Nga Dai Weilai
Nga 9 deri më 10 qershor, Presidenti i Kinës Xi Jinping do të takohet me Presidentin e Rusisë Vladimir Putin gjatë Samitit të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait në Qingdao. Kjo do të shënojë takimin e 25 midis dy udhëheqësve në pesë vitet e fundit. Në mes të asaj që duket gjithnjë e më shumë një luftë e re tregtare ndërmjet Kinës dhe Shteteve të Bashkuara, a do të shënojë takimi mes Kinës dhe ish-aleatit të saj një fazë të re në marrëdhëniet Sino-Ruse? A është Kina gati të braktisë diplomacinë e saj jo-lineare, e cila ka qenë një element kryesor i politikës së jashtme pas Mao-s? Sigurisht, ndërsa tensionet u ngritën midis dy vendeve dhe një rivali të përbashkët, Shtetet e Bashkuara, skenari bëhet më i besueshëm.
Presioni i SHBA krijon hapësirën e përshtatshme
Gjithnjë e më shumë, Shtetet e Bashkuara paraqesin një kërcënim ekonomik dhe të sigurisë për Kinën dhe Rusinë. Më 18 maj, Shtetet e Bashkuara dhe Kina arritën një kompromis në të cilin ata ranë dakord për të ndalur luftën tregtare në dukje. Zbulimi pasoi negociata intensive mes dy vendeve, ndërsa Liu He, zëvendës kryeministri kinez, ishte në Uashington.
Megjithatë, më 29 maj, administrata Trump njoftoi se do të imponojë një tarifë prej 25 për qind mbi mallrat e importuara me vlerë 50 miliardë dollarë nga Kina, pas 15 qershorit, gjë që padyshim do ta zemërojë Kinën. Para kësaj, administrata Trump kishte deklaruar se do të vendosë një tarifë 25 për qind për ekranet me prekje elektronike, fletët e çelikut, pajisjet mjekësore, pjesët dhe komponentët e avionit, bateritë dhe importet e tjera kineze. Kina u zotua gjithashtu të merrte masa për hakmarrje.
Shtetet e Bashkuara gjithashtu do të jenë në gjendje të krijojnë sfida të caktuara për Kinën në fushën e sigurisë dhe atë politike. Çështja e Tajvanit është përparësia kryesore midis interesave kryesorë të Kinës. Megjithatë, administrata Trump po përpiqet të shtrijë kufijtë e “politikës të një Kine”, bazën e marrëdhënieve SHBA-Kinë që nga viti 1979. Përveç miratimit të shitjeve të armëve të reja për Tajvanin, Kongresi ka kaluar “Taiwan Travel Act”, i cili inkurajon zyrtarë të nivelit të lartë të SHBA për të vizituar Tajvanin. Presidenti Donald Trump me shpejtësi nënshkroi projektligjin në ligj, gjë që e zemëroi Kinën në mes të mosmarrëveshjes në vazhdim mbi tregtinë. Ndërkohë, anijet luftarake të SHBA vazhdojnë të lundrojnë përmes Detit të Kinës Jugore mes tensioneve në rritje mes Uashingtonit dhe Pekinit që kanë dalë në sipërfaqe gjatë viteve të fundit.
Moska gjithashtu e gjen veten në kundërshtim me Uashingtonin. Marrëdhëniet midis SHBA-Rusisë ranë në pikën e ngrirjes pas krizës ukrainase kur Rusia aneksoi Krimenë në vitin 2014. Vendet perëndimore, të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara, njoftuan sanksione diplomatike dhe ekonomike kundër Rusisë – Për shembull, ata pezulluan anëtarësimin e Rusisë në G8. Uashingtoni ka targetuar gjithashtu shumë biznesmenë dhe entitete ruse, duke forcuar sanksionet ndaj industrisë financiare, mbrojtëse dhe energjitike të Rusisë dhe duke kufizuar bankat e financuara nga Rusia nga financimi në tregjet perëndimore.
Administrata e Trump ka vazhduar këtë trend. Më 6 prill, Departamenti i Thesarit i SHBA lëshoi një qortim serioz ndaj Rusisë: ajo vendosi sanksione mbi shtatë oligarkë ruse me lidhje me Putinin, së bashku me 17 zyrtarë të lartë rusë, duke përfshirë ish-dhëndrin e Putinit. Shtetet e Bashkuara gjithashtu njoftuan për dëbimin e 60 diplomatëve rusë dhe oficerëve të inteligjencës, si dhe mbylljen e konsullatës së Seattle të Rusisë, më 26 mars, në përgjigje të përfshirjes së supozuar të Moskës në një sulm me agjent nervor në Mbretërinë e Bashkuar.
Tensionet e Moskës me Uashington po intensifikohen edhe në Lindjen e Mesme. Pasi akuzoi qeverinë siriane për një sulm të armëve kimike, Uashingtoni bëri sulme precize ndëshkimore me Mbretërinë e Bashkuar dhe Francën në instalimet ushtarake siriane, të cilat janë nën mbrojtjen e Rusisë. Putin dënoi sulmet ushtarake të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara në Siri si një “akt agresioni”.
Thellimi i lidhjeve Kinë-Rusi
Zhvillimet aktuale po ndodhin nën një sfond të marrëdhënieve tashmë pozitive midis Kinës dhe Rusisë. Pekini ka parë interesat e saj gjithnjë e më të lidhur me ata të Rusisë. Pasi Xi mori pushtetin në 2013, partneriteti gjithëpërfshirës strategjik i koordinimit Sino-Rus hyri në një fazë të re, me Xi dhe Putin duke pretenduar një marrëdhënie të ngushtë pune dhe miqësi personale.
Në vijim të komunikimit të ngushtë midis dy udhëheqësve, që nga viti 2014, Zyra e Përgjithshme e Komitetit Qendror të Partisë Komuniste Kineze dhe Zyra e Presidentit rus krijuan një mekanizëm për mbajtjen e takimeve të rregullta pune çdo vit, duke hapur një kanal të ri për shkëmbimet midis Kinës dhe Rusisë. Përveç vizitave të rregullta midis udhëheqësve kryesorë të dy vendeve, shkëmbime të tjera të nivelit të lartë janë bërë rutinë.
Më së fundmi, më 1 prill, këshilltari kinez i shtetit dhe ministri i mbrojtjes Wei Fenghe zhvilluan një vizitë në Rusi. Kjo u pasua nga një vizitë e këshilltarit shtetëror kinez dhe ministrit të jashtëm Wang Yi, i cili u takua me Putin më 5 prill. Wei e karakterizoi vizitën e tij në Rusi si sinjal për lidhjen ushtarake të ngushtë mes Moskës dhe Pekinit, duke sugjeruar se kjo ishte e lidhur me shqetësimet reciproke rreth Shtetet e Bashkuara. Sipas South China Morning Post, Wei tha: “Unë jam duke vizituar Rusinë si ministri i ri i mbrojtjes të Kinës për t’i treguar botës nivelin e lartë të zhvillimit të marrëdhënieve tona dypalëshe dhe vendosmërinë e fortë të forcave tona të armatosura për të forcuar bashkëpunimin strategjik” dhe për të “informuar amerikanët për lidhjet e ngushta midis forcave të armatosura të Kinës dhe Rusisë”.
Përveç marrëdhënieve gjithnjë e më të ngushta politike, marrëdhëniet ekonomike po lulëzojnë, dhe komplementaritetet ekonomike dhe përputhshmëria krijojnë kushte për një partneritet të qëndrueshëm. Për Rusinë, Kina është një treg i rëndësishëm dhe burim i kapitalit, veçanërisht në klimën e tensionuar politike të sanksioneve të SHBA. Për Kinën, furnizimi stabil i energjisë nga Rusia është i rëndësishëm për të siguruar rritjen ekonomike të Kinës. Kina ka ruajtur pozitën e saj si partneri më i madh tregtar i Rusisë për tetë vjet. Në 2017, tregtia dypalëshe e Kinës dhe Rusisë u rrit në 84.07 miliardë dollarë, një rritje prej 20.8 për qind.
Ndërkohë, të dy palët po krijojnë një atmosferë miqësore në përpjekje për të larguar disa shqetësime ndërkombëtare lidhur me balancimin e pushtetit mes dy vendeve. Rusia ka qenë e përfshirë në “Iniciativën e Brezit dhe Rrugës” të Kinës dhe ka lidhur BRI me strategjinë e saj të Bashkimit Ekonomik Euroazian.
Më afër – Por asnjë Aleancë
Pavarësisht këtyre zhvillimeve, të marra së bashku, që mund të sjellin një ndryshim nga partneriteti strategjik në aleancë, ka disa faktorë që e bëjnë këtë zhvillim të pamundur. Për shembull, Xi Jinping ka refuzuar zyrtarisht një qasje të aleancës ndaj sigurisë. Në një fjalim të mbajtur në Forumin Bo’ao në Hainan më 10 prill 2018, Xi tha, “Me të ardhmen në mendje, ne duhet ta trajtojmë njëri tjetrin me respekt dhe si të barabartë. Duhet të mbështesim pesë parimet e bashkëjetesës paqësore … dhe të ndjekim një qasje të re të marrëdhënieve ndërshtetërore që përmban dialogun në vend të konfrontimit dhe partneritetit në vend të aleancës”.
Zyrtarisht, Kina e konsideron partneritetin, dhe jo aleancën, si boshtin kryesor për zhvillimin e marrëdhënieve të jashtme, kryesisht për shkak të traditës së saj të gjatë të statusit të pavarur diplomatik dhe prioriteteve të Pekinit në reformimin dhe zhvillimin shoqëror politik. Në fillim të viteve 1990, Kina filloi të ndjekë një politikë të re diplomatike të quajtur “diplomacia shumëdimensionale”. Kjo qasje synonte të zhvillonte partneritete strategjike me vendet që nuk nuk ishin synim i palëve të treta dhe theksoi një mendim me përfitime të përbashkëta. Pekini ka parë “partneritetet” si një mjet diplomatik që përqafon globalizimin dhe përfaqëson më mirë interesat ekonomike dhe politike të Kinës dhe lejon fleksibilitet më të madh në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Normalisht, një aleancë vuloset bazuar në konsideratat e sigurisë, kur situata ndërkombëtare është shumë e tensionuar, siguria kombëtare është duke u përballur me një kërcënim serioz dhe mirëqenia e vendit është në rrezik të komprometimit. Nuk ka asnjë indikacion se Kina sheh një kërcënim të menjëhershëm të sigurisë ndaj Kinës nga Shtetet e Bashkuara që do të sillte një bllok kundër-SHBA për të mos përmendur çështjen nëse një aleancë anti-amerikane mund të krijohet, edhe nëse ndërtohet për të kundërshtuar rrjetin e shtrirë të aleatëve të Shteteve të Bashkuara.
Për më tepër, historia i ka mësuar Kinës rreth rreziqeve të shtrirjes. Pas themelimit të Republikës Popullore, Kina zgjodhi të “mbështetej në një anë” drejt Bashkimit Sovjetik, i cili mbështeti Kinën gjatë periudhave të trazuara të regjimit të ri. Megjithatë, pas ndarjes ideologjike kino-sovjetike, Kina u gjend në izolim të pashembullt ndërkombëtar. Si rezultat, kur Deng Xiaoping mori pushtetin, ai ndoqi një politikë të jashtme të pavarur dhe jo të harmonizuar. Deng tha më 18 qershor 1986: “Ne i përmbahemi një politike të jashtme të pavarur të paqes dhe nuk bashkohemi me ndonjë bllok. Ne jemi të përgatitur të mbajmë kontakte dhe të bëjmë miq me të gjithë”.
Kina i shmanget aleancave duke u bazuar në pikëpamjen se, sapo Kina të bashkohet me disa vende, ajo në mënyrë të pashmangshme do të detyrohet nga aleatët e saj, duke çuar në një mjedis jashtëzakonisht të pafavorshëm.
Përveç kësaj, pavarësisht tensioneve aktuale, Kina mban lidhje të ngushta ekonomike me Shtetet e Bashkuara. Kina dhe SHBA-të janë shumë të ndërvarura dhe partnerë ekonomikë plotësues. Ata ndajnë një sasi të madhe interesash të përbashkëta nëpërmjet një bashkëpunimi gjithëpërfshirës ekonomik. Sipas një raporti të lëshuar nga Grupi Rhodium dhe Komiteti Kombëtar për Marrëdhëniet SHBA-Kinë, në 2017, firmat amerikane investuan 14 miliardë dollarë në Kinë, një rritje të lehtë nga 13.8 dollarë në vitin 2016. Vlera kumulative e transaksioneve të IHD-ve në Kinë kaloi $ 256 miliardë nga fundi i vitit 2017.
Siç Max Baucus, një ish-ambasador i SHBA në Kinë, i tha New York Times, “Kina ka nevojë për SHBA, dhe SHBA ka nevojë për Kinën”. Edhe në qoftë se mund të ketë një luftë tregtare midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara në të ardhmen e afërt, në aspektin afatgjatë, të dy kombet ende mbeten të lidhura në mënyrë të pazgjidhshme. Për shkak të lidhjeve të tyre të ndërvarura dhe të përbashkëta ekonomike industriale, çdo ndëshkim përfundimisht do të ishte i kushtueshëm për të dy palët. Plus, të dy vendet kanë interesa të ndara në një sërë fushash të ndryshme, duke përfshirë sigurinë bërthamore dhe mospërhapjen si dhe sigurinë rajonale në Azinë Verilindore. Fuqitë e mëdha janë të destinuara të bashkëjetojnë në konkurrencë dhe bashkëpunim, edhe pse ndonjëherë fërkimi ekonomik mund të jetë i ashpër.
Sa larg do të shkojnë marrëdhëniet Kinë-Rusi? Është në dorën e Shteteve të Bashkuara
Fakti që Kina nuk do të bashkohet formalisht me Rusinë nuk do të thotë se Kina nuk do të zhvillojë marrëdhënie strategjike të nivelit të lartë me Rusinë. Në fakt, thellimi gjithpërfshirës i bashkëpunimit strategjik të Kinës dhe Rusisë në nivel më të lartë dhe promovimi i vazhdueshëm i marrëdhënieve Kinë-Rusi është i dobishëm për të ruajtur zonën strategjike të Kinës dhe për të balancuar presionin amerikan me marrëdhëniet strategjike mes Kinës dhe Rusisë. Të ballafaquar me kontrollin e SHBA-së, Kina dhe Rusia do të mbështesin me vendosmëri njëri-tjetrin për çështjet që prekin interesat e tyre kryesore, duke përfshirë sovranitetin, integritetin territorial dhe sigurinë.
Nuk është e mençur që administrata e Trump të stimulojë formimin e një aksi kinezo-rus, dhe jo më të një aleance. Duke parë historinë, arsyeja pse Shtetet e Bashkuara fituan Luftën e Ftohtë ishte pjesërisht për shkak se Shtetet e Bashkuara krijuan një miqësi me Kinën për t’u ballafaquar së bashku me Bashkimin Sovjetik duke filluar që nga viti 1972, kur presidenti Nixon bëri udhëtimin e tij historik në Kinë. Nga perspektiva e historisë dhe realitetit, Kina duhet të jetë një partner, së paku një partner konkurrues, i Shteteve të Bashkuara dhe jo një kundërshtar apo armik. Vetëm dialogu dhe bashkëpunimi mund të ndihmojnë në avancimin dhe stabilizimin e marrëdhënieve SHBA-Kinë.
Tradita e gjatë e SHBA-ve e “të folurit butësisht por duke mbajtur një shkop të madh” që filloi presidenti amerikan Theodore Roosevelt ende mund të provojë të jetë efektive. Sidoqoftë, Trump ka një shkop të madh në duart e tij, por jo karota. Administrata e tij po lëviz në drejtim të kundërshtimit të fuqive të tjera të mëdha. Le të shpresojmë se Shtetet e Bashkuara nuk do të duhet të përsërisin debatit e sikletshëm të 1949-50 për “kush e humbi Kinën”./The Diplomat – Lexo.al/
