Nga Jens Glüsing*
Disa orë pas shpalljes, presidenti i përkohshëm i Venezuelës, Juan Guaidó, njoftoi veprimin e tij të parë në rolin e tij të ri: Në një letër që mbante vulën shtetërore, ai kërkoi që të gjithë përfaqësuesit diplomatikë të qëndronin në vend. Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, kishte njohur më parë Guaidon, 35-vjeçar, si kreun e vendit, duke nxitur presidentin Nicolás Maduro të njoftonte se të gjithë diplomatët amerikanë do të duhej të largoheshin nga Venezuela brenda 72 orëve.
Por të mërkurën mbrëma, Uashingtoni njoftoi se diplomatët do të qëndronin – një fitore fillestare për Guaidó. E dyta për të: Edhe disa ditë më vonë, Maduro nuk ka lëvizur për ta arrestuar atë.
Guaido kishte nënshkruar dokumentin “Presidenti i Asamblesë Kombëtare dhe presidenti (E) i Republikës Bolivariane të Venezuelës”. “E” ishte për “encargado”, ose “i mandatuar”, një tregues se ai do të pushtonte pozitën deri në zgjedhjet e reja. Venezuela, me fjalë të tjera, tani ka dy presidentë dhe dy qendra të pushtetit – të paktën në letër. Kjo është një situatë e papërshtatshme.
Opozita e Venezuelës nuk ka qenë në gjendje të detyrojë socialistët nga udhëheqja e vendit për 20 vjet. Hugo Chavez, i cili vdiq nga kanceri gjashtë vjet më parë, fitoi me lehtësi të gjitha zgjedhjet e tij. Pasardhësi i tij, Nicolás Maduro, ka përdorur truket dhe manipulimet për të qëndruar në pushtet.
Por tani Guaido, një politikan nga një brez i ri dhe dikush që nuk njihej nga pothuajse asnjë deri para disa javësh, e ka shpallur veten president. Grushti i shtetit i 23 janarit ishte planifikuar me kujdes, me ndihmën e dy burrave: politikani popullor opozitar i Venezuelës, Leopoldo López, dhe senatori amerikan, Marco Rubio, i Floridës.
Buletini ndërkombëtar
Rubio, djali republikan i emigrantëve kubanë, ka punuar për të sjellë ndryshime të regjimit për vite, jo vetëm në Venezuelë, por edhe në Kubë dhe Nikaragua.
Miami Herald shkroi se Rubio, gjatë projektimit për njohjen e Guaido si president, kishte shënuar një fitore për axhendën e tij politike në Amerikën Latine. Shkroi se ai kishte luftuar pa ndërprerë për të rritur presionin ndërkombëtar mbi regjimin e Maduro. Më 15 janar, në Senatin e Shteteve të Bashkuara, Rubio kishte kërkuar publikisht që Guaido të njihej si presidenti legjitim dhe vendimi përfundimtar, sipas Miami Herald, u bë në një takim të Shtëpisë së Bardhë të martën mbrëma.
Mbështetësi tjetër i Guaidó është Leopoldo López, themeluesi i partisë opozitare Voluntad Popular (VP). Ai nxorri të riun Guaido si një kandidat kompromisi për pozitën e presidentit parlamentar, votimi për të cilin u mbajt më 5 janar. Megjithëse López ka qenë nën arrest shtëpiak që nga viti 2017, ai njoftohet se këshillohet me Guaidó disa herë në ditë.
Njeriu që mundi “ta mbyste” Maduron
Njeriu që shpreson të rrëzojë Maduro u rrit në qytetin pranë portit të La Guaira, pranë Caracas. Babai i tij ishte një pilot, nëna e tij ishte një shtëpiake. Në vitin 1999, pas disa javësh shiu, provinca e tij në shtëpi përjetoi përmbytje të mëdha dhe rrëshqitje të dheut, dhe qindra njerëz vdiqën.
Familja e Guairdo mbijetoi, por fatkeqësia natyrore kishte një ndikim të madh në të: “Na detyroi t’i linim gjërat materiale, por na solli edhe më shumë së bashku”. Ai filloi të studionte si inxhinier industrial në Karakas, ku u bashkua me lëvizjen studentore duke protestuar kundër presidentit Hugo Chavez. Në vitin 2007, kur Guaido ishte një nga drejtuesit e lëvizjes, protestat u përshkallëzuan. Gjatë kësaj kohe, ai u takua me López, kryebashkiak i një rrethi të pasur në Karakas, dhe e ndihmoi të gjente partinë e tij opozitare.
Guaido është martuar dhe vajza e tij ka lindur gjatë valës së protestave të vitit 2017, kur të rinjtë kaluan javë në barrikadat që protestonin kundër Maduro-s. Mbi 160 vetë vdiqën gjatë trazirave dhe vetë Guaido u godit në qafë nga plumba gome. Ndërsa anëtarët e tjerë të opozitës shkuan në mërgim, ai zgjodhi të mbetej në Venezuelë. Ai u bë i njohur në nivel kombëtar kur thirri disa javë më parë mbledhjet e qytetarëve, ku ai paraqiti idetë e tij për ndryshime shoqërore.
Guaido ishte shumë i ri për të marrë pjesë në përpjekjen e dështuar të grushtit kundër Hugo Çavezit në vitin 2000. Në atë kohë, shumë udhëheqës të opozitës humbën besueshmërinë për shkak se ata komplotuan me Uashingtonin. Këtë herë, bashkëpunimi me amerikanët është në hap, por nuk duket se po dëmton presidentin e përkohshëm. Njohja ndërkombëtare duket se e mbron atë – tani për tani, të paktën.
Kryesisht falë Marco Rubio, shumica e vendeve të Amerikës Latine dhe Organizata e Shteteve Amerikane (OAS) e njohën aq shpejt Guaido. Rubio mban kontakte të ngushta me OAS dhe gjithashtu presidentët e krahut të djathtë u zgjodhën vitin e kaluar në Brazil dhe Kolumbi. Ata kanë frikë se do të vijnë më shumë refugjatë nëse Maduro mbetet në pushtet: Mbi 3 milionë Venezuelanë kanë ikur tashmë jashtë vendit, ku më shumë shkojnë në Kolumbi.
Presion në rritje të vazhdueshme
Presioni ka qenë vazhdimisht në rritje kundër Maduro në ditët e fundit. Në një fjalim të dhënë para Senatit, Rubio propozoi dëbimin e diplomatëve venezuelasë nga SHBA, duke ngrirë pasuritë e regjimit dhe duke instaluar një qeveri të re me qëllim të mbajtjes së zgjedhjeve të reja.
Shefi i politikës së jashtme të BE, Federica Mogherini, ka bërë thirrje për “një proces politik të menjëhershëm që çon në zgjedhje të lira dhe të besueshme”. Dhe BE paralajmëroi gjithashtu të shtunën se do të njihte Guaido si udhëheqës të ri të vendit nëse Maduro nuk bën thirrje për zgjedhje të reja brenda tetë ditëve. Gjatë fundjavës, Izraeli u bashkua me Shtetet e Bashkuara, Kanada dhe shumicën e vendeve të Amerikës Latine në njohjen e Guaido si udhëheqës i Venezuelës. Maduro, megjithatë, ka humbur të gjitha kredibilitetin dhe zgjedhjet e mbajtura vitin e kaluar janë parë gjerësisht si të manipuluara.
Dhe presidenti i vetë-shpallur Guaido ka nevojë për mbështetës brenda aparatit të pushtetit për t’i mundësuar atij të zhvillojë zgjedhje të reja. Por kjo mund të jetë e vështirë për shkak se fuqia e tij nuk është në përputhje me kushtetutën e vendit, me pasimin që Guaidó e ka cituar jo aq të qartë sa pretendimet e mbështetësve të tij. Kushtetuta lejon që presidenti i parlamentit të marrë kontrollin e qeverisë në raste kur presidenti bëhet “përgjithmonë i padisponueshëm” për shkak të “paaftësisë fizike ose mjekësore”, për shembull. Por Maduro nuk është as i sëmurë as i paaftë për të qeverisur. Vetëm se Asambleja Kombëtare nuk e njeh Maduro si udhëheqës të zgjedhur në mënyrë legjitime të vendit.
Në fund të fundit, do të jetë pjesë e ushtrisë të vendosë fatin e presidentit të vetëshpallur. Të dielën, Guaidó kërkoi të përdorte ushtrinë në një demonstratë në Karakas, duke premtuar një ligj amnistie për çdo ushtar që e mbështet. Deri më tani, nuk ka patur shenja se si do të reagojnë forcat e armatosura, Ka pasur vetëm rebelime të izoluara në radhët e ulëta, pjesërisht për shkak se ushtarët po vuajnë aq shumë nga kriza e furnizimit si popullata civile.
Presioni mbi forcat e armatosura është “ekstrem”, shkroi Francisco Toro, themelues i blogut të Caracas Chronicles. “Është e mundshme që shumica e oficerëve të ushtrisë ndoshta duan që Maduro të largohet, por asnjë oficer nuk dëshiron të veprojë së pari, sepse ata do të rrezikojnë burg, torturë apo vdekje”.
Të enjten në mbrëmje, komandantët kryesorë të ushtrisë venezueliane njoftuan se do të mbajnë mbështetjen e tyre për Maduro. “Ne nuk do të bëjmë asgjë që shkel Kushtetutën”, tha Ministri i Mbrojtjes Vladimir Padrino.
Në të kaluarën, Maduro kurrë nuk u largua nga arrestimi i kundërshtarëve të regjimit kur u duk e përshtatshme. Megjithatë, në rastin e Guaidos, duke bërë kështu do të ishte e rrezikshme, potencialisht duke shkaktuar trazira në vend dhe pasoja të paparashikuara jashtë vendit. Deri më tani, ai ka njoftuar vetëm se do të tërheqë diplomatët e tij nga SHBA.
‘Të gjitha opsionet janë mbi tavolinë’
Senatori Marco Rubio tha të mërkurën se nëse Maduro përgjigjet me dhunë, “të gjitha opsionet janë në tryezë”, duke përfshirë një operacion ushtarak. Por ende nuk ka shenja të një konfrontimi ushtarak me SHBA. Ka ende disa mënyra të tjera për të ushtruar presion. Qeveria e Trump po konsideron mundësinë e imponimit të një embargo të naftës në Venezuelë dhe vendosjen e saj në listën e vendeve që ofrojnë mbështetje për terroristët. Dhe një zyrtar i rangut të lartë të Shtëpisë së Bardhë thotë se ata “as që e kanë gërvishtur sipërfaqen” për sa i përket sanksioneve të mundshme.
Sekretari i Shtetit Mike Pompeo ka njoftuar se Uashingtoni është i përgatitur të sigurojë më shumë se 20 milionë dollarë ndihma humanitare në Venezuelë. Ai ka kritikuar gjithashtu qeveritë që kanë mbështetur vendin deri tani.
Bloger Toro argumenton se skenari më i rrezikshëm do të ishte nëse ushtria do të ndahej, me vetëm disa që do të zhvendosnin mbështetjen e tyre te Guaido. Kjo mund të çojë në një situatë të tipit “Karaibe të Sirisë”, me një luftë civile midis grupeve të armatosura kundërshtare.
*Der Spiegel-Shqipëroi për TemA: Diona Çeço
