“Gjermania, Franca, SHBA dhe BE-ja po bëhen serioze: amerikanët dhe evropianët duan të përdorin të gjithë fuqinë e tyre për të zgjidhur konfliktin midis Serbisë dhe Kosovës. Por cili është motivi i fshehur? Ndërsa bota demokratike e shteteve i reziston luftës së Moskës kundër Ukrainës, ajo mund të nisë diku tjetër”, kështu shkruan media gjermane “Frankfurter Algemeine Zeitung” teksa shpalos dhe sqaron krizën më të madhe në Ballkan.
Nga pena e gazetarit Michael Martens, njohës i mirë i situatës në Ballkan, gazeta shkruan se “ofensiva” e fundit erdhi si pasojë e përkeqësimit të situatës në veri të provincës në fund të vitit 2022, aq sa pothuajse çoi në një konflikt të armatosur.
“Në Evropë, kërcënimet ndaj stabilitetit lindin jo vetëm nga mosmarrëveshja e vazhdueshme midis Beogradit dhe Prishtinës. Deri në dhjetor 2022, një konflikt i përgjakshëm dukej rrezikshëm i afërt. Në mosmarrëveshjen për kontrollin mbi veriun e Kosovës, u ngritën barrikada, u vendosën ushtarë dhe u larguan trupat nga vendet e NATO-s të stacionuara në Kosovë. Edhe pse situata është zgjidhur, shkaku i konfliktit mbetet: me mbështetjen e Rusisë dhe Kinës, Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, e cila u shpall në vitin 2008 dhe bllokon pranimin e shtetit të ri në organizatat ndërkombëtare si p.sh. Kombet e Bashkuara. De fakto, Beogradi nuk kontrollon më pjesën më të madhe të Kosovës dhe mund të pretendojë për pushtet vetëm në veri të Kosovës, i cili është pothuajse ekskluzivisht i banuar nga serbët.”
Martens rikujton se plani i Ischinger-it nga viti 2007 është i ngjashëm me modelin e dy Gjermanive, shumë i ngjashëm me atë që propozon plani i ri për Kosovën – zgjidhje praktike e jo probleme të statusit.
Ajo lidhet me emrin e ish-diplomatit të lartë gjerman dhe kreut të Konferencës së Sigurisë së Mynihut, ëolfgang Ischinger. Në tetor 2007, në një intervistë me FAZ, ai inkurajoi Traktatin Bazë Gjermano-Gjerman të vitit 1972 që të përdoret si model për të përjashtuar të vështirën dhe për të arritur ende një marrëveshje. Ngjashëm me atë që bënë atëherë Republikën Demokratike Gjermane dhe Republikën Federale, Serbia dhe Kosova nuk duhet të njihen de jure, por de fakto, për të hequr bazat për konflikt.
Me këtë ide, në shtator 2022, Jens Plotner, këshilltar për politikën e jashtme të kancelarit Olaf Scholz, si dhe kolegu i tij francez Emanuel Bon dhe Miroslav Lajçak, përfaqësuesi special i BE-së për dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, udhëtuan në Ballkan. Fillimisht konceptin ia prezantuan kryeministrit të Kosovës, Aljbin Kurti, e më pas presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiç, në Beograd. Ata u kthyen të premten, tashmë të shoqëruar nga përfaqësuesi i Joe Biden për Ballkanin, Gabriel Escobar.
Njohja e pesë vendeve një kërkesë për Asosacionin?
Martens po ashtu tregon se për themelimin e “ZSO” për Kurtin, kusht ka qenë njohja e Kosovës nga anëtarët e BE-së, të cilat nuk e kanë bërë deri më tani.
“Për aq sa mund të marrim vesh nga Beogradi, Prishtina dhe burime të tjera, kushdo që mendon se është e mundur duhet të jetë shumë i bindur. Albin Kurtit i kërkohet të lejojë formimin e një rrjeti të komuniteteve dhe enklavave serbe në Kosovë. Edhe pse një gjë të tillë e detyron edhe me vendim të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, ai me kokëfortësi refuzon të lejojë bashkimin për arsye të ndryshme.”
Me sa duket, Kurti i ka vënë një parakusht ndërmjetësuesve perëndimorë: për të pranuar zgjidhjen e propozuar prej tyre, atij i duhej një garanci se pesë shtetet e BE-së që ende nuk e kanë njohur Kosovën do ta bëjnë këtë më vonë. Kjo duhet të përfshihet në planin e zgjidhjes.
Bashkësia nga Spanja, Greqia, Sllovakia, Rumania dhe Qiproja nuk e njeh Kosovën për arsye të politikave të tyre. Në rastin e Athinës dhe ndoshta Madridit, një ndryshim kursi duket i imagjinueshëm. Në anën tjetër të spektrit është Qipro. Ata nuk do ta njohin Kosovën për shkak të ndarjes së vendit të tyre, edhe nëse e bën Serbia. Por edhe nëse kjo nuk është fjala e fundit, ndërmjetësit evropianë nuk mund të flasin në emër të vendeve në fjalë dhe të japin garanci. Ndaj Kurtit iu tha se mund të bëhej gjithçka për të bindur pesë vendet që të ndryshojnë mendje.
Shitës me duar bosh
Gazeta gjermane thekson gjithashtu se BE-ja ka vrarë vazhdimisht shpresat dhe ambiciet evropiane vendeve të rajonit të Ballkanit Perëndimor.
“Refuzimi për të pranuar propozimin evropian nuk është për t’u habitur. Si në Prishtinë ashtu edhe në Beograd, ndërmjetësit shihen si shitës udhëtues duarbosh. Ata nuk mund të ofrojnë perspektivën e anëtarësimit në BE – një synim që dikur nxori energji të konsiderueshme reformash në rajon. Rasti i Maqedonisë së Veriut është i paharrueshëm në Ballkan. Edhe pse vendi ndërroi edhe emrin për të zgjidhur mosmarrëveshjen me Greqinë dhe për të ecur përpara drejt BE-së, sërish u bllokua nga Bullgaria.”
Rajoni dyshon se ka gjithmonë një vend të BE-së që ngre gishtin kundër kur bëhet fjalë për pranimin e anëtarëve të rinj. Kosova e përjeton këtë me një dëshirë relativisht të padëmshme për anëtarësim në Këshillin e Evropës, ku i vendosen shumë pengesa në rrugën e shtetit, i cili me gjithë të metat e tij është një demokraci funksionale me ndryshime paqësore të qeverisë dhe mediave kritike ndaj qeverisë. Ata nuk besojnë në garancitë se lufta në Ukrainë ka ndryshuar gjithçka në rajon.
Vuçiç asnjëherë nuk hoqi dorë nga synimi për anëtarësim në BE. Ai dëshiron të mbajë statusin tërheqës të një kandidati për hyrje në BE që Serbia ka që nga viti 2012. Megjithatë, gjatë viteve ai ka folur vazhdimisht negativisht (dhe në qarqe të vogla në mënyrë krejtësisht sarkastike) për realizmin e politikës së zgjerimit të BE-së.
“Perspektiva evropiane” është shumë më pak tërheqëse në Ballkan nga sa mendojnë njerëzit në Bruksel, pasi askush nuk e di se çfarë do të thotë pas pikës së kthesës, e cila perceptohet vetëm si retorike. Kurti tha se ka dëgjuar nga ndërmjetësit perëndimorë se: Nuk mjafton të jesh njeri i mirë dhe të kesh të drejtë. Ju gjithashtu duhet të jeni një lojtar i mirë ekipi. Por ai duket se nuk i beson ekipit.
Për Vuçiçin situata është mjaft komode. Përderisa Kurti paraqitet si dikush që e prish lojën, mund të pretendojë se është dakord me propozimin. Por, sipas Beogradit, Vuçiç gjithashtu nuk do të investojë kapital politik në një projekt, ithtarët e të cilit nuk mund t’i shpjegojnë bindshëm atij se çfarë përfiton prej tij.
