Që nga samiti i BE-së në Selanik të Greqisë, në vitin 2003, unioni, i cili tani është rritur në 27 shtete anëtare, ka përsëritur mantrën e tij: “Shtetet në Ballkanin Perëndimor, që dolën nga shpërbërja e Jugosllavisë dhe Shqipëria, i përkasin Evropës dhe gjithashtu duhet të pranohet në union”.
Vetëm Kroacia bëri kapërcimin në BE në vitin 2013. 6 pjesët e mbetura, Serbia, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Bosnje-Hercegovina dhe Shqipëria punojnë ende për marrjen e një date specifike për pranimin e tyre prej shumë vitesh dhe janë në faza të ndryshme të pranimit të një procesi të gjatë.
“Tani ne duhet ta çojmë këtë proces në një fund me një ritëm krejtësisht të ri, në mënyrë që perspektiva e pranimit të kthehet në pranim real” – tha kancelari gjerman në largim Olaf Scholz (SPD) në Bruksel. Ashtu si çdo vit, aty zhvillohet samiti i BE-së për Ballkanin Perëndimor. Olaf Scholz nuk e thotë këtë për herë të parë. Dy vjet më parë ai gjithashtu foli për shpejtësi dhe përshpejtim.
Padurimi po rritet
Nga këndvështrimi i shumë politikanëve të Ballkanit Perëndimor, pak ka ndodhur. Edi Rama, kryeministri i Shqipërisë, e quajti procesin e alternuar të anëtarësimit, të padrejtë ose neurotik. Shqiptari madje e sheh hipokrizi faktin që Ukraina dhe, pas saj, Moldavia po nxiten në procesin e anëtarësimit për të dërguar një sinjal gjeopolitik në luftën mbrojtëse kundër agresorit rus.
Edi Rama ka shpresë tek përfaqësuesja e re e BE-së për politikën e jashtme, Kaja Kallas nga Estonia. Ajo patjetër do të punojë për Ballkanin Perëndimor. Në fund të fundit, ajo vetë u rrit në një diktaturë komuniste, luftoi për liri dhe më në fund u bashkua me BE.
Sipas kryeministrit shqiptar, Ballkani Perëndimor ka kaluar diçka të ngjashme. Edi Rama lajkatoi me kënaqësi ish-shefen e qeverisë estoneze pas takimit të tyre të parë në detyrën e saj të re. “Faleminderit për buzëqeshjen miqësore në motin gri të shurdhër këtu në Bruksel mëngjesin e sotëm”, – tha Rama.
BE nuk është e mbyllur
Opinionet në Bashkimin Evropian rreth asaj se sa shpejt duhet të pranohen shtetet e Ballkanit Perëndimor ndryshojnë shumë. Austria, e cila mban lidhje të ngushta historike me Ballkanin, ka themeluar një “grup miqsh” për 6 kandidatët për anëtarësim.
Në vende të tjera që janë më larg, si Irlanda apo Spanja, ambicia nuk është aq e madhe. Spanja, si shtetet e tjera të BE-së, ende nuk e ka njohur Kosovën si shtet. Kosova ende konsiderohet një krahinë e shkëputur nga Serbia. Kjo mosmarrëveshje ndërmjet Serbisë dhe Kosovës nuk i është afruar zgjidhjes pavarësisht përpjekjeve të ndërmjetësimit të BE-së.
Përkundrazi, ndonjëherë përleshjet e dhunshme dhe sulmet terroriste po rëndojnë rëndë marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Ato po bllokojnë gjithashtu progresin në procesin e anëtarësimit.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, u ankua gjatë në samitin e Brukselit se Serbia po shihet se po bën përparim, edhe pse në politikën e jashtme ishte në linjë me Rusinë. Kosova, në anën tjetër, i ka përmbushur të gjitha reformat dhe kërkesat e BE-së dhe sigurisht që mbështet politikën e BE-së për Ukrainën.
“Ne jemi shteti më miqësor për Evropën në botë, por aplikimi ynë për anëtarësim është zhdukur diku në një sirtar në Bruksel”, – tha presidentja Osmani.
Probleme me njëri-tjetrin
Kancelari gjerman Olaf Scholz paralajmëroi, siç ka bërë shpesh, se mosmarrëveshjet midis fqinjëve në Ballkanin Perëndimor nuk duhet të errësojë procesin e anëtarësimit. Kjo vlen edhe për vendet anëtare të BE-së, problemet dypalëshe të të cilave me vendet kandidate individuale ndikojnë në procesin në tërësi.
Ajo që ndoshta nënkuptohet këtu është Bullgaria, e cila ka një problem me kandidaten për anëtarësim Maqedoninë e Veriut për arsye të ndryshme kulturore dhe historike. Megjithatë, këto probleme nuk u përmendën në samit, por në një moment u mbuluan me pranimin e përgjithshëm se Ballkani Perëndimor do t’i përkiste BE-së.
Për më tepër, procesi i anëtarësimit varet nga performanca e atyre që dëshirojnë të anëtarësohen. Çdo vend vlerësohet individualisht dhe në mënyrë të pavarur nga fqinjët e tij. Kjo është arsyeja pse nuk ka lidhje të anëtarësimit, sipas Komisionit të BE-së.
Mali i Zi tek porta?
Për këtë shpreson më i vogli nga kandidatët për anëtarësim, Mali i Zi, me vetëm 670 mijë banorë. Presidenti malazez Jakov Milatoviç tha në samit se vendi i tij kishte përfunduar të gjithë kapitujt e negociatave dhe ishte gati për t’u bashkuar me vite. “Ne jemi në ballë dhe dëshirojmë të bëhemi shteti i 28-të anëtar i BE. Ky do të ishte gjithashtu një sinjal i qartë për aplikantët e tjerë se procesi i pranimit është ende gjallë” – tha Jakov Milatoviç.
Por edhe Milatoviq nuk mori ndonjë premtim konkret. Shefja e re e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, thjesht tha se donte të bënte përparim të vërtetë brenda mandatit të saj gjatë 5 viteve të ardhshme. Pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës pothuajse 3 vjet më parë, BE-ja u trondit. Ballkani Perëndimor papritmas u bë më i rëndësishëm si një mburojë kundër ndikimit rus.
“Zgjerimi i BE-së është gjithashtu i rëndësishëm për sigurinë në mbarë Evropën”, – tha presidenti i Malit të Zi. Të paktën këtë duhet ta kishin kuptuar tashmë njerëzit në kryeqytetet e BE-së. Në mënyrë që të lidhet më ngushtë Ballkani Perëndimor me BE-në, e cila tashmë është partneri më i rëndësishëm tregtar i rajonit, duhet të miratohet një “Plan i Rritjes për Ballkanin Perëndimor”. Plani synon të sigurojë investime në infrastrukturë dhe vende pune në rajon.
Nuk përmendet asnjë datë
Në samitin e tij të fundit ballkanik, ish-presidenti i Këshillit të BE-së, Charles Michel foli për vitin 2030 si vitin në të cilin duhet të ndodhin pranimet e ardhshme. Pasardhësi i tij në detyrë, Antonio Costa, nuk u përsërit këtë vit.
“Samiti nuk kishte të bënte me detajet e zgjerimit si të tillë”, – tha Antonio Costa pas diskutimeve. Ishte më shumë për tablonë e madhe strategjike. “Ne e vumë re zhgënjimin në rajon. Por tani ka një moment të ri” – tha Costa.
Para se të ndërmerren hapa konkretë, Bashkimi Evropian duhet së pari të përgatitet për të pranuar anëtarë të rinj, paralajmërojnë vazhdimisht diplomatët e BE-së. Procedurat dhe institucionet që marrin vendime janë shumë të ngadalta dhe të rënda për një komunitet me 33 shtete anëtare apo edhe me Ukrainën.
Presidenti francez Emmanuel Macron ka vite që bën thirrje për reforma. Megjithatë, pak ndodhi. Presidentja e Komisionit të BE-së Ursula von der Leyen njoftoi se së shpejti do të dalë me një propozim. A do e dëgjojmë në samitin e ardhshëm të BE-së për Ballkanin Perëndimor në dhjetor 2025? ©DW, përgatiti LAPSI.al
