Nga David A. Hell, Foreign Policy
Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al
Në fillim të këtij viti, një student më pyeti se si historianët do ta karakterizonin periudhën e historisë botërore që ai besonte se sapo kishte filluar me pushtimin e Ukrainës nga Rusia. Nuk mund të rezistoja pa u përgjigjur: “Nuk e kam idenë. Unë thjesht shpresoj që ata të mos e quajnë “periudha e paraluftës”.
Por a jemi në fakt në fillimin e një periudhe të re në histori?
Shumë kanë rënë dakord. Edhe para fillimit të pushtimit, kolumnisti i Wall Street Journal, Gerard Baker, po mendonte se “kriza në Ukrainë shënon fundin përfundimtar të epokës së pas Luftës së Ftohtë”.
Dhe sapo forcat ruse kaluan kufirin ukrainas, Daniel S. Hamilton i Institutit Brookings tha: “Periudha e pas Luftës së Ftohtë ka përfunduar. Një epokë më e përçarëse ka filluar.” Disa ditë më vonë, shkencëtari politik Sean Illing e quajti pushtimin një “ngjarje botërore-historike”, duke shtuar se “efektet e tij ka të ngjarë të vazhdojnë për vitet në vijim”.
Të tre ishin të sigurt se një ditë, historianët do të shkruanin kapituj të rinj në tekstet e tyre shkollore në vitin 2022. Vetë historianët, megjithatë, nuk kanë pasur kurrë një mënyrë të vetme, të qartë dhe të rënë dakord për ta ndarë historinë në segmente të veçanta, dhe ata kanë gjithmonë debate se si ta bëjnë këtë.
Disa flasin për një “shekull të gjatë të 18-të” që shtrihet nga 1688 deri në 1815 dhe të tjerë për një “shekull të shkurtër të 18-të” që zgjat vetëm nga 1715 deri në 1789.
A përfundoi Mesjeta me Rilindjen italiane në shekullin e 14-të apo me eksplorimet europiane në shekullin e 15-të?
Apo ndoshta nga reformat në shekullin e 16-të? A ekzistonte një gjë e tillë si “Mesjeta Globale”, apo ai term imponon një koncept europian në zona të botës të papërshtatshme për të?
Për sa kohë që historianët nuk kanë rënë dakord rreth rëndësisë relative të faktorëve të ndryshëm të ndryshimit historic, ata nuk do të bien kurrë dakord rreth periodizimit. Në 2020, “Foreign Policy” tha se pandemia do të ndryshojë botën përgjithmonë.
Por a shënoi vërtet viti 2020 fillimin e një epoke të re?
Edhe momentet e trazirave veçanërisht masive dhe të dhunshme nuk përbëjnë domosdoshmërisht pika kalimi midis epokave të ndryshme. Pushtimi i Adolf Hitlerit në Poloni më 1 shtator 1939, mund të duket një moment i tillë. Por shumë historianë argumentojnë se Lufta e Dytë Botërore pati një prolog vendimtar në Luftën Civile Spanjolle që filloi në vitin 1936.
Historianët aziatikë shpesh datojnë fillimin e luftës në vitin 1931 dhe pushtimin e Japonisë në Mançuria. Është fundi i luftërave dhe kolapsi i regjimeve, ai që shënon në mënyrë më të besueshme fundin e një epoke.
Historianët citojnë shpesh vërejtjen e britanikut Eduard Grey, në fillimin e armiqësive në 1914, se “llambat po fiken në të gjithë Europën”. Por në atë kohë, shumica e europianëve prisnin që ajo që u bë Lufta e Parë Botërore të zgjaste jo më shumë se disa muaj dhe që ajo të mos shkaktonte ndryshimin e regjimit.
Ishte fundi i luftës në 1917-1918, dhe rënia e perandorive austro-hungareze, gjermane, osmane dhe ruse, që – me ritmin Mayer që shënoi fundin e qartë të një epoke dhe fillimin e një epoke tjetër.
Një pikë e ngjashme mund të thuhet për fundin e Luftës së Ftohtë në 1989-91. Fundi i periudhës së pas Luftës së Ftohtë është shumë më i vështirë për t’u matur. Në të vërtetë, ajo tashmë është shpallur shumë herë: me bombardimin e Serbisë nga NATO në 1999; me 9/11; me pushtimin e Gjeorgjisë nga Rusia në vitin 2008; me aneksimin e Krimesë nga Rusia në 2014; me zgjedhjen e Donald Trump si president i SHBA-së.
Nuk do të habitesha aspak nëse, pas 10 vitesh, pas një tmerri të ri ndërkombëtar, një kor i ri i analistëve të çastit do ta deklaronte sërish të njejtën gjë. Disa periodizime janë thjesht më bindëse se të tjerat. Shkencëtarët socialë e quajnë shpesh epokën tonë aktuale një të “kapitalizmit të vonë”, megjithëse kjo frazë ka qenë në përdorim të përbashkët që të paktën nga mesi i viteve 1970.
Por meqë kapitalizmi ka refuzuar me kokëfortësi të përfundojë, ata nuk kanë asnjë alternativë tjetër. Natyrisht, historianët kanë nevojë për mënyra për ta organizuar materialin e tyre në mënyrë kronologjike.
Duke e quajtur epokën që supozohet se filloi këtë shkurt më shkatërruese se ajo që i parapriu, zvogëlon efektet jashtëzakonisht shkatërruese që i atribuoheshin në atë kohë, me arsye, shpërbërjes së Jugosllavisë, 11 shtatorit, luftës në Irak, Trumpit. zgjedhjet dhe shumë të tjera.
Në tronditjen dhe tmerrin që shoqërojnë ngjarje si pushtimi i Ukrainës, është e lehtë të harrohet pika e dukshme që vëzhguesit më shpesh mund të fillojnë të vlerësojnë rëndësinë e vërtetë të një ngjarjeje vetëm pasi të kenë filluar të shfaqen pasojat e saj afatgjata.
A do të shkaktojë lufta në Ukrainë në një tjetër konflikt të ngrirë zhgënjyes, si shumë të tjerë në mbarë botën?
A do të çojë në agresion të ri dhe akoma më destabilizues nga Rusia? Për luftë bërthamore? A do të shkaktojë rënien e Putinit nga pushteti?
Në fund të vitit 1991, ne e dinim se çfarëdo tjetër të kishte rezervuar e ardhmja, blloku komunist i para 1989 nuk do të ishte pjesë e tij. Ne nuk kemi as atë shkallë sigurie për pushtimin e Ukrainës nga Putin. Rezultati i tij, ende jashtëzakonisht i paparashikueshëm, është ai që do të përcaktojë përfundimisht nëse ajo meriton të shënojë fundin e një epoke apo diçka krejtësisht tjetër.
Sipas historisë kur kryeministri kinez Zhou Enlai, u pyet në fillim të viteve 1970 për kuptimin e Revolucionit Francez të 1789-ës, u përgjigj: “Është shumë herët për ta thënë”. Që atëherë, u kuptua se ai po fliste në fakt për revoltat e studentëve francezë të vitit 1968.
Duhet kohë – shpesh një kohë shumë e gjatë, që efektet e një ngjarjeje të vihen në fokus. Dhe edhe atëherë, historianët do të vazhdojnë të shpalosin interpretime konkurruese, në varësi të këndvështrimit nga i cili shkruajnë dhe pyetjeve që bëjnë.
Duhet të kujtojmë gjithashtu se historia shumë shpesh ofron surpriza të pakëndshme. Viti që vjen mund të jetë viti i një murtajeje që do të lërë në hije edhe COVID-19. Mund të jetë viti i një rrëzimi të bursës dhe një Depresioni i dytë i Madh.
Në fakt, ne mund të jetojmë aktualisht në “periudhën e paraluftës”.
/abcnews.al
