgjedhjen e drejtpërdrejtë nga populli të kryeministrit. Sipas kushtetutës italiane, presidenti i Republikës emëron kryeministrin në konsultim me partitë që kanë fituar më shumë vota. Zakonisht kjo rezulton që lideri i partisë më të madhe të bëhet kryeministër, por kur anëtarët e koalicionit qeverisës bien ndesh me njëri-tjetrin, presidenti mund të emërojë dikë tjetër që mund të bëjë shumicën me një formacion tjetër.
Meloni këmbëngul se ky sistem është antidemokratik dhe një shkak i paqëndrueshmërisë politike të Italisë. Ka pasur 69 qeveri që nga viti 1945. Nëse kryeministrat do të zgjidheshin drejtpërdrejt, argumenton ajo, ata në përgjithësi do të zgjasnin 5 vitet e plota të çdo legjislaturë dhe do të ishin në gjendje për të realizuar axhendën e tyre.
Duke pasur parasysh sistemin proporcional zgjedhor të Italisë, në të cilin partia më e madhe rrallë merr më shumë se 25-30% të votave, propozimet që diskutohen përfshijnë një “bonus” në të cilin partia fituese do të merrte një pjesë shtesë të vendeve për të arritur një shumicë më të qëndrueshme. Këto reforma i bëjnë shumë njerëz, duke përfshirë shumë në Komisionin Evropian, nervozë. Viktor Orbán ka përdorur “mekanizmat e kompensimit të fituesve”, të ngjashme me atë që propozon Meloni, për të ruajtur një super-shumicë në parlamentin hungarez, edhe kur partia e tij merr më pak se gjysmën e votave.
Meloni – pothuajse e sigurt se nuk do të marrë shumicën e dy të tretave në parlament që kërkohet për të rishikuar kushtetutën – do të duhet të thërrasë për një referendum kombëtar për ta bërë Italinë një republikë presidenciale. Duke pasur parasysh përvojën e tyre me fashizmin, italianët në përgjithësi i kanë rezistuar përqendrimit të madh të pushtetit, por popullariteti i Melonit dhe zhgënjimi i publikut për një seri qeverish joefektive, e bëjnë rezultatin e një referendumi jo të qartë. ©Marrë nga The Guardian, përshtati në shqip LAPSI.al
