Joe Biden ka emëruar në Departamentin e Shtetit bashkëpuntorin e tij më të ngushtë në politikën e jashtme. Ja sesi Tony Blinken e sheh botën. Me fjalët e tij.
Më poshtë po botojmë pjesë nga bashkëbisedimi midis Antony Blinken, i emëruar Sekretar Shteti nga Presidenti i zgjedhur Joe Biden, dhe Michael Morell, që ka punuar për shumë vite në CIA (i ka qenë Zëvendësdrejtor gjatë administratës Obama) dhe është ekspert i inteligjencës dhe i politikës së jashtme. Dialogu është mbajtur më 25 shtator dhe i dëgjueshëm në podcast “Intelligence Matters” e CBS News.
Intelligence first
Tony Blinken (TB): Termi që më vjen në mendje kur mendoj qëndrimin që kishte Joe Biden si zëvendëspresident ndaj inteligjencës është: i uritur. Kur nuk ka qenë më në Shtëpinë e Bardhë, Biden më thoshte se gjëja që i mungonte më shumë ishte brifingu i përditshëm i Presidentit: duke e dëgjuar i dukej se donte për gjithçka ndodhte në çdo cep të botës.
Mike Morell (MM): Besoni se Biden po mendon sesi të riparojë marrëdhëniet midis komunitetit të inteligjencës dhe Shtëpisë së Bardhë?
TB: Me pak fjalë: po. Fatkeqësisht ky mision riparimi duhet të ndodhë edhe me agjenci të tjera të shumta qeveritare që po politizohen dhimbshëm nga administrata aktuale (e Donald Trump) dhe janë bërë instrumenta për të ndjekur interesat personale të Presidentit në kundërvënie me interesin kombëtar. Fatkeqësisht komuniteti i inteligjencës është në majë të listës.
MM: E si i bëhet?
TB: Parasëgjithash, duhet dhënë një mesazh i qartë dhe i drejtpërdrejtë: Biden nuk do ta politizojë inteligjencën. Do të kërkojë që ekspertët të sjellin analiza dhe opinionet më të mira jo të formuluara mbi bazën e perceptimit të dëshirave apo të interesave politike të Presidentit. Mendoj se do të jetë një mesazh që Biden do ta bëjë menjëherë dhe më pas, natyrisht, shumë varet edhe nga njerëzit që zgjedh për t’i drejtuar këto agjenci.
Vizioni i politikës së jashtme
MM: Çfarë mendon Biden për rolin që Amerika duhet të ketë në botë?
TB: Dua ta sintetizoj përgjigjen në tri fjalë: lidership, bashkëpunim dhe demokraci. Sintetizoj kështu edhe diferencën e madhe midis Presidentit Trump dhe (presidentit të zgjedhur) Biden. Nuk mendoj se zgjedhja mund të jetë më e qartë se kështu dhe kontrasti më i qartë. Për atë që ka të bëjë me lidershipin: që na pëlqen apo jo, bota nuk organizohet vetë. Deri në këtë administratë, Shtetet e Bashkuara kishin luajtur një rol udhëheqës në këtë organizim, duke ndihmuar t’i shkruhen rregullat, t’i modelohen normat dhe nxiten institucionet që qeverisin marrëdhëniet midis vendeve të ndryshme. Fatkeqësisht, tani kemi një president që ka abdikuar në këto përgjegjësi dhe na ka tërhequr nga aleatët tanë, nga organizatat ndërkombëtare, nga marrëveshjet e arritura me vështirësi. Problemi qëndron këtu. Kur nuk jemi të përfshirë, kur nuk e kemi një rol drejtues, ja çfarë ndodh. Ose ndonjë vend tjetër do të kërkojë të na zërë vendin – por ka mundësi jo në një mënyrë që çon përpara interesat dhe vlerat tona – ose nuk e bën askush. Kështu që ndodhemi në kaos apo në boshllëkun e mbushur nga gjëra të shëtmuara më parë sesa nga ato të bukura.
Në të dyja rastet, për ne nuk është një situatë e mirë. Për këtë arsye Joe Biden do ta riafrimojë lidershipin amerikan nëpërmjet diplomacisë tonë. Ama për t’u ripërfshirë nuk duhet të mendojmë për 2009 dhe as për 2017, kur demokratët kanë lënë Shtëpinë e Bardhë: ka fuqi të tjera në ngjithe, aktorë të rinj të forcuar nga teknologjia dhe nga informacioni që duhet patjetër të konsiderojmë nëse duam të bëjmë ndonjë përparim. Mendoj se Biden do të lëvizë me një kombinim modestie dhe besimi. Modestie sepse shumë probleme në botë nuk na përkasin ne, edhe pas na influencojnë. Thjesht nuk mund të shtypim një buton për t’i zgjidhur. Por edhe besimi, pasi kur kërkojmë të veprojmë për mirë, kemi akoma më shumë kapacitete sesa vendet e tjera për t’i mobilizuar të tjerë. Por këto bashkëpunimi është vendimtar.
Kjo është pika e dytë: asnjë prej sfidave që kemi, qoftë ajo ndryshimi klimaterik, migracioni masiv, disruption teknologjik apo pandemi, nuk mund të përballohet nga një komb i vetëm që vepron i vetëm, qoftë edhe po të jetë i fuqishëm si ky i joni. Dhe nuk ka mur të lartë apo të gjatë sa duhet për t’i përballuar këto kërcënime. Megjithatë, pikërisht në momentin ku bashkëpunimi është aq i nevojshëm, besueshmëria dhe influenca e Shteteve të Bashkuara nën presidencën Trump është në rënie të lirë. Kam parë rezultatin e fundit e Pew Research Center: njerëzit kanë më shumë besim se në votë po bëjnë gjënë e duhur Vladimir Putin apo Xi Jinping sesa presidenti amerikan. Duhet të mbledhim copërat e masakrës së kryer nga Trump ndaj reputacionit tonë, dohet të rindërtojmë besimin në lidershipin tonë dhe më pas të mobilizojmë aleatët tanë dhe vendet e tjera demokratike për përballimin e sfidave të reja. Pika e fundit ka të bëjë me demokracinë.
Demokracia pasqyron akoma atë që jemi, si e shohim veten dhe deri pak kohë më parë edhe mënyra me të cilën na sheh pjesa tjetër e botës, anipse kjo bindje është vënë në sprovë të vështirë. Forca e demokracisë tonë të brendshme është e lidhur drejtpërsëdrejti me aftësinë tonë për të qenë një forcë progresi në botë dhe mobilizuar atë veprim kolektiv për të cilin po flisja më parë. Por sulmi i përditshëm i Trump ndaj demokracisë tonë, institucioneve tona, vlerave tona, popullit tonë, e ka kompromentuar shumë aftësinë tonë drejtuese. Njëkohësisht, ana tjetër e medaljes është se demokracitë e tjera janë një resurs për vendin tonë, sidomos kur veprojmë sëbashku. Por në momentin ku shumë vende e kanë shikuar Amerikën si lider të botës së lirë, kemi një president që, duke mbështetur diktatorë dhe sulmuar demokratët, duket më shumë i ngjashëm me anën tjetër të botës. Mendoj kështu se Joe Biden do ta rinovojë demokracinë brenda shtëpisë dhe të punojë për të rivitalizuar aleancat me vendet e tjera demokratike në botë. Do të shikojmë një Amerikë që udhëheq jo vetëm duke ndjekur shembullin e forcës tonë, por me forcën e shembullit tonë. Dhe kjo fillon me demokracinë.
Pandemia dhe politika e jashtme
MM: Dita ka 24 orë dhe resurset janë një numër i fundëm. Në çfarë mënyre politika e jashtme kushtëzohet nga krizat që kemi brenda?
TB: Duhet të ballafaqojmë faktet, sidomos atë gorillë 350 kilogramëshe që është Covid-19. Është krixa më e madhe nga Lufta e Dytë Botërore. Po vret më shumë qytetarë amerikanë nga sa vdiqën në Luftën e Parë Botërore dhe po vret më shumë amerikanë nga sa kanë vdekur në të gjitha konfliktet pas Luftës së Dytë Botërore, përfshi 11 shtatorin. Ka edhe një reçision që ka shkaktuar krizën më të thellë nga Depresioni i Madh. Ka miliona të papunë, sektorë të tërë që po shkatërrohen. Ka edhe kriza të tjera që mund të shtohen, po flisnim vetëm pak muaj më parë: një krizë borxhi në tregjet emergjente, një krizë ushqimore, një rritje të flukseve migratore, të katastrofave humanitare. Pastaj ka edhe një proteksionizëm më të madh, një nacionalizëm më të madh, një ksenofobi më të madhe – të gjithë këto gjëra që mund të kthehen kundër Shteteve të Bashkuara në mënyra shumë të ndryshme. Në këtë kuptim, pandemia është një krizë e dorës së parë e sigurisë kombëtare, por besoj se për ta kaluar këtë problem është e nevojshme të riafirmohet lidershipi amerikan, jo të largohet. Le të shohim nga kriza të tjera që kemi pasur në të kaluarën: AIDS, shoku financiar i 2008 – 2009, Ebola. Në secilën prej këtyre situatave, Shtetet e Bashkuara kanë shërbyer si udhëheqëse e një bashkëpunimi dhe e një koordinimi ndërkombëtar. Me AIDS, administrata Bush ka bërë një punë të jashtëzakonshme për të shpëtuar qindramijëra, ndoshta miliona jetë. Administrata Obama e ka bërë me krizën financiare dhe me Ebolën. I jemi drejtuar G7, G20, institucioneve financiare. Kur ka shpërthyer kjo pandemi, Amerika kishte kryesimin e G7. Nuk e kemi bërë as edhe një mbledhje. Ka qenë Presidenti Macron ai që e ka mbledhur. Kurse G20 ka qenë krejtësish joefikase në mungesë të përfshirjes tonë. Mendoj se këto dy gjëra ecin krah për krah. Problemi tjetër është edhe se bota nuk e merr një pauzë për shkak të Covid-19, kështu që nuk mendoj se do të kemi luksin e përballimit në sekuencë të krizave të ndryshme. Duhet të ecim dhe të përtypim shumë gjëra në të njëjtin moment: të mbajmë Covid-19 nën kontroll, të menaxhojmë pasojat e tij dhe krizat e tjera që sigurisht nuk kanë avulluar pse ka ardhur Covid-19.
Ekuilibri i superfuqisë
MM: Forca ushtarake, diplomacia, forca ekonomike. Çfarë mendon Biden për shëndetin e këtyre instrumentave dhe ekuilibrin e tyre?
TB: Do të thoja se ekuilibri sot nuk është i mirë dhe se ka një përdorim të tepruar të isntrumentit ushtarak dhe një përdorim deficitar të diplomacisë. Kjo do të ndryshojë me presidencën Biden. Lejomëni tu flas për gjënë që e njoh më mirë: diplomacinë dhe Departamentin e Shtetit. Kemi dëgjuar llafe lidhur me “kokëshkretësinë” e Departamentit të Shtetit, por është më shumë se kjo. Dëgjoj nga shumë diplomatë e funksionarë të Departamentit se morali është përtokë dhe se ka pasur shumë largime që e kanë dhjetuar organikën tonë me më shumë përvojë. Dhe shumë nuk mendojnë se e kanë mbështetjen e Presidentit, bile shpesh janë sulmuar drejtpërsëdrejti prej tij. Çdo gjë është e politizuar nga listat e besnikërisë, nga përpjekjet për të gjetur të ashtuquajturit tradhëtarë të Deep State. Siç e dini, çdo vit bëhet një investigim i madh midis punonjësve. Ai i fundit më 2019 ka zbuluar se shtrëngimi politik ishte në rritje në disa njësi të Departamentit dhe ka një numër që më ka ngritur qimet e kokës: në Zyrën Ligjore e Departamentit të Shtetit, 34% e njerëzve ka thënë se drejtimi Departamentit nuk kishte nivele të larta ndershmërie dhe integriteti. Në vitin 2016, kur në drejtimin e tij ishte John Kerry, kjo përqindje ishte e barabartë me zero. Kam punuar me tepër shumë diplomatë, edhe ti e ke bërë, për rreth 25 vjet, dhe për asnjë prej tyre nuk do të dija të thoja se ishte demokrat, republika, i pavarur apo tjetër. Mund të them vetëm se qenë dhe janë profesionistë të mëdhenj. Mendoj se me Biden diplomacia do të rifillojë të jetë resursi ynë i parë.
Ndryshimi klimaterik
TB: Suksesi ynë në shtëp i është drejtpërsëdrejti e lidhur me aftësinë tonë për të drejtuar nga jashtë. Kur kemi një sjellje virtuoze dhe arrijmë rezultate, vende të tjera do të jenë të shtyrë të na ndjekin. Biden është i impenjuar që të rifutet në Traktatin e Parisit nga dita e parë, por më pas dëshiron të shkojë më tej, dëshiron të udhëheqë një shtytje kolektive që vendet më të mëdha t’i rrisin ambiciet e tyre ndaj objektivave klimaterike të brendshme dhe të veprojnë në mënyrë të tillë që këto objektiva të jenë transparentë, të respektueshëm ndërsa kontrollohet që askush mos të bëjë lojëra. Ndryshimi klimaterik do të jetë i integruar krejtësisht në përpunimin e politikës së jashtme dhe në strategjitë tona të sigurisë kombëtare, ashtu si në qasjen tonë ndaj tregëtisë. Duhen vënë bashkë çështjet e brendshme dhe ato ndërkombëtare në rast se duam rezultate të suksesshme.
“Ok, Tony: Kina”
TB: Kjo është big one. Të gjithë ne e dijmë se Kina paraqet sfidën më të madhe nga të gjitha: ekonomikisht, teknologjikisht, ushtarakisht, por edhe diplomatikisht. Dhe, siç e di, çdo marrëdhënie ka aspekte konfliktuale, aspekte konkurruese, por edhe aspekte bashkëpunuese. Mendoj se pyetja që duhet të bëjmë është: cila është strategjia më efikase për ta mbrojtur sigurinë tonë, mirëqenien tonë, vlerat tona, kur bëhet fjalë për Kinën? Biden do të të thoshte se ndërkohë duhet të vendosemi në një pozicion force nga ku të flitet me Kinën në mënyrë që marrëdhënia jonë të lëvizë më shumë sipas termave tona sesa sipas atyre kineze. Problemi është se sot, për shkak të qasjes së administratës Trump, pozicioni i Kinës është shumë me fortë se i yni. Kjo për të thënë se shumë prej sfidave tona varen më pak nga forca e Kinës dhe më shumë nga dobësia që i kemi shkaktuar vetes. Sfida ka të bëjë parasëgjithash me ne. Kështu që duhet të përqnëdrohemi mbi aftësinë tonë konkurruese, ekonominë dhe punëtorët tanë, mbi forcën e sistemit tonë politik, mbi vitalitetin e aleancave tona, mbi aftësinë për të theksuar vlerat tona. Biden do të përqëndrohet pikërisht mbi këto, mbi këto investime. Dhe kjo është pikënisja më e mirë për të çuar përpara bashkëpunimin me Kinën për tema që na preokupojnë të dyve, ndryshimi klimaterik, mosproliferimi, shëndeti global. Për shembull lidhur me tregëtinë: ne prodhojmë 25% të PBB botërore, kur aleatët tanë janë me ne, arrijmë në 50% – 60%. Për kinezët, kjo e dhënë është shumë e vështirë të injorohet. Pastaj ka edhe çështje të tjera të rëndësishme, por mendoj se më e rëndësishmja është ajo midis tekno-demokracive dhe tekno-autokracive, si puna e Kinës: rregullat, noprmat e vlerat që caktojmë do të bëjnë një diferencë shumë të madhe për të gjithë banorët e planetit. Duhet të udhëheqim, te koordinojmë e të punojmë me tekno-demokracitë e tjera për të shmangur që të jetë Kina ajo që ia del me sukses.
Lidhur me Iranin
TB: Partnerët dhe aleatët tanë thonë: hej, nuk mund të rivendosni sanksionet, nuk janë më pjesë e marrëveshjes. Me Biden, në rast se Irani kthehet ta respektojë marrëveshjen për bërthamoren, gjë që nuk e ka bërë më, do të veprojmë njëlloj. Ama do ta përdorim marrëveshjen si një platformë, do të punojmë me aleatët tanë për ta forcuar dhe zgjatur. Fakti i rivënies në punë me aleatët tanë do të na mundësojë edhe të bashkëpunojmë edhe për të refuzuar aktivitetet tjera e destabilizimit të Iranit dhe do të veprojmë në mënyrë të tillë që lidhur me këto operacione, të jetë Irani ai që izolohet, jo Shtetet e Bashkuara.
Të ashtuquajturat “endless ëar”
TB: Joe Biden ka qenë shumë i qartë lidhur me këtë temë: dislokimet e kontigjenteve të mëdha e të qëndrueshme të forcave amerikane duhet të përfundojnë dhe do të përfundojnë. E di mirë se cilat janë kushtet për duslokimin e forcave amerikane: duhet të jenë interesa kombëtare jetike në rrezik ose duhet të jetë në mes një impenjim me një aleat i përcaktuar nga një traktat. Duhet pasur një strategji e qartë dhe një objektiv final i qartë. Duhet të kemi edhe konsensusin e qytetarëve amerikanë, idealisht nëpërmjet përfaqësuesve të tyre në Kongres. Por duhet të dijmë të dallojmë midis këtyre misioneve në shkallë të gjerë dhe të tjerëve më diskretë dhe më të reduktuar, më të mbështetshëm, ndoshta të menaxhuara nga forcat speciale. Këto janë operacione – dhe ti e di shumë mirë – që kemi vlerësuar dhe menaxhuar gjatë administratës Obama dhe që kanë funksionuar në Irak e në Siri për të mundur Shtetin Islamik. Në Siri, në maksimumin e pikut, besoj se kishim 2000 ushtarë, sidomos të forcave speciale. Kanë bërë bashkë 60 – 70 mijë forca demokratike, midis kurdëve dhe arabëve, që kanë bërë punën e rëndë dhe luftimet e rënda kundër Shtetit Islamik dhe kanë shkatërruar Kalifatin. Ka qenë një operacion inteligjent, i mbështetshëm, efikas, ndoshta. Mendoj se për t’u dhënë fund luftërave pa fund duhet të kemi kujdes që të mos jemi shumë të vagullt. Ka mënyra, afate dhe objektiva për të cilat është e nevojshme të dihet të përdoret forca, por në mënyrë shumë të qeverisur.
(nga Il Foglio) Përgatiti ARMIN TIRANA, TemA
